دوره 9، شماره 2 - ( تابستان 1402 )
جلد 9 شماره 2 صفحات 191-180 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.BUMS.REC.1400.312
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Azad A, Javanmard Z. Educational Need Assessment of the Health Information Management Department Staff of Teaching Hospitals in Ferdows City, Iran. JMIS 2023; 9 (2) :180-191
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-439-fa.html
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-439-fa.html
آزاد اکرم، جوانمرد زهره. نیازسنجی آموزشی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های آموزشی شهرستان فردوس. اطلاع‌رسانی پزشکی نوین. 1402; 9 (2) :180-191
گروه فناوری اطلاعات سلامت، دانشکده پیراپزشکی و بهداشت فردوس، دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند، بیرجند، ایران.
متن کامل [PDF 5219 kb]
(461 دریافت)
| چکیده (HTML) (512 مشاهده)
متن کامل: (222 مشاهده)
مقدمه
یکی از بخش‌های بیمارستان که در ارتقای سطح کیفیت درمان بیماران بسیار مؤثر است، بخش مدیریت اطلاعات سلامت است [1]. بخش مدیریت اطلاعات سلامت در سازمان‌های مراقبت بهداشتی و درمانی، از‌طریق نگهداری، مدیریت و ارتقای اطلاعات پزشکی، از کیفیت خدمات و مراقبت بهداشتی و درمانی پشتیبانی می‌کند [2]. اطلاعات مدیریت‌شده در این بخش اهمیت فراوان و نقش منحصر‌به‌فردی دارند [1]. در‌حقیقت اطلاعات پزشکی موجود در پرونده‌های پزشکی بیماران از مهم‌ترین مدارک و شامل حساس‌ترین اطلاعات پزشکی افراد هستند [2 ,3] . چراکه بیمار مهم‌ترین اطلاعات سلامت خود را جهت تشخیص و درمان بیماری در اختیار پزشک و کارکنان نظام سلامت قرار می‌دهد [4]. از‌این‌رو حفظ محرمانگی اطلاعات ثبت‌شده و مدارک و اسناد موجود در پرونده پزشکی افراد، ضروری است و از اولویت بالایی برخوردار است [2 ,3]. همچنین عملکرد صحیح زیرساخت اطلاعات سلامت به اصول امنیت و محرمانگی اطلاعات سلامت وابسته است [5, 6]. بنابراین بخش مدیریت اطلاعات سلامت، به دلیل نگهداری و مدیریت چنین اطلاعاتی، از اهمیت بسزایی برخوردار است. از سوی دیگر تغییرات ناشی از تحولات فناوری در بخش مدیریت اطلاعات سلامت باعث افزایش اهمیت این بخش شده است [1]. از جمله این تغییرات، تبدیل قسمتی از فرایندهای مربوط به مدیریت اطلاعات و سازمان‌دهی پرونده‌های پزشکی به‌صورت الکترونیکی است [7]. این‌گونه تغییرات باعث ایجاد فرصت‌های جدید برای افراد شاغل در بخش مدیریت اطلاعات سلامت شده و از طرف دیگر نیازهای آموزشی جدیدی را برای آن‌ها ایجاد کرده است [7، 8]. همچنین انتظار خدمات مطلوب‌تر و بهتر همیشه برای گیرندگان خدمات وجود دارد و هر سازمانی برای رقابت با دیگر سازمان‌ها [1] و برای رسیدن به اهداف مشخص‌شده خود نیاز به نیروهایی کارآمد دارد که علاوه بر داشتن مهارت‌های قبلی، مهارت‌های لازم برای انجام درست وظایف خود را به دست آورند [9]. ارزیابی بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های کشور نشان می‌دهد که این بخش‌ها هنوز به استاندارد‌ها و خدمات مطلوب دست نیافته‌اند [1]. بنابراین آموزش کارکنان یکی از وظایف اصلی و حیاتی در هر سازمان است [7]. آموزش کارکنان فرایندی است که انطباق و سازگاری کارکنان با محیط متحول و تغییر یافته سازمانی را فراهم می‌آورد [7]. پس این امکان بایستی برای کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت نیز فراهم شود. انجمن مدیریت اطلاعات سلامت آمریکا نیز آموزش را به‌عنوان عامل اصلی سازگاری شاغلین حرفه مدیریت اطلاعات سلامت با فناوری‌های در حال توسعه و تغییرات به‌وجود‌آمده شناسایی کرده است [10]. علاوه‌براین آموزش حرفه‌ای تأثیر زیادی بر بهبود عملکرد کارکنان، بهبود سلامت جامعه، حفظ استاندارد‌های مراقبت، ایجاد انگیزه و تضمین کیفیت بالای کاری، از‌طریق به‌روز کردن شاغلان بهداشتی به واسطه اتخاذ دانش، مهارت و نگرش‌های جدید داشته است [9].
یکی از مهم‌ترین اقدامات در برنامه‌های آموزشی، شناسایی و رتبه‌بندی نیازهای آموزشی است [11]. شناسایی و سنجش دقیق نیاز‌ها برای ارتقا و افزایش کیفیت آموزش و پژوهش نظام سلامت امری ضروری است [11]. یکی از مشکلات برنامه‌های آموزش مداوم در ایران عدم انجام نیازسنجی علمی از مخاطبان مربوطه است [7] . بنابراین برای تعیین نیازهای آموزشی باید نیازسنجی صورت گیرد [9]. نیازسنجی فرایندی است که با‌توجه‌به وضعیت موجود و اندازه‌گیری نیازهای کارکنان و سازمان، اولویت‌ها و اهداف سازمان را تعیین و از طرفی سازمان را در سنجش دانش و مهارت اعضای خود یاری می‌کند و سپس با‌توجه‌به یافته‌ها، یک برنامه آموزشی با هدف افزایش مهارت و دانش کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت تدوین می‌شود [9].
با‌توجه‌به توضیحات ارائه‌شده و همچنین با‌توجه‌به اهمیت و حساسیت اطلاعات پزشکی، باید نیازهای آموزشی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت مشخص و اولویت‌بندی شوند. این مطالعه نیز به اهمیت تعیین نیازهای آموزشی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت، با‌توجه‌به ماهیت این بخش و تغییراتی که در آن صورت گرفته، پی برده است و سعی دارد از‌طریق نیازسنجی، الزامات آموزشی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت را مشخص و اولویت‌بندی کند.
مواد و روش‌ها
این مطالعه پژوهشی‌کاربردی و از دسته مطالعات توصیفی بود که در سال 1400 در 2 بیمارستان آموزشی‌درمانی شهرستان فردوس انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت شاغل در این بیمارستان‌ها بود. در این پژوهش با‌توجه‌به محدود بودن جامعه پژوهش نمونه‌گیری از نوع سرشماری و نمونه با جامعه پژوهش برابر بود. ابزار جمع‌آوری اطلاعات، پرسش‌نامه زارعی و همکاران [7] بود که شامل 4 سؤال در ارتباط با سن، سابقه خدمت، نوع استخدام و مقطع تحصیلی و 28 سؤال مرتبط با نیازهای آموزشی در زمینه‌های استفاده از کامپیوتر و فناوری، گردآوری داده‌ها، طبقه‌بندی اطلاعات سلامت، اجرای فعالیت‌های آماری سلامت و ایمنی و سلامت شغلی بود. برای سنجش سؤالات، از مقیاس 5 قسمتی لیکرت از عدم نیاز تا نیاز خیلی زیاد (صفر تا 4) به‌صورت صفر برای عدم نیاز و 4 برای نیاز خیلی زیاد، استفاده شده بود. به‌طور‌کلی بر‌اساس این مقیاس صفر، عدم نیاز؛ از 0/1 تا 1، نیاز کم؛ از 1/1 تا 2، نیاز متوسط؛ از 2/1 تا 3، نیاز زیاد و از 3/1 تا 4 نیاز خیلی زیاد در نظر گرفته شده بود. جهت سهولت مقایسه امتیازات، میانگین امتیاز‌ها به‌صورت درصد بیان شده بود. روایی و پایایی این پرسش‌نامه در مطالعه زارعی و همکاران مورد بررسی قرار گرفته است. به‌طوری‌که پایایی این پرسش‌نامه با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن 90 درصد به دست آمد و روایی آن نیز از‌طریق نظرسنجی از متخصصان تأیید شده است. پایایی پرسش‌نامه، مجدد در مطالعه حاضر مورد بررسی قرار گرفت و با آلفای کرونباخ 87 درصد تأیید شد. درنهایت داده‌ها با استفاده از روش‌های آمار توصیفی از‌جمله میانگین، درصد و فراوانی در نرم‌افزار SPSS نسخه 19 مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته‌ها
از بین 40 پرسش‌نامه توزیع‌شده، 30 پرسش‌نامه توسط کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت تکمیل و به پژوهشگر برگردانده شدند. بررسی اطلاعات جمعیت‌شناختی افراد شرکت‌کننده نشاد داد میانگین سنی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت 31 سال و میانگین سابقه خدمت 6/6 سال هستند. سایر اطلاعات در جدول شماره 1 ارائه شده است.
بررسی مهارت‌های موردنیاز در‌زمینه استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات در بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های شهر فردوس، نشان داد میانگین نیاز به آموزش در این زمینه، در بخش مدیریت اطلاعات سلامت 65 درصد و 2/6 از 4 بود که از دید کارکنان، نشان‌دهنده نیاز زیاد (65 درصد) به آموزش در این زمینه بود. طبق جدول شماره 2، از دید کارکنان این بخش، از بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با سیستم بایگانی الکترونیک (76 درصد) و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با نرمافزارهای مدیریت پایگاه داده (52 درصد) بودند.
جزئیات بیشتر در ارتباط با نتایج این بخش در جدول شماره 2 ارائه شده است.
بررسی مهارت‌های موردنیاز در‌زمینه گردآوری داده‌ها در بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های شهر فردوس، نشان داد که میانگین نیاز به آموزش در این زمینه در بخش مدیریت اطلاعات سلامت 70 درصد و 2/8 از 4 بود که از دید کارکنان، نشان‌دهنده نیاز زیاد (70 درصد) به آموزش در این زمینه بود. طبق جدول شماره 3 از دید کارکنان این بخش، از بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با جنبه‌های قانونی بخش مدیریت اطلاعات سلامت (75 درصد) و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با اصول طراحی فرم‌های بخش مدیریت اطلاعات سلامت (66/5 درصد) بودند.
جزئیات بیشتر در ارتباط با نتایج این بخش در جدول شماره 3 ارائه شده است.
بررسی مهارت‌های موردنیاز در‌زمینه طبقه‌بندی اطلاعات سلامت در بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های شهر فردوس نشان داد میانگین نیاز به آموزش در‌زمینه طبقه‌بندی اطلاعات سلامت در بخش مدیریت اطلاعات سلامت 70 درصد و 2/8 از 4 بود که از دید کارکنان، نشان‌دهنده نیاز زیاد (70 درصد) به آموزش در این زمینه بود.
طبق جدول شماره 4 از دید کارکنان این بخش، از بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با اصطلاحات پزشکی برای کمک به مطالعه پرونده‌های پزشکی و استخراج اطلاعات (75 درصد) و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با سیستم‌های طبقه‌بندی تخصصی (62/5) بودند.
جزئیات بیشتر در ارتباط با نتایج این بخش در جدول شماره 4 ارائه شده است.
بررسی مهارت‌های مورد نیاز در‌زمینه اجرای فعالیت‌های آماری سلامت در بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های شهر فردوس نشان داد میانگین نیاز به آموزش در این زمینه در بخش مدیریت اطلاعات سلامت 65 درصد و 2/6 از 4 بود که از دید کارکنان، نشان‌دهنده نیاز زیاد (65 درصد) به آموزش در این زمینه بود.
طبق جدول شماره 5 از دید کارکنان این بخش، از بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با نرم افزارهای آماری Excel و SPSS (74 درصد) و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با روش تحقیق در علوم پزشکی (60/75) بودند.
جزئیات بیشتر در ارتباط با نتایج این بخش در جدول شماره 5 ارائه شده است.
بررسی مهارت‌های مورد نیاز در‌زمینه ایمنی و سلامت شغلی در بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های شهر فردوس نشان داد میانگین نیاز به آموزش در این زمینه در بخش مدیریت اطلاعات سلامت 60 درصد و 2/4 از 4 بود که باز هم از دید کارکنان، نشان‌دهنده نیاز زیاد (60 درصد) به آموزش در این زمینه بود. طبق جدول شماره 6 از دید کارکنان این بخش، از بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با مدیریت خطر و مدیریت بحران در بخش مدیریت اطلاعات سلامت (65 درصد) و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با ارگونومی (56/5 درصد) بودند.
جزئیات بیشتر در ارتباط با نتایج این بخش در جدول شماره 6 ارائه شده است.
بحث
مطالعه حاضر با هدف نیازسنجی آموزشی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های آموزشی‌درمانی شهرستان فردوس انجام گرفت. نتایج حاصل از مهارت‌های مورد نیاز کارکنان در رابطه با استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات نشان داد از‌نظر کارکنان واحد مدیریت اطلاعات سلامت، بیشترین و کمترین نیاز مهارتی در استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات، به ترتیب مربوط به آشنایی با سیستم بایگانی الکترونیک (شامل اسکن تصاویر، فرمت‌های ذخیره تصاویر، دستکاری تصاویر، نحوه کار با دستگاه اسکنر) و آشنایی با نرمافزارهای مدیریت پایگاه داده بودند. در مطالعه زارعی و همکاران همکاران [7] که با هدف بررسی نیازهای آموزشی کارکنان بخش مدارک پزشکی بیمارستان‌های استان خوزستان انجام گرفت، نتایج نشان داد بیشترین و کمترین نیاز اطلاعاتی کارکنان در رابطه با استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات به ترتیب مربوط به آشنایی با نرمافزارهای مدیریت پایگاه داده و آشنایی با مفاهیم شبکه و اینترنت بودند که با نتایج مطالعه حاضر مغایرت دارد و این امر می‌تواند به دلیل جامعه پژوهش متفاوت در 2 مطالعه باشد. عسگر‌نژاد و همکاران [8] مطالعه‌ای با هدف بررسی میزان آشنایی کارکنان بخش مدارک پزشکی با رایانه و مفاهیم پایه فناوری اطلاعات در بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که میزان آشنایی کارکنان با رایانه و مفاهیم پایه فناوری اطلاعات پایین است. در بین مهارت‌های مختلف بیشترین آشنایی مربوط به توانایی به‌کارگیری رایانه و مدیریت سیستم عامل ویندوز و کمترین آشنایی مربوط به برنامه Access بودند. به نظر می‌رسد پیاده سازی سیستم اطلاعات بیمارستان در بیمارستان‌های آموزشی‌درمانی شهرستان فردوس دلیلی بر احساس نیاز کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت به مهارت در استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات است. به‌طور‌کلی مهارت‌های فنی کارکنان بسیار حائز اهمیت است، به‌طوری‌که جهان‌بخش و همکاران [9] در مطالعه خود که با هدف شناسایی نیازهای آموزشی کارکنان بخش مدارک پزشکی بیمارستان‌های آموزشی شهر اصفهان انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که مهارت‌های آموزشی موردنیاز کارکنان مدارک پزشکی در 3 گروه فنی، ادراکی و انسانی تقسیم‌بندی می‌شوند. آن‌ها پیشنهاد کردند که باید برای ارتقا و توسعه مهارت‌های فنی در واحد‌های بایگانی، برای کارکنان بخش مدارک پزشکی، اقداماتی انجام شود [9].
دومین دسته از مهارت‌های موردنیاز کارکنان، در‌زمینه گردآوری داده‌ها در مدیریت اطلاعات سلامت بود. نتایج نشان داد بیشترین و کمترین نیاز کارکنان در حوزه گردآوری داده‌ها به ترتیب مربوط به آشنایی با جنبه‌های قانونی بخش مدیریت اطلاعات سلامت و آشنایی با اصول طراحی فرم‌های بخش مدیریت اطلاعات سلامت بودند. در مطالعه زارعی و همکاران [7] بیشترین و کمترین نیاز اطلاعاتی کارکنان در رابطه با گردآوری داده‌ها در مدیریت اطلاعات سلامت به ترتیب مربوط به آشنایی با جنبه‌های قانونی مدارک پزشکی و آشنایی با انواع روش‌های شماره‌دهی به پرونده‌ها و روش‌های بایگانی بودند که ازلحاظ بیشترین نیاز اطلاعاتی کارکنان با مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد. پیگیری‌های قانونی مربوط به محرمانه بودن پرونده‌های پزشکی، رضایت‌نامه درمانی، گواهی‌نامه پزشکی، مبادله اطلاعات پزشکی، استفاده از اطلاعات پزشکی، ایمنی، مالکیت، مسئولیت و اعتبار پرونده‌های پزشکی را می‌توان از‌جمله جنبه‌های قانونی مدارک پزشکی دانست [12]. کارکنان بخش مدارک پزشکی بر‌حسب وظایف خود در خصوص ثبت، جمع‌آوری، طبقه‌بندی، نگهداری، بازیابی و صدور گواهی و افشای اطلاعات پرونده‌های بیماران باید به‌طور کامل در جریان این قوانین قرار گیرند و در تمام مراحل کاری خود برای جلوگیری از ایجاد مشکلات و اعمال خلاف قانون، این موارد را در نظر داشته باشند. مطالعات مختلف نشان دادند در موارد زیادی ارائه‌کنندگان مراقبت، آگاهی کافی از مسائل قانونی مرتبط با شغل خود ندارند. برای نمونه حنیفی و محمدی در مطالعه خود که با هدف بررسی علل عدم گزارش‌نویسی صحیح پرستاران در زنجان انجام شد، عدم آگاهی از مسائل قانونی را به‌عنوان یکی از علل بی توجهی ذکر کردند [13]. شیخ طاهری و همکاران [14] نیز در مطالعه خود که با هدف آگاهی پزشکان، پرستاران و کارکنان مدارک پزشکی از جنبه‌های قانونی مدارک پزشکی در بیمارستان‌های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان انجام شد به این نتیجه رسیدند که میزان آگاهی کارکنان از جنبه‌های قانونی مرتبط با اطلاعات بهداشتی در حد متوسط است که این امر لزوم آموزش جنبه‌های قانونی مدارک پزشکی به‌خصوص محرمانگی اطلاعات بیماران و صدور گواهی پزشکی را در رده‌های شغلی مختلف به‌خصوص پرستاری می‌رساند. آن‌ها بیان کردند نظارت کافی بر اجرای قوانین قانونی می‌تواند موجب حساسیت بیشتر کارکنان نسبت به قوانین و تلاش بیشتر آن‌ها جهت افزایش آگاهی شود [14].
از دید کارکنان بیمارستان‌های مورد‌مطالعه، در بین مهارت‌های مختلف در‌زمینه طبقه‌بندی اطلاعات سلامت، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با اصطلاحات پزشکی برای کمک به مطالعه پرونده‌های پزشکی و استخراج اطلاعات و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با سیستم‌های طبقه‌بندی تخصصی بودند. در مطالعه زارعی و همکاران [7] بیشترین و کمترین نیاز کارکنان در‌زمینه طبقه بندی اطلاعات سلامت به ترتیب آشنایی با کدگذاری مرگ‌و‌میر و آشنایی با اصطلاحات پزشکی بودند که با مطالعه حاضر مغایرت دارد و این می‌تواند به دلیل سطح تحصیلی متفاوت کارکنان در 2 مطالعه باشد. طبق نتایج مطالعه حاضر، آشنایی با اصطلاحات پزشکی و قوانین کدگذاری از دیدگاه کارکنان از اولویت بالایی برای آموزش برخوردار بودند. در مطالعه پیری و همکاران [15] نیز که با هدف بررسی دیدگاه کارکنان مدارک پزشکی درباره مهارت‌های لازم در بخش مدارک پزشکی بیمارستان‌های آموزشی‌درمانی دانشگاه علوم‌پزشکی تبریز انجام گرفت، مهارت‌های لازم برای کارکنان مدارک پزشکی به 3 دسته مهارت عمومی، مهارت ارتباطی و مهارت‌های اختصاصی تقسیم شدند و کدگذاری صحیح به‌عنوان یکی از مهارت‌های اختصاصی مورد نیاز گزارش شدند [15].
دید کارکنان در‌زمینه اجرای فعالیت‌های آماری سلامت نشان داد در بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین و کمترین نیاز کارکنان به ترتیب مربوط به آشنایی با نرمافزارهای آماری Excel و SPSS و آشنایی با روش تحقیق در علوم‌پزشکی بودند. در مطالعه زارعی و همکاران [7] نیز بیشترین نیاز کارکنان مربوط به آشنایی با نرم افزارهای آماری Excel و SPSS و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با روش‌های آمار توصیفی بودند که ازلحاظ بیشترین نیاز با مطالعه حاضر هم‌راستاست. بنابراین لزوم برگزاری کارگاه‌هایی در‌زمینه آشنایی با نرمافزارهای آماری Excel و SPSS برای کارکنان فناوری اطلاعات سلامت پیشنهاد می‌شود. در مطالعه فرزندی‌پور و همکاران [16] که با هدف تعیین میزان مهارت فناوری اطلاعات دانشجویان کارشناسی ارشد مدارک پزشکی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور انجام گرفت، نتایج نشان داد هر چند مهارت‌های رایانه‌ای دانشجویان مدارک پزشکی در همه حیطه‌ها خوب بود، اما در مقایسه بین مهارت‌های مختلف، کمترین امتیاز مربوط به برنامه Excel و Access به دست آمد. از آنجایی که آمار یکی از مؤلفه‌های مهم در برنامه‌ریزی‌های مربوط به سلامت هر جامعه است، امروزه مدیران نسبت به گذشته به آمار بهداشتی بیشتر توجه می‌کنند [17]. در بسیاری از دانشگاه‌ها به‌صورت سالیانه کارگاه‌هایی برای آموزش آمار برگزار می‌شود. اما در این کارگاه‌ها بیشتر بر آموزش شاخص‌های آمار بیمارستانی تأکید می‌شود، درحالی‌که در پژوهش حاضر کارکنان احساس نیاز بیشتری به آموزش کار با نرمافزارهای آماری نظیر Excel و SPSS کردند که در‌واقع جزء مهارت‌های پیشرفته آماری محسوب می‌شوند. بنابراین پیشنهاد می‌شود کارگاه‌هایی در این زمینه در بیمارستان‌ها برای کارکنان برگزار شود.
آخرین مهارت‌های مورد‌بررسی، در‌زمینه ایمنی و سلامت شغلی بودند. از دید کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت، بیشترین و کمترین نیاز مهارتی به ترتیب مربوط به آشنایی با مدیریت خطر و مدیریت بحران در بخش مدیریت اطلاعات سلامت و آشنایی با ارگونومی بودند. در مطالعه زارعی و همکاران [7] بیشترین و کمترین نیاز مهارتی در‌زمینه ایمنی و سلامت شغلی به ترتیب مربوط به آشنایی با سلامت و ایمنی شغلی و آشنایی با ارگونومی بودند که ازلحاظ کمترین مهارت موردنیاز با مطالعه حاضر هم‌راستاست. واحد مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان، مسئول جمع‌آوری، ذخیره و بازیابی و حفاظت از داده‌های بهداشتی است و از خطراتی که ایمنی بیمار و کیفیت خدمات سلامت را تهدید می‌کند، مستثنا نیست [1]. بنابراین به‌کارگیری مدیریت خطر برای حفظ این سرمایه‌های اطلاعاتی ضروری است و یکی از مهم‌ترین وظایف مدیر بخش مدیریت اطلاعات سلامت به شمار می‌رود [18]. طبق مطالعات یکی از روش‌هایی که می‌تواند در‌زمینه کاهش دعاوی خطاهای پزشکی کمک‌کننده باشد، پیاده‌سازی مدیریت خطر مناسب است [19]. این مطالعه به اهمیت مدیریت خطر اشاره می‌کند. بنابراین آموزش روش‌های مدیریت خطر و مدیریت بحران در واحد مدیریت اطلاعات سلامت بسیار حائز اهمیت است. در مطالعه علیان عجم و قاسمی‌نژاد [20] که با هدف طراحی فرایند مدیریت سلامت کارکنان در بیمارستان توحید استان بوشهر انجام شد، نتایج نشان داد از دید مشارکت‌کنندگان این مطالعه، وضعیت مدیریت و نظارت ایمنی، بر بروز رفتار ناایمن مؤثر است. بنابراین برای جلوگیری از بروز این رفتارها مدیر باید از وجود محیطی امن برای کارکنان اطمینان حاصل کند [20].
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد نیازهای آموزشی کارکنان در سطح زیاد است. بنابراین بهترین گزینه برای ارتقای مهارت‌های کارکنان برگزاری دوره‌های آموزشی است. به‌منظور افزایش کارایی این دوره‌ها پیشنهاد می‌شود که دوره‌های آموزشی متناسب با سطح نیاز مهارتی کارکنان برگزار شود و نتایج مطالعه حاضر می‌تواند در این زمینه به مدیران و تصمیم‌گیران کمک کند. از محدودیت‌های مطالعه حاضر، می‌توان به کوچک بودن جامعه پژوهش اشاره کرد که دلیل این امر، محدود بودن تعداد بیمارستان‌های شهرستان فردوس (2 بیمارستان) و پرسنل واحد مدیریت اطلاعات سلامت هستند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله حاصل بخشی از طرح تحقیقاتی با عنوان «نیازسنجی آموزشی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های آموزشی‌درمانی شهرستان فردوس» مصوب دانشگاه علوم‌پزشکی بیرجند در سال 1400 با کد اخلاق به شماره IR.BUMS.REC.1400.312 است.
حامی مالی
این مقاله از‌طرف هیچ‌گونه نهاد یا مؤسسه‌ای حمایت مالی نشده و تمام منابع مالی آن از‌طرف نویسندگان تأمین شده است.
مشارکت نویسندگان
ارائه موضوع، گردآوری داده‌ها، نگارش پیش‌نویس اولیه مقاله: اکرم آزاد؛ ارسال و پیگیری مقاله، ویرایش و اصلاح نهایی: زهره جوانمرد.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تضاد منافعی ندارد.
یکی از بخش‌های بیمارستان که در ارتقای سطح کیفیت درمان بیماران بسیار مؤثر است، بخش مدیریت اطلاعات سلامت است [1]. بخش مدیریت اطلاعات سلامت در سازمان‌های مراقبت بهداشتی و درمانی، از‌طریق نگهداری، مدیریت و ارتقای اطلاعات پزشکی، از کیفیت خدمات و مراقبت بهداشتی و درمانی پشتیبانی می‌کند [2]. اطلاعات مدیریت‌شده در این بخش اهمیت فراوان و نقش منحصر‌به‌فردی دارند [1]. در‌حقیقت اطلاعات پزشکی موجود در پرونده‌های پزشکی بیماران از مهم‌ترین مدارک و شامل حساس‌ترین اطلاعات پزشکی افراد هستند [2 ,3] . چراکه بیمار مهم‌ترین اطلاعات سلامت خود را جهت تشخیص و درمان بیماری در اختیار پزشک و کارکنان نظام سلامت قرار می‌دهد [4]. از‌این‌رو حفظ محرمانگی اطلاعات ثبت‌شده و مدارک و اسناد موجود در پرونده پزشکی افراد، ضروری است و از اولویت بالایی برخوردار است [2 ,3]. همچنین عملکرد صحیح زیرساخت اطلاعات سلامت به اصول امنیت و محرمانگی اطلاعات سلامت وابسته است [5, 6]. بنابراین بخش مدیریت اطلاعات سلامت، به دلیل نگهداری و مدیریت چنین اطلاعاتی، از اهمیت بسزایی برخوردار است. از سوی دیگر تغییرات ناشی از تحولات فناوری در بخش مدیریت اطلاعات سلامت باعث افزایش اهمیت این بخش شده است [1]. از جمله این تغییرات، تبدیل قسمتی از فرایندهای مربوط به مدیریت اطلاعات و سازمان‌دهی پرونده‌های پزشکی به‌صورت الکترونیکی است [7]. این‌گونه تغییرات باعث ایجاد فرصت‌های جدید برای افراد شاغل در بخش مدیریت اطلاعات سلامت شده و از طرف دیگر نیازهای آموزشی جدیدی را برای آن‌ها ایجاد کرده است [7، 8]. همچنین انتظار خدمات مطلوب‌تر و بهتر همیشه برای گیرندگان خدمات وجود دارد و هر سازمانی برای رقابت با دیگر سازمان‌ها [1] و برای رسیدن به اهداف مشخص‌شده خود نیاز به نیروهایی کارآمد دارد که علاوه بر داشتن مهارت‌های قبلی، مهارت‌های لازم برای انجام درست وظایف خود را به دست آورند [9]. ارزیابی بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های کشور نشان می‌دهد که این بخش‌ها هنوز به استاندارد‌ها و خدمات مطلوب دست نیافته‌اند [1]. بنابراین آموزش کارکنان یکی از وظایف اصلی و حیاتی در هر سازمان است [7]. آموزش کارکنان فرایندی است که انطباق و سازگاری کارکنان با محیط متحول و تغییر یافته سازمانی را فراهم می‌آورد [7]. پس این امکان بایستی برای کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت نیز فراهم شود. انجمن مدیریت اطلاعات سلامت آمریکا نیز آموزش را به‌عنوان عامل اصلی سازگاری شاغلین حرفه مدیریت اطلاعات سلامت با فناوری‌های در حال توسعه و تغییرات به‌وجود‌آمده شناسایی کرده است [10]. علاوه‌براین آموزش حرفه‌ای تأثیر زیادی بر بهبود عملکرد کارکنان، بهبود سلامت جامعه، حفظ استاندارد‌های مراقبت، ایجاد انگیزه و تضمین کیفیت بالای کاری، از‌طریق به‌روز کردن شاغلان بهداشتی به واسطه اتخاذ دانش، مهارت و نگرش‌های جدید داشته است [9].
یکی از مهم‌ترین اقدامات در برنامه‌های آموزشی، شناسایی و رتبه‌بندی نیازهای آموزشی است [11]. شناسایی و سنجش دقیق نیاز‌ها برای ارتقا و افزایش کیفیت آموزش و پژوهش نظام سلامت امری ضروری است [11]. یکی از مشکلات برنامه‌های آموزش مداوم در ایران عدم انجام نیازسنجی علمی از مخاطبان مربوطه است [7] . بنابراین برای تعیین نیازهای آموزشی باید نیازسنجی صورت گیرد [9]. نیازسنجی فرایندی است که با‌توجه‌به وضعیت موجود و اندازه‌گیری نیازهای کارکنان و سازمان، اولویت‌ها و اهداف سازمان را تعیین و از طرفی سازمان را در سنجش دانش و مهارت اعضای خود یاری می‌کند و سپس با‌توجه‌به یافته‌ها، یک برنامه آموزشی با هدف افزایش مهارت و دانش کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت تدوین می‌شود [9].
با‌توجه‌به توضیحات ارائه‌شده و همچنین با‌توجه‌به اهمیت و حساسیت اطلاعات پزشکی، باید نیازهای آموزشی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت مشخص و اولویت‌بندی شوند. این مطالعه نیز به اهمیت تعیین نیازهای آموزشی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت، با‌توجه‌به ماهیت این بخش و تغییراتی که در آن صورت گرفته، پی برده است و سعی دارد از‌طریق نیازسنجی، الزامات آموزشی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت را مشخص و اولویت‌بندی کند.
مواد و روش‌ها
این مطالعه پژوهشی‌کاربردی و از دسته مطالعات توصیفی بود که در سال 1400 در 2 بیمارستان آموزشی‌درمانی شهرستان فردوس انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت شاغل در این بیمارستان‌ها بود. در این پژوهش با‌توجه‌به محدود بودن جامعه پژوهش نمونه‌گیری از نوع سرشماری و نمونه با جامعه پژوهش برابر بود. ابزار جمع‌آوری اطلاعات، پرسش‌نامه زارعی و همکاران [7] بود که شامل 4 سؤال در ارتباط با سن، سابقه خدمت، نوع استخدام و مقطع تحصیلی و 28 سؤال مرتبط با نیازهای آموزشی در زمینه‌های استفاده از کامپیوتر و فناوری، گردآوری داده‌ها، طبقه‌بندی اطلاعات سلامت، اجرای فعالیت‌های آماری سلامت و ایمنی و سلامت شغلی بود. برای سنجش سؤالات، از مقیاس 5 قسمتی لیکرت از عدم نیاز تا نیاز خیلی زیاد (صفر تا 4) به‌صورت صفر برای عدم نیاز و 4 برای نیاز خیلی زیاد، استفاده شده بود. به‌طور‌کلی بر‌اساس این مقیاس صفر، عدم نیاز؛ از 0/1 تا 1، نیاز کم؛ از 1/1 تا 2، نیاز متوسط؛ از 2/1 تا 3، نیاز زیاد و از 3/1 تا 4 نیاز خیلی زیاد در نظر گرفته شده بود. جهت سهولت مقایسه امتیازات، میانگین امتیاز‌ها به‌صورت درصد بیان شده بود. روایی و پایایی این پرسش‌نامه در مطالعه زارعی و همکاران مورد بررسی قرار گرفته است. به‌طوری‌که پایایی این پرسش‌نامه با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن 90 درصد به دست آمد و روایی آن نیز از‌طریق نظرسنجی از متخصصان تأیید شده است. پایایی پرسش‌نامه، مجدد در مطالعه حاضر مورد بررسی قرار گرفت و با آلفای کرونباخ 87 درصد تأیید شد. درنهایت داده‌ها با استفاده از روش‌های آمار توصیفی از‌جمله میانگین، درصد و فراوانی در نرم‌افزار SPSS نسخه 19 مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته‌ها
از بین 40 پرسش‌نامه توزیع‌شده، 30 پرسش‌نامه توسط کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت تکمیل و به پژوهشگر برگردانده شدند. بررسی اطلاعات جمعیت‌شناختی افراد شرکت‌کننده نشاد داد میانگین سنی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت 31 سال و میانگین سابقه خدمت 6/6 سال هستند. سایر اطلاعات در جدول شماره 1 ارائه شده است.
بررسی مهارت‌های موردنیاز در‌زمینه استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات در بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های شهر فردوس، نشان داد میانگین نیاز به آموزش در این زمینه، در بخش مدیریت اطلاعات سلامت 65 درصد و 2/6 از 4 بود که از دید کارکنان، نشان‌دهنده نیاز زیاد (65 درصد) به آموزش در این زمینه بود. طبق جدول شماره 2، از دید کارکنان این بخش، از بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با سیستم بایگانی الکترونیک (76 درصد) و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با نرمافزارهای مدیریت پایگاه داده (52 درصد) بودند.
جزئیات بیشتر در ارتباط با نتایج این بخش در جدول شماره 2 ارائه شده است.
بررسی مهارت‌های موردنیاز در‌زمینه گردآوری داده‌ها در بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های شهر فردوس، نشان داد که میانگین نیاز به آموزش در این زمینه در بخش مدیریت اطلاعات سلامت 70 درصد و 2/8 از 4 بود که از دید کارکنان، نشان‌دهنده نیاز زیاد (70 درصد) به آموزش در این زمینه بود. طبق جدول شماره 3 از دید کارکنان این بخش، از بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با جنبه‌های قانونی بخش مدیریت اطلاعات سلامت (75 درصد) و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با اصول طراحی فرم‌های بخش مدیریت اطلاعات سلامت (66/5 درصد) بودند.
جزئیات بیشتر در ارتباط با نتایج این بخش در جدول شماره 3 ارائه شده است.
بررسی مهارت‌های موردنیاز در‌زمینه طبقه‌بندی اطلاعات سلامت در بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های شهر فردوس نشان داد میانگین نیاز به آموزش در‌زمینه طبقه‌بندی اطلاعات سلامت در بخش مدیریت اطلاعات سلامت 70 درصد و 2/8 از 4 بود که از دید کارکنان، نشان‌دهنده نیاز زیاد (70 درصد) به آموزش در این زمینه بود.
طبق جدول شماره 4 از دید کارکنان این بخش، از بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با اصطلاحات پزشکی برای کمک به مطالعه پرونده‌های پزشکی و استخراج اطلاعات (75 درصد) و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با سیستم‌های طبقه‌بندی تخصصی (62/5) بودند.
جزئیات بیشتر در ارتباط با نتایج این بخش در جدول شماره 4 ارائه شده است.
بررسی مهارت‌های مورد نیاز در‌زمینه اجرای فعالیت‌های آماری سلامت در بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های شهر فردوس نشان داد میانگین نیاز به آموزش در این زمینه در بخش مدیریت اطلاعات سلامت 65 درصد و 2/6 از 4 بود که از دید کارکنان، نشان‌دهنده نیاز زیاد (65 درصد) به آموزش در این زمینه بود.
طبق جدول شماره 5 از دید کارکنان این بخش، از بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با نرم افزارهای آماری Excel و SPSS (74 درصد) و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با روش تحقیق در علوم پزشکی (60/75) بودند.
جزئیات بیشتر در ارتباط با نتایج این بخش در جدول شماره 5 ارائه شده است.
بررسی مهارت‌های مورد نیاز در‌زمینه ایمنی و سلامت شغلی در بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های شهر فردوس نشان داد میانگین نیاز به آموزش در این زمینه در بخش مدیریت اطلاعات سلامت 60 درصد و 2/4 از 4 بود که باز هم از دید کارکنان، نشان‌دهنده نیاز زیاد (60 درصد) به آموزش در این زمینه بود. طبق جدول شماره 6 از دید کارکنان این بخش، از بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با مدیریت خطر و مدیریت بحران در بخش مدیریت اطلاعات سلامت (65 درصد) و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با ارگونومی (56/5 درصد) بودند.
جزئیات بیشتر در ارتباط با نتایج این بخش در جدول شماره 6 ارائه شده است.
بحث
مطالعه حاضر با هدف نیازسنجی آموزشی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های آموزشی‌درمانی شهرستان فردوس انجام گرفت. نتایج حاصل از مهارت‌های مورد نیاز کارکنان در رابطه با استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات نشان داد از‌نظر کارکنان واحد مدیریت اطلاعات سلامت، بیشترین و کمترین نیاز مهارتی در استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات، به ترتیب مربوط به آشنایی با سیستم بایگانی الکترونیک (شامل اسکن تصاویر، فرمت‌های ذخیره تصاویر، دستکاری تصاویر، نحوه کار با دستگاه اسکنر) و آشنایی با نرمافزارهای مدیریت پایگاه داده بودند. در مطالعه زارعی و همکاران همکاران [7] که با هدف بررسی نیازهای آموزشی کارکنان بخش مدارک پزشکی بیمارستان‌های استان خوزستان انجام گرفت، نتایج نشان داد بیشترین و کمترین نیاز اطلاعاتی کارکنان در رابطه با استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات به ترتیب مربوط به آشنایی با نرمافزارهای مدیریت پایگاه داده و آشنایی با مفاهیم شبکه و اینترنت بودند که با نتایج مطالعه حاضر مغایرت دارد و این امر می‌تواند به دلیل جامعه پژوهش متفاوت در 2 مطالعه باشد. عسگر‌نژاد و همکاران [8] مطالعه‌ای با هدف بررسی میزان آشنایی کارکنان بخش مدارک پزشکی با رایانه و مفاهیم پایه فناوری اطلاعات در بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی مازندران انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که میزان آشنایی کارکنان با رایانه و مفاهیم پایه فناوری اطلاعات پایین است. در بین مهارت‌های مختلف بیشترین آشنایی مربوط به توانایی به‌کارگیری رایانه و مدیریت سیستم عامل ویندوز و کمترین آشنایی مربوط به برنامه Access بودند. به نظر می‌رسد پیاده سازی سیستم اطلاعات بیمارستان در بیمارستان‌های آموزشی‌درمانی شهرستان فردوس دلیلی بر احساس نیاز کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت به مهارت در استفاده از کامپیوتر و فناوری اطلاعات است. به‌طور‌کلی مهارت‌های فنی کارکنان بسیار حائز اهمیت است، به‌طوری‌که جهان‌بخش و همکاران [9] در مطالعه خود که با هدف شناسایی نیازهای آموزشی کارکنان بخش مدارک پزشکی بیمارستان‌های آموزشی شهر اصفهان انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که مهارت‌های آموزشی موردنیاز کارکنان مدارک پزشکی در 3 گروه فنی، ادراکی و انسانی تقسیم‌بندی می‌شوند. آن‌ها پیشنهاد کردند که باید برای ارتقا و توسعه مهارت‌های فنی در واحد‌های بایگانی، برای کارکنان بخش مدارک پزشکی، اقداماتی انجام شود [9].
دومین دسته از مهارت‌های موردنیاز کارکنان، در‌زمینه گردآوری داده‌ها در مدیریت اطلاعات سلامت بود. نتایج نشان داد بیشترین و کمترین نیاز کارکنان در حوزه گردآوری داده‌ها به ترتیب مربوط به آشنایی با جنبه‌های قانونی بخش مدیریت اطلاعات سلامت و آشنایی با اصول طراحی فرم‌های بخش مدیریت اطلاعات سلامت بودند. در مطالعه زارعی و همکاران [7] بیشترین و کمترین نیاز اطلاعاتی کارکنان در رابطه با گردآوری داده‌ها در مدیریت اطلاعات سلامت به ترتیب مربوط به آشنایی با جنبه‌های قانونی مدارک پزشکی و آشنایی با انواع روش‌های شماره‌دهی به پرونده‌ها و روش‌های بایگانی بودند که ازلحاظ بیشترین نیاز اطلاعاتی کارکنان با مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد. پیگیری‌های قانونی مربوط به محرمانه بودن پرونده‌های پزشکی، رضایت‌نامه درمانی، گواهی‌نامه پزشکی، مبادله اطلاعات پزشکی، استفاده از اطلاعات پزشکی، ایمنی، مالکیت، مسئولیت و اعتبار پرونده‌های پزشکی را می‌توان از‌جمله جنبه‌های قانونی مدارک پزشکی دانست [12]. کارکنان بخش مدارک پزشکی بر‌حسب وظایف خود در خصوص ثبت، جمع‌آوری، طبقه‌بندی، نگهداری، بازیابی و صدور گواهی و افشای اطلاعات پرونده‌های بیماران باید به‌طور کامل در جریان این قوانین قرار گیرند و در تمام مراحل کاری خود برای جلوگیری از ایجاد مشکلات و اعمال خلاف قانون، این موارد را در نظر داشته باشند. مطالعات مختلف نشان دادند در موارد زیادی ارائه‌کنندگان مراقبت، آگاهی کافی از مسائل قانونی مرتبط با شغل خود ندارند. برای نمونه حنیفی و محمدی در مطالعه خود که با هدف بررسی علل عدم گزارش‌نویسی صحیح پرستاران در زنجان انجام شد، عدم آگاهی از مسائل قانونی را به‌عنوان یکی از علل بی توجهی ذکر کردند [13]. شیخ طاهری و همکاران [14] نیز در مطالعه خود که با هدف آگاهی پزشکان، پرستاران و کارکنان مدارک پزشکی از جنبه‌های قانونی مدارک پزشکی در بیمارستان‌های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی کاشان انجام شد به این نتیجه رسیدند که میزان آگاهی کارکنان از جنبه‌های قانونی مرتبط با اطلاعات بهداشتی در حد متوسط است که این امر لزوم آموزش جنبه‌های قانونی مدارک پزشکی به‌خصوص محرمانگی اطلاعات بیماران و صدور گواهی پزشکی را در رده‌های شغلی مختلف به‌خصوص پرستاری می‌رساند. آن‌ها بیان کردند نظارت کافی بر اجرای قوانین قانونی می‌تواند موجب حساسیت بیشتر کارکنان نسبت به قوانین و تلاش بیشتر آن‌ها جهت افزایش آگاهی شود [14].
از دید کارکنان بیمارستان‌های مورد‌مطالعه، در بین مهارت‌های مختلف در‌زمینه طبقه‌بندی اطلاعات سلامت، بیشترین نیاز مربوط به آشنایی با اصطلاحات پزشکی برای کمک به مطالعه پرونده‌های پزشکی و استخراج اطلاعات و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با سیستم‌های طبقه‌بندی تخصصی بودند. در مطالعه زارعی و همکاران [7] بیشترین و کمترین نیاز کارکنان در‌زمینه طبقه بندی اطلاعات سلامت به ترتیب آشنایی با کدگذاری مرگ‌و‌میر و آشنایی با اصطلاحات پزشکی بودند که با مطالعه حاضر مغایرت دارد و این می‌تواند به دلیل سطح تحصیلی متفاوت کارکنان در 2 مطالعه باشد. طبق نتایج مطالعه حاضر، آشنایی با اصطلاحات پزشکی و قوانین کدگذاری از دیدگاه کارکنان از اولویت بالایی برای آموزش برخوردار بودند. در مطالعه پیری و همکاران [15] نیز که با هدف بررسی دیدگاه کارکنان مدارک پزشکی درباره مهارت‌های لازم در بخش مدارک پزشکی بیمارستان‌های آموزشی‌درمانی دانشگاه علوم‌پزشکی تبریز انجام گرفت، مهارت‌های لازم برای کارکنان مدارک پزشکی به 3 دسته مهارت عمومی، مهارت ارتباطی و مهارت‌های اختصاصی تقسیم شدند و کدگذاری صحیح به‌عنوان یکی از مهارت‌های اختصاصی مورد نیاز گزارش شدند [15].
دید کارکنان در‌زمینه اجرای فعالیت‌های آماری سلامت نشان داد در بین مهارت‌های مختلف در این زمینه، بیشترین و کمترین نیاز کارکنان به ترتیب مربوط به آشنایی با نرمافزارهای آماری Excel و SPSS و آشنایی با روش تحقیق در علوم‌پزشکی بودند. در مطالعه زارعی و همکاران [7] نیز بیشترین نیاز کارکنان مربوط به آشنایی با نرم افزارهای آماری Excel و SPSS و کمترین نیاز مربوط به آشنایی با روش‌های آمار توصیفی بودند که ازلحاظ بیشترین نیاز با مطالعه حاضر هم‌راستاست. بنابراین لزوم برگزاری کارگاه‌هایی در‌زمینه آشنایی با نرمافزارهای آماری Excel و SPSS برای کارکنان فناوری اطلاعات سلامت پیشنهاد می‌شود. در مطالعه فرزندی‌پور و همکاران [16] که با هدف تعیین میزان مهارت فناوری اطلاعات دانشجویان کارشناسی ارشد مدارک پزشکی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور انجام گرفت، نتایج نشان داد هر چند مهارت‌های رایانه‌ای دانشجویان مدارک پزشکی در همه حیطه‌ها خوب بود، اما در مقایسه بین مهارت‌های مختلف، کمترین امتیاز مربوط به برنامه Excel و Access به دست آمد. از آنجایی که آمار یکی از مؤلفه‌های مهم در برنامه‌ریزی‌های مربوط به سلامت هر جامعه است، امروزه مدیران نسبت به گذشته به آمار بهداشتی بیشتر توجه می‌کنند [17]. در بسیاری از دانشگاه‌ها به‌صورت سالیانه کارگاه‌هایی برای آموزش آمار برگزار می‌شود. اما در این کارگاه‌ها بیشتر بر آموزش شاخص‌های آمار بیمارستانی تأکید می‌شود، درحالی‌که در پژوهش حاضر کارکنان احساس نیاز بیشتری به آموزش کار با نرمافزارهای آماری نظیر Excel و SPSS کردند که در‌واقع جزء مهارت‌های پیشرفته آماری محسوب می‌شوند. بنابراین پیشنهاد می‌شود کارگاه‌هایی در این زمینه در بیمارستان‌ها برای کارکنان برگزار شود.
آخرین مهارت‌های مورد‌بررسی، در‌زمینه ایمنی و سلامت شغلی بودند. از دید کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت، بیشترین و کمترین نیاز مهارتی به ترتیب مربوط به آشنایی با مدیریت خطر و مدیریت بحران در بخش مدیریت اطلاعات سلامت و آشنایی با ارگونومی بودند. در مطالعه زارعی و همکاران [7] بیشترین و کمترین نیاز مهارتی در‌زمینه ایمنی و سلامت شغلی به ترتیب مربوط به آشنایی با سلامت و ایمنی شغلی و آشنایی با ارگونومی بودند که ازلحاظ کمترین مهارت موردنیاز با مطالعه حاضر هم‌راستاست. واحد مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان، مسئول جمع‌آوری، ذخیره و بازیابی و حفاظت از داده‌های بهداشتی است و از خطراتی که ایمنی بیمار و کیفیت خدمات سلامت را تهدید می‌کند، مستثنا نیست [1]. بنابراین به‌کارگیری مدیریت خطر برای حفظ این سرمایه‌های اطلاعاتی ضروری است و یکی از مهم‌ترین وظایف مدیر بخش مدیریت اطلاعات سلامت به شمار می‌رود [18]. طبق مطالعات یکی از روش‌هایی که می‌تواند در‌زمینه کاهش دعاوی خطاهای پزشکی کمک‌کننده باشد، پیاده‌سازی مدیریت خطر مناسب است [19]. این مطالعه به اهمیت مدیریت خطر اشاره می‌کند. بنابراین آموزش روش‌های مدیریت خطر و مدیریت بحران در واحد مدیریت اطلاعات سلامت بسیار حائز اهمیت است. در مطالعه علیان عجم و قاسمی‌نژاد [20] که با هدف طراحی فرایند مدیریت سلامت کارکنان در بیمارستان توحید استان بوشهر انجام شد، نتایج نشان داد از دید مشارکت‌کنندگان این مطالعه، وضعیت مدیریت و نظارت ایمنی، بر بروز رفتار ناایمن مؤثر است. بنابراین برای جلوگیری از بروز این رفتارها مدیر باید از وجود محیطی امن برای کارکنان اطمینان حاصل کند [20].
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه حاضر نشان داد نیازهای آموزشی کارکنان در سطح زیاد است. بنابراین بهترین گزینه برای ارتقای مهارت‌های کارکنان برگزاری دوره‌های آموزشی است. به‌منظور افزایش کارایی این دوره‌ها پیشنهاد می‌شود که دوره‌های آموزشی متناسب با سطح نیاز مهارتی کارکنان برگزار شود و نتایج مطالعه حاضر می‌تواند در این زمینه به مدیران و تصمیم‌گیران کمک کند. از محدودیت‌های مطالعه حاضر، می‌توان به کوچک بودن جامعه پژوهش اشاره کرد که دلیل این امر، محدود بودن تعداد بیمارستان‌های شهرستان فردوس (2 بیمارستان) و پرسنل واحد مدیریت اطلاعات سلامت هستند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله حاصل بخشی از طرح تحقیقاتی با عنوان «نیازسنجی آموزشی کارکنان بخش مدیریت اطلاعات سلامت بیمارستان‌های آموزشی‌درمانی شهرستان فردوس» مصوب دانشگاه علوم‌پزشکی بیرجند در سال 1400 با کد اخلاق به شماره IR.BUMS.REC.1400.312 است.
حامی مالی
این مقاله از‌طرف هیچ‌گونه نهاد یا مؤسسه‌ای حمایت مالی نشده و تمام منابع مالی آن از‌طرف نویسندگان تأمین شده است.
مشارکت نویسندگان
ارائه موضوع، گردآوری داده‌ها، نگارش پیش‌نویس اولیه مقاله: اکرم آزاد؛ ارسال و پیگیری مقاله، ویرایش و اصلاح نهایی: زهره جوانمرد.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تضاد منافعی ندارد.
References
1.Dehghani M, Nooshiravani Y, Shokrizadeh-Bezenjani K, Asgarian A. [The problems of health information management departments and their causes in Iran (Persian)]. Health Inf Manag. 2019; 15(6):253-9. [DOI:10.22122/him.v15i6.3714]
2.Mohammadi R, Lazem M, Ghalane S, Aslani N, Garavand A. [The performance of health information management department in Valiassr Hospital (Persian)]. J Health Biomed Inform. 2017; 4(2):122-31. [Link]
3.Sheikh- Abumasoudi R, Amini N, Esmaeili N. [Indicators of patient information confidentiality (Persian)]. Health Inf Manag. 2015; 12(4):393-404. [Link]
4.Nasiri E, Kelidari H, Bahrami S. [A survey on revealing disease names or diagnoses and patients’ views on confidentiality in hospitals affiliated with Mazandaran University of Medical Sciences (Persian)]. Iran J Med Ethics Hist Med. 2016; 9(3):93-105. [Link]
5.Dehghani M, Rahmatpasand-Fatideh Z, Arasteh Z, Shokrizadeh-Bezenjani K. [Knowledge, attitude, and performance of health information management staff of Iranian hospitals about health information security (Persian)]. Health Inf Manag. 2019; 16(1):3-9. [DOI:10.22122/him.v16i1.3727]
6.Karimi S, Jahanbakhsh M, Hassanzadeh A, Beigi M. [Investigating the requirements for privacy and confidentiality of information in implementation of electronic medical record system in hospitals in Isfahan, 2014 (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2015; 25(126):141-4. [Link]
7.Zarei J, Azizi A, Sakipur S, Mohammadi A, Abdekhoda H. [The study of educational needs of medical records staff of hospitals in Khuzestan Province (2011) (Persian)]. J Health Adm. 2012; 15(48):24-35. [Link]
8.Asgar Nejad M, Zarei J, Mohammadi A. [Assessing the familiarity of medical records staff with computers and basic concepts of information technology in hospitals affiliated to Mazandaran University of Medical Sciences (Persian)]. J Healthc manag Res. 2018; 3(1-2):59-67. [Link]
9.Jahanbakhsh M, Setayesh H. [Educational needs of medical records practitioners in Isfahan Teaching Hospitals (Persian)]. Iran J Med Educ. 2011; 10(5):962-71. [Link]
10.Houser SH, Tesch L, Hart-Hester S, Dixon-Lee C. Roles and challenges of the health information management educator: a national HIM faculty survey. Perspect Health Inf Manag. 2009; 6:4. [PMID] [PMCID]
11.Azizinejad B. [Educational need assessment based on Dacum techniques in the three fields of attitudes,knowledge and skills among nurses in Urmia Imam Khomeini Hospital (Persian)]. Stud Med Sci. 2017; 28(6):435-45. [Link]
12.Tedjasukmana D, Riswadi R. Legal aspects of medical records and data security for patients in hospitals. Paper presented at: Proceedings of the 1st International Conference on Law, Social Science, Economics, and Education, ICLSSEE 2021. 6 March 2021, Jakarta, Indonesia. [DOI:10.4108/eai.6-3-2021.2306400]
13.Hanifi N, Mohamadi E. [Survey of causes of faculty nursing documentation (Persian)]. J Hayat 2004; 10(2):39-46. [Link]
14.Sheikhtaheri A, Kimiafar K, Barati Marnani A. [Knowledge of physicians, nurses and medical record personnel about legal aspects of medical records in teaching hospitals affiliated to Kashan University of Medical Sciences (Persian)]. Health Inf Manag. 2010; 7(2):136-46. [Link]
15.Piri Z, Fozonkhah S, Jebraeily M, Mohajer M. [The needed skills of medical record staffs in Tabriz Medical University Hospitals 2006 (Persian)]. J Health Adm. 2009; 11(34):43-8. [Link]
16.Farzandipour M, Haghani H, Karimi H. [A comparison study on skills of information technology in medical record master degree students at Iran Medical Sciences Universities 2005-2006 (Persian)]. J Health Adm. 2006; 9(25):31-6. [Link]
17.Sharples LD. The role of statistics in the era of big data: Electronic health records for healthcare research. Statistics & Probability Letters. 2018; 136:105-10. [DOI:10.1016/j.spl.2018.02.044]
18.KU Medical Center. Health information management [Internet]. 2022 [Updated 2023 July 23]. Available from: [Link]
19.Abbasabadi Arab M, Khankeh HR, Mosadeghrad AM, Farrokhi M. Developing a hospital disaster risk management evaluation model. Risk Manag Healthc Policy. 2019; 12:287-96. [DOI:10.2147/RMHP.S215444] [PMID] [PMCID]
2.Mohammadi R, Lazem M, Ghalane S, Aslani N, Garavand A. [The performance of health information management department in Valiassr Hospital (Persian)]. J Health Biomed Inform. 2017; 4(2):122-31. [Link]
3.Sheikh- Abumasoudi R, Amini N, Esmaeili N. [Indicators of patient information confidentiality (Persian)]. Health Inf Manag. 2015; 12(4):393-404. [Link]
4.Nasiri E, Kelidari H, Bahrami S. [A survey on revealing disease names or diagnoses and patients’ views on confidentiality in hospitals affiliated with Mazandaran University of Medical Sciences (Persian)]. Iran J Med Ethics Hist Med. 2016; 9(3):93-105. [Link]
5.Dehghani M, Rahmatpasand-Fatideh Z, Arasteh Z, Shokrizadeh-Bezenjani K. [Knowledge, attitude, and performance of health information management staff of Iranian hospitals about health information security (Persian)]. Health Inf Manag. 2019; 16(1):3-9. [DOI:10.22122/him.v16i1.3727]
6.Karimi S, Jahanbakhsh M, Hassanzadeh A, Beigi M. [Investigating the requirements for privacy and confidentiality of information in implementation of electronic medical record system in hospitals in Isfahan, 2014 (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2015; 25(126):141-4. [Link]
7.Zarei J, Azizi A, Sakipur S, Mohammadi A, Abdekhoda H. [The study of educational needs of medical records staff of hospitals in Khuzestan Province (2011) (Persian)]. J Health Adm. 2012; 15(48):24-35. [Link]
8.Asgar Nejad M, Zarei J, Mohammadi A. [Assessing the familiarity of medical records staff with computers and basic concepts of information technology in hospitals affiliated to Mazandaran University of Medical Sciences (Persian)]. J Healthc manag Res. 2018; 3(1-2):59-67. [Link]
9.Jahanbakhsh M, Setayesh H. [Educational needs of medical records practitioners in Isfahan Teaching Hospitals (Persian)]. Iran J Med Educ. 2011; 10(5):962-71. [Link]
10.Houser SH, Tesch L, Hart-Hester S, Dixon-Lee C. Roles and challenges of the health information management educator: a national HIM faculty survey. Perspect Health Inf Manag. 2009; 6:4. [PMID] [PMCID]
11.Azizinejad B. [Educational need assessment based on Dacum techniques in the three fields of attitudes,knowledge and skills among nurses in Urmia Imam Khomeini Hospital (Persian)]. Stud Med Sci. 2017; 28(6):435-45. [Link]
12.Tedjasukmana D, Riswadi R. Legal aspects of medical records and data security for patients in hospitals. Paper presented at: Proceedings of the 1st International Conference on Law, Social Science, Economics, and Education, ICLSSEE 2021. 6 March 2021, Jakarta, Indonesia. [DOI:10.4108/eai.6-3-2021.2306400]
13.Hanifi N, Mohamadi E. [Survey of causes of faculty nursing documentation (Persian)]. J Hayat 2004; 10(2):39-46. [Link]
14.Sheikhtaheri A, Kimiafar K, Barati Marnani A. [Knowledge of physicians, nurses and medical record personnel about legal aspects of medical records in teaching hospitals affiliated to Kashan University of Medical Sciences (Persian)]. Health Inf Manag. 2010; 7(2):136-46. [Link]
15.Piri Z, Fozonkhah S, Jebraeily M, Mohajer M. [The needed skills of medical record staffs in Tabriz Medical University Hospitals 2006 (Persian)]. J Health Adm. 2009; 11(34):43-8. [Link]
16.Farzandipour M, Haghani H, Karimi H. [A comparison study on skills of information technology in medical record master degree students at Iran Medical Sciences Universities 2005-2006 (Persian)]. J Health Adm. 2006; 9(25):31-6. [Link]
17.Sharples LD. The role of statistics in the era of big data: Electronic health records for healthcare research. Statistics & Probability Letters. 2018; 136:105-10. [DOI:10.1016/j.spl.2018.02.044]
18.KU Medical Center. Health information management [Internet]. 2022 [Updated 2023 July 23]. Available from: [Link]
19.Abbasabadi Arab M, Khankeh HR, Mosadeghrad AM, Farrokhi M. Developing a hospital disaster risk management evaluation model. Risk Manag Healthc Policy. 2019; 12:287-96. [DOI:10.2147/RMHP.S215444] [PMID] [PMCID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
