دوره 9، شماره 2 - ( تابستان 1402 )
جلد 9 شماره 2 صفحات 143-134 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hajialikhani F, Sadeghi S, Mohammadi F, Nikaeen M. Knowledge, Attitude, and Practice of Students in Isfahan University of Medical Sciences Regarding COVID-19. JMIS 2023; 9 (2) :134-143
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-429-fa.html
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-429-fa.html
حاجی علیخانی فاطمه، صادقی سپیده، محمدی فرزانه، نیک آئین مهناز. بررسی آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان در‌رابطه با کروناویروس جدید، راه‌های پیشگیری و انتقال آن. اطلاع‌رسانی پزشکی نوین. 1402; 9 (2) :134-143
گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت و ایمنی، دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 4034 kb]
(346 دریافت)
| چکیده (HTML) (516 مشاهده)
References
متن کامل: (321 مشاهده)
مقدمه
بیماری کروناویروس یا کووید-19 به‌عنوان یک بیماری حاد تنفسی از اواخر دسامبر 2019 از شهر ووهان چین گزارش شد و تمام کشور‌های جهان را درگیر خود کرد و هنوز به‌طور کامل از بین نرفته است [1]. عامل این بیماری شباهت زیادی به کروناویروس‌های قبلی داشته، اما دارای سرایت بیشتری است. به‌طور‌کلی انتقال قطرات پخش‌شده از‌طریق سرفه، عطسه و یا حتی صحبت کردن فرد آلوده به سایر افراد نقش عمده‌ای در شیوع و انتقال این بیماری تنفسی دارد [2]. بیشتر موارد مرگ زودرس شیوع کروناویروس، در افراد مسن به علت سیستم ایمنی ضعیف یا دارای بیماری‌های زمینه‌ای (در سنین مختلف) مشاهده شده است. به‌طور‌کلی برای محافظت یا کاهش انتقال باید به گروه‌های حساس ازجمله کودکان، زنان باردار، افراد مسن و ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی و درمانی توجه ویژه‌ای صورت گیرد [2، 3]. بنابراین واکسیناسیون گروه‌های مختلف در دوره‌های زمانی مختلف برای بالا نگه داشتن سیستم ایمنی توصیه میشود، اما واکسیناسیون به‌تنهایی کافی نیست و بالا بودن آگاهی و نگرش مردم در‌رابطه‌با استمرار رعایت نکات بهداشتی، مانند رعایت فاصله اجتماعی و شست‌وشوی منظم دست‌ها از راه‌های کنترل این بیماری و جلوگیری از انتقال ویروس است [4، 5]. بالابردن آگاهی و به دنبال آن نگرش و عملکرد قشرهای مختلف جامعه از‌طریق پخش فیلم‌ها و بروشورهای آموزشی؛ به‌روزرسانی رسانه‌های اجتماعی، تلویزیون و اینترنت از وظایف مسئولان بهداشتی در سراسر جهان برای قطع زنجیره انتقال کروناست [6، 7]. تاکنون مطالعاتی بر روی آگاهی و نگرش گروه‌های مختلف جامعه در‌رابطه‌با کروناویروس جدید انجام شده، اما مطالعات کمی در‌رابطه‌با دانشجویان انجام گرفته است. در مطالعه‌ای که توسط رحمانیان و همکاران انجام شد، آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان علوم‌پزشکی جهرم بالاتر از حد متوسط گزارش شد [8]. در مطالعه فیضل سی پدیکاییل و همکاران که در سال 2020 نگرش و عملکرد دندان‌پزشکان هندی را در‌رابطه‌با کروناویروس جدید در سال 2020 مورد بررسی قرار دادند، نتایج حاکی از آن بود که شرکت‌کنندگان آگاهی کافی درباره کروناویروس دارند، ولی برای بهبود عملکرد باید اقدامات سختگیرانه‌تری صورت بگیرد [7]. مطالعه‌ای دیگر که دانش، نگرش و عملکرد کارگران مراقبت‌های بهداشتی ایالت اوویو در‌رابطه‌با وضعیت شیوع ویروس کرونا در سال 2019 را مورد مطالعه قرار داد، دانش و نگرش کارکنان بهداشتی را در سطح قابل‌قبول، اما میزان عملکرد در استفاده از تجهیزات محافظت شخصی را رضایت‌بخش گزارش نکرد [3]. در مطالعه‌ای دیگر که آگاهی و نگرش دندان‌پزشکان را در‌مورد کنترل کروناویروس در اردن مورد بررسی قرار داد، آگاهی شرکت‌کنندگان در سطح خوب گزارش شد و نتایج نشان داد برای بهبود عملکرد افراد باید اقدامات مؤثری انجام شود [9]. به‌طور‌کلی در بیشتر مطالعات انجام‌شده دانش و نگرش کلی نسبت به کووید-19 رضایت بخش بوده، اما در برخی مطالعات عملکرد افراد، مانند استفاده از تجهیزات محافظت شخصی پایین‌تر از حد انتظار گزارش شد که به انتقال و شیوع بیماری منجر میشود [3، 6، 7]. با‌توجه‌به اینکه پیشگیری نقش مهمی در مدیریت، برنامه‌ریزی و ارتقای اقدامات بهداشتی لازم برای کنترل همه‌گیری کروناویروس داراست؛ رعایت نکردن نکات بهداشتی توسط قشرهای مختلف حتی بعد از واکسیناسیون به گسترش و شیوع مجدد بیماری منجر میشود. به‌طور‌کلی دانشجویان در ارتقای سطح آگاهی و دانش گروه‌های مختلف جامعه نقش بسزایی دارند، بنابراین اطلاع از میزان آگاهی، نگرش و عملکرد این گروه می‌تواند در برنامه‌ریزی برای آموزش و ارتقای سطح سلامت جامعه مفید باشد. بنابراین هدف از این مطالعه تعیین میزان آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان در‌رابطه‌با کروناویروس جدید، راه‌های پیشگیری و انتقال آن بود.
مواد و روش‌ها
این مطالعه مقطعی بر روی دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انجام شد. در این مطالعه، حجم نمونه با‌توجه‌به مطالعات پیشین [10]، 252 نفر برآورد شد، ولی جهت اطمینان و در نظر گرفتن ریزش افراد، 260 نفر از دانشجویان دختر و پسر وارد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ شدند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسش‌نامه محقق‌ساخته بود. این پرسش‌نامه، پس از انجام مطالعه کتابخانه‌ای و مشاوره با صاحب‌نظران و اخذ راهنمایی از آنان ساخته شد. بدین‌ترتیب در مرحله اول 45سؤال در حیطه پیشگیری و انتقال کروناویروس تدوین شد و در اختیار سه نفر از صاحب‌نظران قرار گرفت و در مرحله بعد گروه تحقیق بر‌اساس بررسی و برگزاری چندین جلسه به طراحی پرسش‌نامه‌ای بر مبنای بلی و خیر و مقیاس3 و 5 درجه‌ای لیکرت مجموعاً مشتمل بر 40 سؤال اقدام کردند. در‌نهایت پایایی پرسش‌نامه با انجام یک مطالعه پایلوت بررسی و ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب برای متغیر‌های آگاهی 0/74، نگرش 0/73 و عملکرد (0/82) گزارش شد. به‌طور‌کلی پرسش‌نامه به‌صورت الکترونیکی با‌توجه‌به شیوع کرونا و عدم حضور دانشجویان در اختیار آنان قرار گرفت. این پرسش‌نامه مشتمل بر 4 بخش بود: بخش آگاهی شامل 12 سؤال با دامنه نمرات صفر تا 24 (پاسخ صحیح امتیاز 2، پاسخ نمی‌دانم امتیاز 1 و پاسخ غلط امتیاز صفر)؛ بخش نگرش دارای 14سؤال با دامنه نمرات 14 تا 70 که دارای پاسخ با مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای از کاملاً مخالف تا کاملاً موافق بود (هر سؤال دارای امتیازی بین 1 تا 5 بود)؛ بخش عملکرد با 11 سؤال با دامنه نمرات صفر تا 11 (امتیاز 1 به پاسخ عملکرد و امتیاز صفر به پاسخ عدم عملکرد) و بخش جمعیت‌شناختی متشکل از 2 سؤال (جنس، مقطع تحصیلی) بود. در پایان سؤالات آگاهی، 1 سؤال با عنوان «اطلاعات خود را در‌مورد کروناویروس از چه منبعی بدست آورده‌اید؟» مطرح شد که جداگانه مورد توصیف قرار گرفت. به‌طور‌کلی معیار‌های ورود به مطالعه شامل داشتن رضایت جهت شرکت در مطالعه، دارا بودن امکانات لازم جهت پاسخ به پرسش‌نامه آنلاین و اشتغال به تحصیل در دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان بود. معیار‌های خروج از مطالعه شامل دانشجویان مهمانی یا انتقالی و عدم تکمیل پرسش‌نامه به‌صورت کامل بود. اطلاعات پس از واردن کردن در نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 26 با کمک آزمون‌های من‌ویتنی، تی مستقل و کروسکال والیس و همچنین آماره‌های توصیفی نظیر فراوانی و درصد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت [10، 11].
یافته‌ها
از مجموع شرکت‌کنندگان به ترتیب 189 نفر (75 درصد) دانشجویان دختر و 63 نفر (25 درصد) دانشجویان پسر بودند که از‌لحاظ سطح تحصیلات، مقطع کارشناسی تعداد 106 نفر (42 درصد) بیشترین فراوانی و کمترین فراوانی مربوط به مقطع دکترای تخصصی با تعداد 25 نفر (10 درصد) بود. فراوانی دانشجویان شرکت‌کننده در مطالعه از‌نظر مقطع تحصیلی و همچنین میانگین نمرات آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان در جدول شماره 1 آورده شده است.
در این مطالعه سطح آگاهی 174 نفر (69 درصد) از دانشجویان در حد مطلوب بود. همچنین میانگین نمره برای سؤالات نگرش 6/58±55/25 بود که به ترتیب 154 نفر (61 درصد) از دانشجویان و 182 نفر (72 درصد) از شرکت‌کنندگان کاملاً موافق استفاده از ماسک و تأثیر آموزش در کاهش سرایت و انتقال بیماری بودند. اطلاعات مورد‌بررسی در این مطالعه مربوط به 3 حیطه آگاهی، نگرش و عملکرد به ترتیب در جدول‌های شماره 2، 3 و 4 ذکر شده است.
بر‌اساس نتایج، میانگین نمره امتیاز کل دختران و پسران به ترتیب 7/76±86/26 و 9/50±82/40 به دست آمد. 227 نفر از دانشجویان (90 درصد) موافقت خود را نسبت به خودداری از رفت‌و‌آمد در اماکن شلوغ در صورت نداشتن کار ضروری بیان کردند. به‌طور‌کلی 237 و 241 نفر (94 و 96 درصد از دانشجویان) مورد مطالعه پوشش ماسک و فاصله اجتماعی را رعایت می‌کردند و همچنین 216 نفر (86 درصد) به تهویه هوای مناسب در محیط توجه می‌کردند. به‌طور‌کلی نتایج آزمون تی مستقل نشان داد متغیر جنسیت با آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان ارتباط معناداری داشته (P=0/006) و دختران درمجموع امتیاز بالاتری را کسب کردند. بر‌اساس آزمون من‌ویتنی سطح تحصیلات تفاوت معناداری با میزان آگاهی، عملکرد و نگرش دانشجویان نداشته است.
210 نفر از شرکت‌کنندگان (83 درصد) اخبار مربوط به کروناویروس را به ترتیب از‌طریق رادیو و تلویزیون، شبکه‌های اجتماعی، روزنامه و مجلات دنبال می‌کردند. از نقطه‌نظر اطلاع‌رسانی مناسب، شرکت‌کنندگان موافقت و اعتماد خود را با تلویزیون با 48 درصد فراوانی اعلام کردند. سایر اطلاعات به‌دست‌آمده در ارتباط با نگرش در جدول شماره 3 ذکر شده است.
بحث
بررسی دانشجویان نسبت به برخورداری از دانش و آگاهی مطلوب در‌رابطه‌با راه‌های انتقال و پیشگیری بیماری کروناویروس جدید نقش مهمی در کاهش آمار ابتلا در محیط‌های آموزشی و در بین خانواده و به‌عنوان قشری فراگیر و فرهنگی در پی خواهد داشت. در پژوهش حاضر میزان آگاهی، دانش و عملکرد 252 نفر از دانشجویان مورد ارزیابی قرار گرفت. در‌رابطه‌با حیطه آگاهی، اکثر شرکت کنندگان آگاهی مطلوبی نسبت به گویه‌های مربوط به این حیطه (علائم بیماری، راه‌های انتقال و گروه‌های در معرض خطر) گزارش کردند که با‌توجه‌به به آموزش‌های مختلف ارائه‌شده توسط رسانه‌های جمعی دور از انتظار نبود. این مطلب با مطالعات انجام‌شده توسط کوادری، آیند و یوسف خارد مطابقت داشته است [3، 6، 9]. در این حیطه پایین‌ترین نمره به گویه تأثیر فضای بسته در انتقال بیماری اختصاص داده شد که به نظر می‌رسد آموزش این نکته از‌طریق روش‌های مختلف باید مورد توجه مسئولین آموزشی ذی‌ربط قرار گیرد. خوشبختانه اکثریت دانشجویان از تأثیر زدن ماسک برای جلوگیری از انتقال این عفونت آگاهی داشتند. این در حالی است که مراقبین بهداشتی در ایالت اوویو، از آگاهی قابل‌قبولی در خصوص رعایت تجهیزات حفاظت شخصی برخوردار نبودند [3]. تقریباً تمامی دانشجویان از سطح نگرش بالایی در این مطالعه برخوردار بودند که با مطالعه آیند و بسنت مطابقت دارد [3، 12]. در این پژوهش عملکرد اکثریت دانشجویان مورد‌بررسی در حد مطلوبی قرار داشت که با مطالعه رحمانیان و همکاران که با گروه هدف دانشجویان علوم‌پزشکی جهرم انجام شد هم‌خوانی دارد [8]. به‌طور‌کلی حدود دو‌سوم از دانشجویان اخبار مربوط به کرونا را از‌طریق رادیو، تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی پیگیری می‌کردند. همچنین در مطالعه پدیکاییل و همکارانش مردم از‌طریق تلویزیون، سایت‌های اینترنتی و رسانه‌های اجتماعی گزارشات درباره کرونا را دنبال می‌کردند [7] که در مطالعه گوپتا و همکاران نیز میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی بالا گزارش شده بود [13].
طبق مطالعات هیون و همکاران (2020) اکثر کارکنان مراقبت‌های بهداشتی در‌مورد دانش و نگرش نسبت به کووید-19 از سطح خوبی برخوردار بودند. با‌این‌حال سطح دانش و نگرش از‌نظر سطح موقعیت کاری آن‌ها در برابر ویروس پایین‌تر از حد انتظار بود که این نتایج به‌صورت کلی با مطالعه ما هم‌خوانی دارد [14]. به‌طور‌کلی دختران امتیاز بالاتری در ارتباط با آگاهی، نگرش و عملکرد کسب کردند که این می‌تواند به دلیل علاقه و کنجکاوی بیشتر آنان نسبت به یادگیری و انگیزه بیشتر آنان نسبت به زندگی باشد. چند مطالعه دیگر نیز زنان را از‌نظر دانش و عملکرد (بهداشت دست و پوشیدن ماسک) در‌رابطه‌با بیماری‌های عفونی از مردان برتری داد [8، 15، 16]. همچنین سطح تحصیلات تفاوت معناداری با میزان آگاهی، عملکرد و نگرش دانشجویان نداشته است که احتمالاً نوظهور بودن این بیماری در این مسئله تأثیر‌گذار بوده است. با‌توجه‌به اینکه نتایج این مطالعه بر‌اساس پرسش‌نامه محقق‌ساخته است، ممکن است با وجود تأیید روایی و پایایی، نوع پرسش‌نامه بر نتایج تأثیر‌گذار باشد. بنابراین، برای تأیید یافته‌های این مطالعه، تحقیقات بیشتری لازم است. دانش و آگاهی از بیماری، یک عامل تعیین‌کننده در نحوه پاسخ‌گویی و مشارکت در رفتارهای پیشگیرانه است که حتی با‌توجه‌به واکسیناسیون انجام‌شده نیاز به اجرا شدن به‌منظور جلوگیری از شیوع مجدد بیماری دارد.
نتیجه‌گیری
آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان نسبت به شیوه‌های پیشگیری از بیماری می‌تواند باعث عملکرد مؤثر و همچنین کاهش میزان ابتلا در آن‌ها شود. بنابراین ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ ﻧﻘﺶ اﺳﺎسی دانشگاه‌ها در زﻣﺎن اﭘﻴﺪمی‌ها، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهای آﻣﻮزشی درﻣﻮرد ﻛﻨﺘﺮل و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی از کروناویروس برای دانش‌آموزان و دانشجویان و همچنین اﻓﺰاﻳﺶ آگاهی قشرهای مختلف مردم به‌منظور افزایش عملکرد و نگرش ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه برگرفته از طرح تحقیقاتی با کد اخلاق IR.MUI. RESEARCH.REC.1400.029 مصوب دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان است.
حامی مالی
این مقاله با حمایت مالی معاونت تحقیقات دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان انجام شده است. این مقاله حاصل از طرح تحقیقاتی مصوب کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با کد طرح 199549 است.
مشارکت نویسندگان
ایده پردازی و طراحی مطالعه: مهناز نیک‌آئین و سپیده صادقی؛ گردآوری اطلاعات: فاطمه حاجی‌علیخانی؛ تجزیه و تحلیل داده ها: فرزانه محمدی؛ نگارش پیش نویس اولیه: سپیده صادقی و فاطمه حاجی‌علیخانی؛ بررسی و تایید نهایی: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از کمیته تحقیقات دانشجویی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان در‌رابطه‌با حمایت مالی تقدیر و تشکر می‌گردد.
بیماری کروناویروس یا کووید-19 به‌عنوان یک بیماری حاد تنفسی از اواخر دسامبر 2019 از شهر ووهان چین گزارش شد و تمام کشور‌های جهان را درگیر خود کرد و هنوز به‌طور کامل از بین نرفته است [1]. عامل این بیماری شباهت زیادی به کروناویروس‌های قبلی داشته، اما دارای سرایت بیشتری است. به‌طور‌کلی انتقال قطرات پخش‌شده از‌طریق سرفه، عطسه و یا حتی صحبت کردن فرد آلوده به سایر افراد نقش عمده‌ای در شیوع و انتقال این بیماری تنفسی دارد [2]. بیشتر موارد مرگ زودرس شیوع کروناویروس، در افراد مسن به علت سیستم ایمنی ضعیف یا دارای بیماری‌های زمینه‌ای (در سنین مختلف) مشاهده شده است. به‌طور‌کلی برای محافظت یا کاهش انتقال باید به گروه‌های حساس ازجمله کودکان، زنان باردار، افراد مسن و ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی و درمانی توجه ویژه‌ای صورت گیرد [2، 3]. بنابراین واکسیناسیون گروه‌های مختلف در دوره‌های زمانی مختلف برای بالا نگه داشتن سیستم ایمنی توصیه میشود، اما واکسیناسیون به‌تنهایی کافی نیست و بالا بودن آگاهی و نگرش مردم در‌رابطه‌با استمرار رعایت نکات بهداشتی، مانند رعایت فاصله اجتماعی و شست‌وشوی منظم دست‌ها از راه‌های کنترل این بیماری و جلوگیری از انتقال ویروس است [4، 5]. بالابردن آگاهی و به دنبال آن نگرش و عملکرد قشرهای مختلف جامعه از‌طریق پخش فیلم‌ها و بروشورهای آموزشی؛ به‌روزرسانی رسانه‌های اجتماعی، تلویزیون و اینترنت از وظایف مسئولان بهداشتی در سراسر جهان برای قطع زنجیره انتقال کروناست [6، 7]. تاکنون مطالعاتی بر روی آگاهی و نگرش گروه‌های مختلف جامعه در‌رابطه‌با کروناویروس جدید انجام شده، اما مطالعات کمی در‌رابطه‌با دانشجویان انجام گرفته است. در مطالعه‌ای که توسط رحمانیان و همکاران انجام شد، آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان علوم‌پزشکی جهرم بالاتر از حد متوسط گزارش شد [8]. در مطالعه فیضل سی پدیکاییل و همکاران که در سال 2020 نگرش و عملکرد دندان‌پزشکان هندی را در‌رابطه‌با کروناویروس جدید در سال 2020 مورد بررسی قرار دادند، نتایج حاکی از آن بود که شرکت‌کنندگان آگاهی کافی درباره کروناویروس دارند، ولی برای بهبود عملکرد باید اقدامات سختگیرانه‌تری صورت بگیرد [7]. مطالعه‌ای دیگر که دانش، نگرش و عملکرد کارگران مراقبت‌های بهداشتی ایالت اوویو در‌رابطه‌با وضعیت شیوع ویروس کرونا در سال 2019 را مورد مطالعه قرار داد، دانش و نگرش کارکنان بهداشتی را در سطح قابل‌قبول، اما میزان عملکرد در استفاده از تجهیزات محافظت شخصی را رضایت‌بخش گزارش نکرد [3]. در مطالعه‌ای دیگر که آگاهی و نگرش دندان‌پزشکان را در‌مورد کنترل کروناویروس در اردن مورد بررسی قرار داد، آگاهی شرکت‌کنندگان در سطح خوب گزارش شد و نتایج نشان داد برای بهبود عملکرد افراد باید اقدامات مؤثری انجام شود [9]. به‌طور‌کلی در بیشتر مطالعات انجام‌شده دانش و نگرش کلی نسبت به کووید-19 رضایت بخش بوده، اما در برخی مطالعات عملکرد افراد، مانند استفاده از تجهیزات محافظت شخصی پایین‌تر از حد انتظار گزارش شد که به انتقال و شیوع بیماری منجر میشود [3، 6، 7]. با‌توجه‌به اینکه پیشگیری نقش مهمی در مدیریت، برنامه‌ریزی و ارتقای اقدامات بهداشتی لازم برای کنترل همه‌گیری کروناویروس داراست؛ رعایت نکردن نکات بهداشتی توسط قشرهای مختلف حتی بعد از واکسیناسیون به گسترش و شیوع مجدد بیماری منجر میشود. به‌طور‌کلی دانشجویان در ارتقای سطح آگاهی و دانش گروه‌های مختلف جامعه نقش بسزایی دارند، بنابراین اطلاع از میزان آگاهی، نگرش و عملکرد این گروه می‌تواند در برنامه‌ریزی برای آموزش و ارتقای سطح سلامت جامعه مفید باشد. بنابراین هدف از این مطالعه تعیین میزان آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان در‌رابطه‌با کروناویروس جدید، راه‌های پیشگیری و انتقال آن بود.
مواد و روش‌ها
این مطالعه مقطعی بر روی دانشجویان دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انجام شد. در این مطالعه، حجم نمونه با‌توجه‌به مطالعات پیشین [10]، 252 نفر برآورد شد، ولی جهت اطمینان و در نظر گرفتن ریزش افراد، 260 نفر از دانشجویان دختر و پسر وارد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ شدند. ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسش‌نامه محقق‌ساخته بود. این پرسش‌نامه، پس از انجام مطالعه کتابخانه‌ای و مشاوره با صاحب‌نظران و اخذ راهنمایی از آنان ساخته شد. بدین‌ترتیب در مرحله اول 45سؤال در حیطه پیشگیری و انتقال کروناویروس تدوین شد و در اختیار سه نفر از صاحب‌نظران قرار گرفت و در مرحله بعد گروه تحقیق بر‌اساس بررسی و برگزاری چندین جلسه به طراحی پرسش‌نامه‌ای بر مبنای بلی و خیر و مقیاس3 و 5 درجه‌ای لیکرت مجموعاً مشتمل بر 40 سؤال اقدام کردند. در‌نهایت پایایی پرسش‌نامه با انجام یک مطالعه پایلوت بررسی و ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب برای متغیر‌های آگاهی 0/74، نگرش 0/73 و عملکرد (0/82) گزارش شد. به‌طور‌کلی پرسش‌نامه به‌صورت الکترونیکی با‌توجه‌به شیوع کرونا و عدم حضور دانشجویان در اختیار آنان قرار گرفت. این پرسش‌نامه مشتمل بر 4 بخش بود: بخش آگاهی شامل 12 سؤال با دامنه نمرات صفر تا 24 (پاسخ صحیح امتیاز 2، پاسخ نمی‌دانم امتیاز 1 و پاسخ غلط امتیاز صفر)؛ بخش نگرش دارای 14سؤال با دامنه نمرات 14 تا 70 که دارای پاسخ با مقیاس لیکرت 5 درجه‌ای از کاملاً مخالف تا کاملاً موافق بود (هر سؤال دارای امتیازی بین 1 تا 5 بود)؛ بخش عملکرد با 11 سؤال با دامنه نمرات صفر تا 11 (امتیاز 1 به پاسخ عملکرد و امتیاز صفر به پاسخ عدم عملکرد) و بخش جمعیت‌شناختی متشکل از 2 سؤال (جنس، مقطع تحصیلی) بود. در پایان سؤالات آگاهی، 1 سؤال با عنوان «اطلاعات خود را در‌مورد کروناویروس از چه منبعی بدست آورده‌اید؟» مطرح شد که جداگانه مورد توصیف قرار گرفت. به‌طور‌کلی معیار‌های ورود به مطالعه شامل داشتن رضایت جهت شرکت در مطالعه، دارا بودن امکانات لازم جهت پاسخ به پرسش‌نامه آنلاین و اشتغال به تحصیل در دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان بود. معیار‌های خروج از مطالعه شامل دانشجویان مهمانی یا انتقالی و عدم تکمیل پرسش‌نامه به‌صورت کامل بود. اطلاعات پس از واردن کردن در نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 26 با کمک آزمون‌های من‌ویتنی، تی مستقل و کروسکال والیس و همچنین آماره‌های توصیفی نظیر فراوانی و درصد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت [10، 11].
یافته‌ها
از مجموع شرکت‌کنندگان به ترتیب 189 نفر (75 درصد) دانشجویان دختر و 63 نفر (25 درصد) دانشجویان پسر بودند که از‌لحاظ سطح تحصیلات، مقطع کارشناسی تعداد 106 نفر (42 درصد) بیشترین فراوانی و کمترین فراوانی مربوط به مقطع دکترای تخصصی با تعداد 25 نفر (10 درصد) بود. فراوانی دانشجویان شرکت‌کننده در مطالعه از‌نظر مقطع تحصیلی و همچنین میانگین نمرات آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان در جدول شماره 1 آورده شده است.
در این مطالعه سطح آگاهی 174 نفر (69 درصد) از دانشجویان در حد مطلوب بود. همچنین میانگین نمره برای سؤالات نگرش 6/58±55/25 بود که به ترتیب 154 نفر (61 درصد) از دانشجویان و 182 نفر (72 درصد) از شرکت‌کنندگان کاملاً موافق استفاده از ماسک و تأثیر آموزش در کاهش سرایت و انتقال بیماری بودند. اطلاعات مورد‌بررسی در این مطالعه مربوط به 3 حیطه آگاهی، نگرش و عملکرد به ترتیب در جدول‌های شماره 2، 3 و 4 ذکر شده است.
بر‌اساس نتایج، میانگین نمره امتیاز کل دختران و پسران به ترتیب 7/76±86/26 و 9/50±82/40 به دست آمد. 227 نفر از دانشجویان (90 درصد) موافقت خود را نسبت به خودداری از رفت‌و‌آمد در اماکن شلوغ در صورت نداشتن کار ضروری بیان کردند. به‌طور‌کلی 237 و 241 نفر (94 و 96 درصد از دانشجویان) مورد مطالعه پوشش ماسک و فاصله اجتماعی را رعایت می‌کردند و همچنین 216 نفر (86 درصد) به تهویه هوای مناسب در محیط توجه می‌کردند. به‌طور‌کلی نتایج آزمون تی مستقل نشان داد متغیر جنسیت با آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان ارتباط معناداری داشته (P=0/006) و دختران درمجموع امتیاز بالاتری را کسب کردند. بر‌اساس آزمون من‌ویتنی سطح تحصیلات تفاوت معناداری با میزان آگاهی، عملکرد و نگرش دانشجویان نداشته است.
210 نفر از شرکت‌کنندگان (83 درصد) اخبار مربوط به کروناویروس را به ترتیب از‌طریق رادیو و تلویزیون، شبکه‌های اجتماعی، روزنامه و مجلات دنبال می‌کردند. از نقطه‌نظر اطلاع‌رسانی مناسب، شرکت‌کنندگان موافقت و اعتماد خود را با تلویزیون با 48 درصد فراوانی اعلام کردند. سایر اطلاعات به‌دست‌آمده در ارتباط با نگرش در جدول شماره 3 ذکر شده است.
بحث
بررسی دانشجویان نسبت به برخورداری از دانش و آگاهی مطلوب در‌رابطه‌با راه‌های انتقال و پیشگیری بیماری کروناویروس جدید نقش مهمی در کاهش آمار ابتلا در محیط‌های آموزشی و در بین خانواده و به‌عنوان قشری فراگیر و فرهنگی در پی خواهد داشت. در پژوهش حاضر میزان آگاهی، دانش و عملکرد 252 نفر از دانشجویان مورد ارزیابی قرار گرفت. در‌رابطه‌با حیطه آگاهی، اکثر شرکت کنندگان آگاهی مطلوبی نسبت به گویه‌های مربوط به این حیطه (علائم بیماری، راه‌های انتقال و گروه‌های در معرض خطر) گزارش کردند که با‌توجه‌به به آموزش‌های مختلف ارائه‌شده توسط رسانه‌های جمعی دور از انتظار نبود. این مطلب با مطالعات انجام‌شده توسط کوادری، آیند و یوسف خارد مطابقت داشته است [3، 6، 9]. در این حیطه پایین‌ترین نمره به گویه تأثیر فضای بسته در انتقال بیماری اختصاص داده شد که به نظر می‌رسد آموزش این نکته از‌طریق روش‌های مختلف باید مورد توجه مسئولین آموزشی ذی‌ربط قرار گیرد. خوشبختانه اکثریت دانشجویان از تأثیر زدن ماسک برای جلوگیری از انتقال این عفونت آگاهی داشتند. این در حالی است که مراقبین بهداشتی در ایالت اوویو، از آگاهی قابل‌قبولی در خصوص رعایت تجهیزات حفاظت شخصی برخوردار نبودند [3]. تقریباً تمامی دانشجویان از سطح نگرش بالایی در این مطالعه برخوردار بودند که با مطالعه آیند و بسنت مطابقت دارد [3، 12]. در این پژوهش عملکرد اکثریت دانشجویان مورد‌بررسی در حد مطلوبی قرار داشت که با مطالعه رحمانیان و همکاران که با گروه هدف دانشجویان علوم‌پزشکی جهرم انجام شد هم‌خوانی دارد [8]. به‌طور‌کلی حدود دو‌سوم از دانشجویان اخبار مربوط به کرونا را از‌طریق رادیو، تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی پیگیری می‌کردند. همچنین در مطالعه پدیکاییل و همکارانش مردم از‌طریق تلویزیون، سایت‌های اینترنتی و رسانه‌های اجتماعی گزارشات درباره کرونا را دنبال می‌کردند [7] که در مطالعه گوپتا و همکاران نیز میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی بالا گزارش شده بود [13].
طبق مطالعات هیون و همکاران (2020) اکثر کارکنان مراقبت‌های بهداشتی در‌مورد دانش و نگرش نسبت به کووید-19 از سطح خوبی برخوردار بودند. با‌این‌حال سطح دانش و نگرش از‌نظر سطح موقعیت کاری آن‌ها در برابر ویروس پایین‌تر از حد انتظار بود که این نتایج به‌صورت کلی با مطالعه ما هم‌خوانی دارد [14]. به‌طور‌کلی دختران امتیاز بالاتری در ارتباط با آگاهی، نگرش و عملکرد کسب کردند که این می‌تواند به دلیل علاقه و کنجکاوی بیشتر آنان نسبت به یادگیری و انگیزه بیشتر آنان نسبت به زندگی باشد. چند مطالعه دیگر نیز زنان را از‌نظر دانش و عملکرد (بهداشت دست و پوشیدن ماسک) در‌رابطه‌با بیماری‌های عفونی از مردان برتری داد [8، 15، 16]. همچنین سطح تحصیلات تفاوت معناداری با میزان آگاهی، عملکرد و نگرش دانشجویان نداشته است که احتمالاً نوظهور بودن این بیماری در این مسئله تأثیر‌گذار بوده است. با‌توجه‌به اینکه نتایج این مطالعه بر‌اساس پرسش‌نامه محقق‌ساخته است، ممکن است با وجود تأیید روایی و پایایی، نوع پرسش‌نامه بر نتایج تأثیر‌گذار باشد. بنابراین، برای تأیید یافته‌های این مطالعه، تحقیقات بیشتری لازم است. دانش و آگاهی از بیماری، یک عامل تعیین‌کننده در نحوه پاسخ‌گویی و مشارکت در رفتارهای پیشگیرانه است که حتی با‌توجه‌به واکسیناسیون انجام‌شده نیاز به اجرا شدن به‌منظور جلوگیری از شیوع مجدد بیماری دارد.
نتیجه‌گیری
آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان نسبت به شیوه‌های پیشگیری از بیماری می‌تواند باعث عملکرد مؤثر و همچنین کاهش میزان ابتلا در آن‌ها شود. بنابراین ﺑﺎﺗﻮﺟﻪﺑﻪ ﻧﻘﺶ اﺳﺎسی دانشگاه‌ها در زﻣﺎن اﭘﻴﺪمی‌ها، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪهای آﻣﻮزشی درﻣﻮرد ﻛﻨﺘﺮل و ﭘﻴﺸﮕﻴﺮی از کروناویروس برای دانش‌آموزان و دانشجویان و همچنین اﻓﺰاﻳﺶ آگاهی قشرهای مختلف مردم به‌منظور افزایش عملکرد و نگرش ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه برگرفته از طرح تحقیقاتی با کد اخلاق IR.MUI. RESEARCH.REC.1400.029 مصوب دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان است.
حامی مالی
این مقاله با حمایت مالی معاونت تحقیقات دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان انجام شده است. این مقاله حاصل از طرح تحقیقاتی مصوب کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با کد طرح 199549 است.
مشارکت نویسندگان
ایده پردازی و طراحی مطالعه: مهناز نیک‌آئین و سپیده صادقی؛ گردآوری اطلاعات: فاطمه حاجی‌علیخانی؛ تجزیه و تحلیل داده ها: فرزانه محمدی؛ نگارش پیش نویس اولیه: سپیده صادقی و فاطمه حاجی‌علیخانی؛ بررسی و تایید نهایی: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از کمیته تحقیقات دانشجویی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان در‌رابطه‌با حمایت مالی تقدیر و تشکر می‌گردد.
References
1.Zhong B, Huang Y, Liu Q. Mental health toll from the coronavirus: Social media usage reveals Wuhan residents' depression and secondary trauma in the COVID-19 outbreak. Comput Human Behav. 2021; 114:106524. [DOI:10.1016/j.chb.2020.106524] [PMID] [PMCID]
2.Rothan HA, Byrareddy SN. The epidemiology and pathogenesis of coronavirus disease (COVID-19) outbreak. J Autoimmun. 2020; 109:102433. [DOI:10.1016/j.jaut.2020.102433] [PMID] [PMCID]
3.Ayinde OO, Usman AB, Posi A, Gbolahan A. A cross-sectional study on Oyo State health care workers knowledge, attitude and practice regarding corona virus disease 2019 (COVID-19). 2020; 10(3):6-15. [DOI:10.4236/aid.2020.103002]
4.Brüssow H, Zuber S. Can a combination of vaccination and face mask wearing contain the COVID-19 pandemic? Microb Biotechnol. 2022; 15(3):721-37. [DOI:10.1111/1751-7915.13997] [PMID] [PMCID]
5.Yanti B, Mulyadi E, Wahiduddin W, Hatta Novika RG, Mahdiyah Da’at Arina Y, Sri Martani N, et al. Community knowledge, attitudes, and behavior towards social distancing policy as a means of preventing transmission of COVID-19 in Indonesia. J Adm Kesehat Indones. 2020; 8(1):4-14. [DOI:10.20473/jaki.v8i2.2020.4-14]
6.Quadri MFA, Jafer MA, Alqahtani AS, Al Mutahar SAB, Odabi NI, Daghriri AA, et al. Novel corona virus disease (COVID-19) awareness among the dental interns, dental auxiliaries and dental specialists in Saudi Arabia: A nationwide study. J Infect Public Health. 2020; 13(6):856-64. [DOI:10.1016/j.jiph.2020.05.010] [PMID] [PMCID]
7.Peedikayil FC, Kottayi S, Ismail S. Attitude and response of indian dentists about corona (Covid-19) infection. Dent Med Res. 2020; 8(2):59-64. [DOI:10.4103/dmr.dmr_8_20]
8.Rahmanian M, Dorodchi A, Zarenezhad M, Hatami N, Javdani F, Kalani N. [Knowledge, attitude and practice of students of jahrom university of medical sciences to the new coronavirus (Covid-19) (Persian)]. Med J Mashhad Univ Med Sci. 2020;63(3):2359-69. [Link]
9.Khader Y, Al Nsour M, Al-Batayneh OB, Saadeh R, Bashier H, Alfaqih M, et al. Dentists' awareness, perception, and attitude regarding COVID-19 and infection control: Cross-sectional study among jordanian dentists. JMIR Public Health Surveill. 2020; 6(2):e18798. [DOI:10.2196/18798] [PMID] [PMCID]
10.Safdari M, Mirzaei Alavijeh M, Ehrampoush MH, Qhaneyan MT, Morowatisharifabad MA. [Knowledge, attitude and performance students of shahid sadoughi university of medical sciences-yazd about recycling solid material: A short report (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2013; 12(2):157-64. [Link]
11.Kashfi SM, Eslahi M, Rakhshani T, Hashemi H, Baqeri P, Sharafi M. [A survey of knowledge, attitude and performance of people of fasa on segregation of household solid wastes, Fasa, Iran, 2017 (Persian)]. J Health Sci Surveill Syst. 2018; 6(1):40-5. [Link]
12.Basnet S, Dahal S, Tamrakar D, Shakya YR, Jacobson C, Shrestha J, et al. Knowledge, Attitude, and Practices Related to COVID-19 among Healthcare Personnel in a Tertiary Care Hospital in Nepal: A Cross-sectional Survey. Kathmandu Univ Med J. 2020; 18(70):21-8. [DOI:10.3126/kumj.v18i2.32940] [PMID]
13.Gupta L, Agarwal V, Davalbhakta S, Agarwal V, Misra D. A survey-based study on the knowledge, attitude, and the practices pertaining to the 2019 novel Corona Virus infection amongst undergraduate medical students in India. medRxiv. 2020. [Unpublished] [DOI:10.1101/2020.04.11.20061333]
14.Huynh KP, Henry CS, Nicholls G, Nicholson MW. Benchmarking bitcoin adoption in Canada: Awareness, ownership and usage in 2018. Ledger. 2020; 5:74-88. [DOI:10.5195/ledger.2020.206]
15.Leung GM, Ho LM, Chan SK, Ho SY, Bacon-Shone J, Choy RY, et al. Longitudinal assessment of community psychobehavioral responses during and after the 2003 outbreak of severe acute respiratory syndrome in Hong Kong. Clin Infect Dis. 2005; 40(12):1713-20. [DOI:10.1086/429923] [PMID]
16.Morris JK, Alberman E. Trends in down's syndrome live births and antenatal diagnoses in England and wales from 1989 to 2008: Analysis of data from the national down syndrome cytogenetic register. BMJ. 2009; 339:b3794. [DOI:10.1136/bmj.b3794] [PMID] [PMCID]
2.Rothan HA, Byrareddy SN. The epidemiology and pathogenesis of coronavirus disease (COVID-19) outbreak. J Autoimmun. 2020; 109:102433. [DOI:10.1016/j.jaut.2020.102433] [PMID] [PMCID]
3.Ayinde OO, Usman AB, Posi A, Gbolahan A. A cross-sectional study on Oyo State health care workers knowledge, attitude and practice regarding corona virus disease 2019 (COVID-19). 2020; 10(3):6-15. [DOI:10.4236/aid.2020.103002]
4.Brüssow H, Zuber S. Can a combination of vaccination and face mask wearing contain the COVID-19 pandemic? Microb Biotechnol. 2022; 15(3):721-37. [DOI:10.1111/1751-7915.13997] [PMID] [PMCID]
5.Yanti B, Mulyadi E, Wahiduddin W, Hatta Novika RG, Mahdiyah Da’at Arina Y, Sri Martani N, et al. Community knowledge, attitudes, and behavior towards social distancing policy as a means of preventing transmission of COVID-19 in Indonesia. J Adm Kesehat Indones. 2020; 8(1):4-14. [DOI:10.20473/jaki.v8i2.2020.4-14]
6.Quadri MFA, Jafer MA, Alqahtani AS, Al Mutahar SAB, Odabi NI, Daghriri AA, et al. Novel corona virus disease (COVID-19) awareness among the dental interns, dental auxiliaries and dental specialists in Saudi Arabia: A nationwide study. J Infect Public Health. 2020; 13(6):856-64. [DOI:10.1016/j.jiph.2020.05.010] [PMID] [PMCID]
7.Peedikayil FC, Kottayi S, Ismail S. Attitude and response of indian dentists about corona (Covid-19) infection. Dent Med Res. 2020; 8(2):59-64. [DOI:10.4103/dmr.dmr_8_20]
8.Rahmanian M, Dorodchi A, Zarenezhad M, Hatami N, Javdani F, Kalani N. [Knowledge, attitude and practice of students of jahrom university of medical sciences to the new coronavirus (Covid-19) (Persian)]. Med J Mashhad Univ Med Sci. 2020;63(3):2359-69. [Link]
9.Khader Y, Al Nsour M, Al-Batayneh OB, Saadeh R, Bashier H, Alfaqih M, et al. Dentists' awareness, perception, and attitude regarding COVID-19 and infection control: Cross-sectional study among jordanian dentists. JMIR Public Health Surveill. 2020; 6(2):e18798. [DOI:10.2196/18798] [PMID] [PMCID]
10.Safdari M, Mirzaei Alavijeh M, Ehrampoush MH, Qhaneyan MT, Morowatisharifabad MA. [Knowledge, attitude and performance students of shahid sadoughi university of medical sciences-yazd about recycling solid material: A short report (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2013; 12(2):157-64. [Link]
11.Kashfi SM, Eslahi M, Rakhshani T, Hashemi H, Baqeri P, Sharafi M. [A survey of knowledge, attitude and performance of people of fasa on segregation of household solid wastes, Fasa, Iran, 2017 (Persian)]. J Health Sci Surveill Syst. 2018; 6(1):40-5. [Link]
12.Basnet S, Dahal S, Tamrakar D, Shakya YR, Jacobson C, Shrestha J, et al. Knowledge, Attitude, and Practices Related to COVID-19 among Healthcare Personnel in a Tertiary Care Hospital in Nepal: A Cross-sectional Survey. Kathmandu Univ Med J. 2020; 18(70):21-8. [DOI:10.3126/kumj.v18i2.32940] [PMID]
13.Gupta L, Agarwal V, Davalbhakta S, Agarwal V, Misra D. A survey-based study on the knowledge, attitude, and the practices pertaining to the 2019 novel Corona Virus infection amongst undergraduate medical students in India. medRxiv. 2020. [Unpublished] [DOI:10.1101/2020.04.11.20061333]
14.Huynh KP, Henry CS, Nicholls G, Nicholson MW. Benchmarking bitcoin adoption in Canada: Awareness, ownership and usage in 2018. Ledger. 2020; 5:74-88. [DOI:10.5195/ledger.2020.206]
15.Leung GM, Ho LM, Chan SK, Ho SY, Bacon-Shone J, Choy RY, et al. Longitudinal assessment of community psychobehavioral responses during and after the 2003 outbreak of severe acute respiratory syndrome in Hong Kong. Clin Infect Dis. 2005; 40(12):1713-20. [DOI:10.1086/429923] [PMID]
16.Morris JK, Alberman E. Trends in down's syndrome live births and antenatal diagnoses in England and wales from 1989 to 2008: Analysis of data from the national down syndrome cytogenetic register. BMJ. 2009; 339:b3794. [DOI:10.1136/bmj.b3794] [PMID] [PMCID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
