مجله اطلاع رسانی پزشکی نوین

مقدمه
ظهور سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال‌های اخیر بر همه ابعاد جوامع تأثیر گذاشـته و آن‌ها را بـه‌طور شگفت‌انگیزی تغییر داده است و امکانات فراوانی را در عرصه‌های مختلف ایجاد کرده است که دسترسی به اینترنت از شاخص‌های مهم این فناوری محسوب می‌شود [1]. پرتال‌های سلامت نمونه‌ای از این فناوری‌ها در حوزه بهداشت و درمان هستند که با توجه به رشد روزافزون کاربردهای آن، استفاده از آن‌ها برای ارتقای سلامت در جامعه و ارائه خدمات ارزنده، کم‌هزینه و قابل‌دسترس در هر مکان و زمان شناخته‌شده است [2]. این پرتال‌ها، درگاه‌هایی هستند به دنیای مجازی که کاربران می‌توانند ازطریق امکانات فراهم‌شده در آن‌ها، تمامی نیازهای سلامتی خود را برآورده کنند [3]. 
ازآنجاکه پرتال‌ها برای استفاده در محیط وب ساخته می‌شوند، از هر مکان و زمان با استفاده از یک مرورگر استاندارد در دسترس بوده و قادرند مجموعه جامعی از خدمات و اطلاعات را به نحو مطلوب با کمترین هزینه و با انعطاف‌پذیری و اعمال شرایط کاربر ارائه کنند [4]. پرتال‌ها در پیشرفت سلامت در 2سطح فردی و اجتماعی تأثیرگذار هستند و می‌توانند نتایج سلامت، ارتباط و تعامل بیمار با ارائه دهندگان مراقبت و رضایت بیمار را بهبود بخشند و ازطریق امکان دسترسی بیماران به اطلاعات سلامت، بهره‌وری، کیفیت و امنیت را افزایش دهند [5, 6]. با توجه به قابلیت‌ها و مزایای فناوری در عرصه سلامت، پرتال‌ها یکی از توانمندترین سامانه‌های سلامت محسوب می‌شوند [7]. سازمان‌های مردم‌نهاد که نظام پنهان ارتقای سلامت جامعه هستند و به‌صورت داوطلب، مستقل از دولت و در عین غیرانتفاعی بودن در خدمت مردم و سلامتی آن‌ها هستند نیز از این قاعده مستثنا نیستند و تحت تأثیر فناوری اطلاعات و پیشرفت‌های آن قرار دارند [8]. یکی از وظایف مهم این سازمان‌ها اطلاع‌رسانی و ارائه خدمات یکپارچه به مراجعین است. پرتال یکی از پیشرفت‌های فناوری اطلاعات است که این سازمان‌ها می‌توانند برای این منظور از آن استفاده می‌کنند [9]. 
با وجود اهمیت پرتال‌های سازمانی در ارائه اطلاعات و خدمات به مشتریان و نقش کلیدی آن در رضایت مشتریان و افزایش کارآمدی سازمان‌های مردم‌نهاد در ارائه خدمات، سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با سلامت کمتر از این فناوری استفاده می‌کنند. عوامل مختلف درونی و بیرونی در پذیرش و استفاده از یک فناوری، ازجمله پرتال در جامعه دخیل است [10]. آموزش به‌عنوان یکی از عوامل بیرونی و مهم می‌تواند بر برداشت ذهنی افراد از مفید بودن و پذیرش و استفاده از آن تأثیرگذار باشـد [11]. اهمیت نقش آموزش در مدل پذیرش فناوری و توانمندسازی منابع انسانی به حدی است که هیچ سازمانی خود را بی‌نیاز از آموزش نمی‌بیند. درواقع، آموزش نوعی سرمایه‌گذاری مفید و یک عامل کلیدی توسعه دانش، بهبود مهارت‌ها و ایجاد یا تغییر نگرش محسـوب می‌شود [12]. بنابراین با توجه به اهمیت استفاده از فناوری پرتال در سازمان‌های مردم‌نهاد و تأثیر آموزش بر پذیرش و استفاده از یک فناوری، این مطالعه با هدف ارزیابی تأثیر آموزش بر پذیرش پرتال در سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با سلامت بر‌اساس مدل پذیرش فناوری انجام شد.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر از نوع کاربردی بود که به‌صورت آزمون قبل از آموزش و بعد از آموزش و مقایسه آن دو صورت گرفت. جامعه آماری مطالعه، کلیه کارکنان سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با سلامت شهر تبریز در سال 1398 بود. از این میان از هر سازمان، فردی که در حیطه انفورماتیک و فناوری اطلاعات به فعالیت مشغول بود به‌عنوان نماینده آن سازمان به مطالعه دعوت شد. بنابراین 32 نفر از میان 35 کارمند این سازمان‌ها که مایل به همکاری بودند با استفاده از روش کرجسی و مورگان و روش نمونه‌گیری در دسترس به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب و وارد مطالعه شدند. برای گردآوری داده‌های پژوهش از پرسش‌نامه استاندارد عوامل مؤثر بر پذیرش و به‌کارگیری فناوری استفاده شد که بر‌اساس مدل پذیرش فناوری طراحی شده است [13]. روایی محتوایی و صوری پرسش‌نامه را 8 نفر از اعضای هیئت‌علمی گروه‌های آموزش پزشکی و مدیریت اطلاعات سلامت (0/83= نسبت روایی محتوایی، 0/86=شاخص روایی محتوایی) تأیید کرده‌اند و پایایی آن با استفاده از روش آزمون مجدد تأیید شده است (91/2=‌α) [13]. 
پرسش‌نامه شامل 3 بخش است که بخش اول مرتبط با توضیحات مطالعه و اطلاعات جمعیت‌شناختی فرد تکمیل‌کننده، بخش دوم شامل 5 سؤال ساختارمند باز درمورد پرتال‌های سازمان‌های مردم‌نهاد و بخش سوم شامل 29 سؤال ساختارمند بسته درمورد محورهای مدل پذیرش فناوری، امید به عملکرد، انتظار تلاش، نگرش نسبت به آن، تأثیرات اجتماعی، سهولت‌پذیری، خود‌کارآمدی، اضطراب و نیت رفتاری است. گزینه‌های سؤالات بخش سوم پرسش‌نامه بر‌اساس طیف لیکرت 5 درجه‌ای از کاملاً موافقم تا کاملاً مخالفم تنظیم شده است. شیوه امتیازدهی به سؤالات در این بخش به این صورت است که با انتخاب گزینه «کاملاً موافقم» نمره 5، «موافقم» نمره 4، «نظری ندارم» نمره 3، «مخالفم» نمره 2 و «کاملاً مخالفم» نمره 1 برای هر سؤال اختصاص می‌یابد. در این مطالعه، پژوهشگر به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها به‌صورت مستقیم به محل مورد‌پژوهش مراجعه کرد. ابتدا توضیحاتی در ارتباط با اهداف پژوهش برای شرکت‌کنندگان ارائه شد و سپس درخصوص محرمانگی اطلاعات به آنان اطمینان داده شد و رضایت آنان به دست آمد و درنهایت پرسش‌نامه در اختیار شرکت‌کنندگان قرار گرفت. 
جهت آموزش شرکت‌کنندگان بر‌اساس زمان‌بندی صورت‌گرفته، 2 نفر از اعضای گروه تحقیق با یکدیگر، جامعه پژوهش را تحت آموزش قرار دادند. این آموزش به‌صورت جلسه کارگاهی از صبح تا عصر برگزار شد. ابتدا میزان پذیرش پرتال توسط آنان با استفاده از پرسش‌نامه سنجیده شد و سپس تحت آموزش لازم قرار گرفتند و مجدداً میزان پذیرش پرتال توسط آنان با استفاده از همان پرسش‌نامه سـنجیده شد. هیچ ریزش نمونه‌ای به دلیل ارتباط مداوم و پیگیری واحدهای پژوهش وجود نداشت. داده‌ها پس از گردآوری، وارد نرم‌افزار SPSS نسخه 22 شدند و با استفاده از روش‌های آمار توصیفی شامل جدول توزیع فراوانی، شاخص‌های مرکزی و پراکندگی و آمار تحلیلی شامل آزمون تی زوجی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی تجزیه‌و‌تحلیل شدند و نتایج در قالب جداول، نمودار و شکل‌های آماری ارائه شدند. قبل از انجام تست‌های آماری، نرمال بودن توزیع متغیرهای کمی آزمون و تأیید شد (ملاک معنی‌داری آماری 0/05>P بود).
یافته‌ها
تحلیل داده‌های توصیفی نشان داد شرکت‌کنندگان سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با سلامت درزمینه‌های بیماری‌های ژنتیکی، سرطان، سلامت کودکان، بیماری‌های کلیوی، سکته مغزی، سلامت بازنشستگان، اوتیسم، بیماری‌های قلبی، ارتقای سلامت، دیابت، بیماری‌های کبدی، بیماری‌های آنزیمی، بیماری‌های شنوایی، تالاسمی، صرع، بیماری‌های چشمی، اعتیاد، سلامت مستمندان و بیماری‌های خونی فعالیت می‌کردند. از میان شرکت‌کنندگان در مطالعه بیشترین آنان در بازه سنی 40 تا 50 سال و کمترین آنان نیز در بازه سنی 20 تا 30 سال قرار داشتند. در حالت کلی میانگین سنی شرکت‌کنندگان در مطالعه 46 سال بود. 37/5 درصد از شرکت‌کنندگان زن و بقیه مرد بودند. همچنین 12/5 درصد از آنان دارای تحصیلات دیپلم و زیر دیپلم، 53/12 درصد دارای تحصیلات کاردانی و کارشناسی و 34/38 درصد نیز دارای تحصیلات کارشناسی‌ارشد یا دکتری بودند. بررسی میزان آشنایی شرکت کنندگان با کامپیوتر، فناوری اطلاعات و پرتال نشان داد 59/38 درصد از شرکت‌کنندگان دارای سطح مهارت و آشنایی متوسط با کامپیوتر و فناوری اطلاعات بودند و 68/75 درصد از آن‌ها نیز با پرتال آشنایی نداشتند (جدول شماره 1).


به‌منظور بررسی تأثیر آموزش بر محورهای مدل پذیرش فناوری، این محورها با پرسش‌نامه استاندارد یک ‌بار قبل از برگزاری آموزش و یک ‌بار بعد از آن بررسی و میانگین قبل و بعد از آموزش محاسبه شد و میزان سطح معناداری هر محور تعیین شد. برای این منظور از آزمون تی زوجی استفاده شد. همان‌طور که در جدول شماره 2 نیز مشاهده می‌شود، میانگین محورهای خودکارآمدی (0/04=P) و نگرش نسبت به آن (0/04=P) قبل و بعد از آموزش تفاوت معنی‌داری از لحاظ آماری با یکدیگر دارند که این نشان‌دهنده تأثیر آموزش بر این محورهاست.


میانگین سایر محورهای مدل پذیرش فناوری تفاوت معنی‌داری را از لحاظ آماری نشان نداد.
به‌منظور بررسی معنادار بودن تفاوت نتایج حاصل از ارزیابی پذیرش فناوری پرتال‌ قبل و بعد از آموزش از آزمون تی زوجی استفاده شد. نتایج آزمون نشان داد میان نتایج حاصل از ارزیابی پذیرش فناوری پرتال‌ قبل و بعد از آموزش تفاوت معناداری وجود داشت (0/05=P). به این صورت که برگزاری کارگاه آموزشی اثر مثبتی در بهبود پذیرش فناوری پرتال در سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با سلامت داشته است (جدول شماره 3).


به‌منظور بررسی همبستگی میان ابعاد مدل پذیرش فناوری قبل و بعد از آموزش از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج آزمون نشان داد میان تمامی ابعاد این مدل همبستگی معناداری وجود داشت (جدول شماره 4). 


همان‌طور که در جدول شماره 5 هم قابل‌مشاهده است، تحلیل نتایج رگرسیون خطی نشان داد میان پذیرش فناوری پرتال‌ و سن (0/63=P) و همچنین میان پذیرش فناوری پرتال‌ و جنسیت (0/39=P) ارتباط معناداری وجود نداشت.


ولی میان پذیرش فناوری پرتال‌ و میزان تحصیلات رابطه معنادار مثبت وجود داشت (0/02=P).
بحث
بررسی مطالعات مشابه نشان می‌دهد در طول سال‌های اخیر بحث پیرامون ارزیابی تأثیر آموزش بر پذیرش فناوری در سازمان‌ها بر‌اساس مدل پذیرش فناوری توجه پژوهشگران حوزه‌های مختلف از‌جمله پژوهشگران حوزه مدیریت اطلاعات سلامت را به خود جلب کرده است. هریک از پژوهشگران با توجه به موضوع و اهداف مورد‌نظر، روش و ابزارهای مختلفی برای ارزیابی به کار برده‌اند. مطالعه حاضر اولین مطالعه‌ای بود که با هدف ارزیابی تأثیر آموزش بر پذیرش پرتال در سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با سلامت بر‌اساس مدل پذیرش فناوری انجام شد. بررسی میزان آشنایی شرکت‌کنندگان با کامپیوتر، فناوری اطلاعات و پرتال بیان کرد که اغلب آن‌ها دارای سطح مهارت و آشنایی متوسط با کامپیوتر و فناوری اطلاعات بودند و بیش از نیمی از آن‌ها نیز با پرتال آشنایی نداشتند. با توجه به پژوهش‌های مشابه می‌توان بیان کرد که هم‌راستا با نتایج پژوهش حاضر، کوهستانی‌نژاد و همکاران نیز در مطالعه خود بیان کردند که سطح سواد فناوری اطلاعات در سازمان‌های ایران متوسط است [14]. البته مطالعه کوهستانی‌نژاد بر روی سازمان آموزش و پرورش انجام شده است. در‌حالی‌که این مطالعه بر روی سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با سلامت است. همچنین نتایج مطالعات ماردیس و همکاران و رامبوسک و همکاران نیز مشابه یافته‌های پژوهش حاضر بود و آن‌ها معتقد بودند که افزایش آگاهی و سطح سواد فناوری اطلاعاتی نقش مهمی در استفاده سودمند از فناوری‌های نوین دارد [15, 16]. این 2 مطالعه نیز از نظر افراد و سازمان‌هایی که ارزیابی شده‌اند با مطالعه حاضر متفاوت هستند. براساس یافته‌های این مطالعه، میانگین محورهای خودکارآمدی و نگرش نسبت به آن قبل و بعد از آموزش تفاوت معنی‌داری از لحاظ آماری با همدیگر دارند که این نشان‌دهنده تأثیر آموزش بر این محورهاست. مطابق با یافته‌های پژوهش حاضر شرر و همکاران نیز به این نتیجه رسیده بودند که خودکارآمدی رابطه مثبت معنی‌داری با پذیرش و استفاده از فناوری دارد [17] که این یافته با نتایج تحقیقات برخی از محققان همسو است [18, 19, 20]. 
بر‌اساس مدل پذیرش فناوری، نتایج و خروجی‌های کاری که به صورت مثبت ارزیابی می‌شوند، معمولاً باعث افزایش احساسات و عواطف مثبت نسبت به آن وسیله می‌شوند. این امر از‌طریق یادگیری و سازوکارهای همسانی شناختی‌عاطفی رخ می‌دهد. به این معنا که افراد به دنبال ایجاد همسانی در شناخت‌ها و عواطفشان نسبت به چیزی هستند. بنابراین وقتی شناختی مثبت یا منفی نسبت به یک شیء مانند پرتال دارند، این امر سبب ایجاد عواطف مثبت یا منفی نسبت به آن و یا تغییر عواطف می‌شود که به تصمیم به استفاده از آن فناوری منجر می‌شود. به عبارت دیگر با توجه به تأثیر برداشت ذهنی از مفید بودن فناوری بر روی نگرش کارکنان، این مسئله به گونه خاصی برای مدیران سازمان‌ها هـم درست است، چراکه آن‌ها از فناوری‌هایی استقبال می‌کنند که تشـخیص داده شود بـرای سازمان مفید خواهد بود؛ مثلاً صرفه‌جـویی در زمان و تسهیل کار از فاکتورهای مهم مفید بودن فناوری‌هاست [22 ،21].
مطالعه حاضر آشکار کرد که میان نتایج حاصل از ارزیابی پذیرش فناوری پرتال قبل و بعد از آموزش تفاوت معناداری وجود داشت. به این صورت که برگزاری کارگاه آموزشی اثر مثبتی در بهبود پذیرش فناوری پرتال در سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با سلامت داشته است. همچنین میان تمامی ابعاد مدل پذیرش فناوری قبل و بعد از آموزش همبستگی وجود داشت. این نتایج نیز با نتایج مطالعات عبدخدا، مددی، اسماعیلی، والاس و داس‌ریز  همسو است [23, 24, 25, 26 ,27]. سهولت استفاده ادراک‌شده، اثر مستقیم و غیرمستقیم مثبت بر تصمیم به استفاده دارد. درواقع این امر نوعی انگیزش درونی برای تصمیم به استفاده است. سهولت استفاده ادراک‌شده از یک سیستم ممکن است موجب ادراک از سودمندی آن سیستم شود و این امر موجب افزایش کارایی فرد می‌شود. این امر موجب ذخیره کردن تلاش فرد می‌شود و فرد را قادر می‌کند تا کار بیشتری با همان تلاش انجام دهد. بنابراین افزایش سهولت استفاده ادراک‌شده، سبب افزایش سودمندی می‌شود. بر‌این‌اساس سهولت استفاده بر سودمندی اثر مستقیم گذاشته و ازطریق آن بر تصمیم به استفاده اثر غیرمستقیم می‌گذارد [22].
اضطراب یکی از علل اصلی عدم استفاده از فناوری است. این عامل در میان جمعیت وسیعی از کاربران، پدیده‌ای رایج است. نتیجه این ترس، احساس سردرگمی، از دست دادن خودداری، عصبانیت و یا حتی کناره‌گیری است. هر‌چقدر این نگرانی بیشتر باشد کاربران بیشتر در معرض خطر مقاومت در برابر استفاده از فناوری قرار گرفته و انگیزه خود را برای استفاده بیشتر از آن از دست می‌دهند. به عبارت دیگر با افزایش میزان اضطراب، اجتناب از کار با فناوری افزایش می‌یابد. درنتیجه این‌گونه افراد از فناوری و اثرات مثبت آن محروم می‌شوند و علاوه بر آن عملکرد ضعیفی در کار با فناوری از خود نشان می‌دهند که ازطریق آموزش این مشکل بر‌طرف می‌شود [28]. 
نتایج حاصل در مطالعه حاضر بیان کرد که میان پذیرش فناوری پرتال و سن و همچنین جنسیت ارتباط معناداری وجود نداشت. مطالعات مختلف این متغیرهای جمعیتی را به‌عنوان متغیرهای میانجیگرانه و مداخله‌گر شناسایی کردند. تحقیقات اندکی وجود دارد که این متغیرها را به‌عنوان پیش‌بینی‌کننده در مدل پذیرش تکنولوژی محسوب کنند. برخلاف پژوهش حاضر، مطالعات مختلفی دریافتند که ترکیب سن و جنسیت بر پذیرش تکنولوژی تأثیر می‌گذارد. برای مثال سیرن و همکاران از مطالعات خود نتیجه گرفتند که سطح استفاده از کامپیوتر به وسیله جنسیت و سن متفاوت است و رابطه‌ای مثبت بین مهارت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و نگرش‌ها نسبت به آن و سن و جنسیت وجود دارد. پیشرفت‌های تکنولوژی به‌صورت بنیادی جهان را دگرگون کرده و روش و طریقه رفتار افراد را در امور تغییر داده است و مزایای زیادی نیز برای آن‌ها فراهم آورده است. بنابراین مردم به‌ویژه کارمندان سازمان‌ها در هر سن و جنسیتی برای انجام با‌کیفیت امور خود از این تکنولوژی‌ها استفاده می‌کنند [29]. میان پذیرش فناوری پرتال و میزان تحصیلات رابطه معنی‌داری وجود داشت. تأثیری که میزان تحصیلات افراد بر میزان آشنایی آن‌ها با فناوری و مزایای آن دارد باعث می‌شود که نگرش آن‌ها نسبت به مفید بودن فناوری مثبت شده و تأثیر مستقیمی بر روی پذیرش فناوری داشته باشد [22].
نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر نشان داد پذیرش فناوری پرتال توسط سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با سلامت، تحت تأثیر عوامل زیادی قرار دارد و تعامل پیچیده‌ای بین آن‌ها وجود دارد. بنابراین لازم است برای برنامه‌ریزی در جهت فراهم آوردن زمینه مناسب درزمینه استفاده این سازمان‌ها از فناوری پرتال به تمامی این جنبه‌ها توجه شود. در بعد فردی، آموزش نقش مهمی در گرایش به استفاده و پذیرش این فناوری ایفا می‌کند. درزمینه تغییر باورها به فناوری پرتال، یعنی سودمندی و سهولت استفاده ادراک‌شده می‌توان ازطریق آشنا کردن کارکنان با جنبه مفید این فناوری، ارائه الگوهای موفق در این زمینه، فراهم آوردن زمینه کسب‌وکار مبتنی بر این فناوری و آموزش استفاده از آن، باورهای آن‌ها را بهبود بخشید. این آموزش‌ها می‌تواند بر کاهش اضطراب و افزایش خودکارآمدی آن‌ها نیز تأثیرگذار باشد. زیرا بر‌اساس نظریه شناختی‌اجتماعی الگوبردای از نمونه‌های موفق، می‌تواند باعث کاهش اضطراب و افزایش خودکارآمدی شود. البته باید توجه کرد که این اهداف زمانی تحقق پیدا می‌کند که سازمان خود را حامی نیازهای کارکنانش قلمداد کند. بنابراین لازم است سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با سلامت سیاست‌های خود را مبتنی بر حمایت از کارکنان تدوین کنند.
مدت‌زمان محدود کارکنان سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با سلامت شهر تبریز جهت همکاری در پژوهش مهم‌ترین محدودیت پژوهش بود که با آگاهی از منافع پژوهش حاضر و جلب نظر مثبت آن‌ها و زمان‌بندی مناسب قرار ملاقات، این محدودیت تا حدی تسهیل شد. با وجود اهمیت سازمان‌های مردم‌نهاد و نقش کلیدی تکنولوژی در این سازمان‌ها و همچنین تأثیر آموزش در استفاده از تکنولوژی، همچنان این موضوع کمتر مورد بحث و بررسی قرار گرفته و مطالعات محدودی نیز در این حوزه انجام شده است. بنابراین پیشنهاد می‌شود مطالعات مشابهی در دامنه وسیع‌تر به انجام برسد.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه دارای تأییدیه اخلاقی به شماره  IR.TBZMED.REC.1397.091 از دانشگاه علوم‌پزشکی تبریز است.

حامی مالی
این مطالعه به‌عنوان یک پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد با شماره 59594 در دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی دانشگاه علوم‌پزشکی تبریز انجام شد. این مقاله از طرف هیچ‌گونه نهاد یا مؤسسه‌ای حمایت مالی نشده و تمام منابع مالی آن از طرف نویسنده اول یا نویسندگان تأمین شده است.

مشارکت نویسندگان
 طراحی مطالعه و بازبینی انتقادی نسخه نهایی مقاله: الهام مسرت؛ تجزیه و تحلیل داده‌ها: مهستی علیزاده؛ تفسیر داده‌ها و آماده‌سازی پیش‌نویس مقاله: زینب محمدزاده؛ گردآوری داده‌ها: آنا ترکمن‌نیا؛ تهیه نسخه اولیه مقاله و نظارت و تأیید نسخه نهایی: امیرتراب میاندوآب.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
 

References
1.Venkatesh V, Thong JY, Xu X. Consumer acceptance and use of information technology: Extending the unified theory of acceptance and use of technology MIS Q. 2012; 36(1):157-78. [DOI:10.2307/41410412]
2.Haddad M, Chetty G. Development of a smart e-health portal for chronic disease management. Paper presented at: International Conference on Algorithms and Architectures for Parallel Processing. 4 September 2012; Heidelberg, Germany. [DOI:10.1007/978-3-642-33065-0_30]
3.Portz JD, Bayliss EA, Bull S, Boxer RS, Bekelman DB, Gleason K, et al. Using the technology acceptance model to explore user experience, intent to use, and use behavior of a patient portal among older adults with multiple chronic conditions: Descriptive qualitative study. J Med Internet Res. 2019; 21(4):e11604.  [PMID]
4.Costa CJ, Aparício M, Figueiredo JP. Patient health portal: User calendar perspective. Proc Technol. 2012; 5:849-58. [DOI:10.1016/j.protcy.2012.09.094]
5.Smith SG, O’Conor R, Aitken W, Curtis LM, Wolf MS, Goel MS. Disparities in registration and use of an online patient portal among older adults: Findings from the LitCog cohort. J Am Med Inform Assoc. 2015; 22(4):888-95. [PMID]
6.Irizarry T, Shoemake J, Nilsen ML, Czaja S, Beach S, DeVito Dabbs A. Patient portals as a tool for health care engagement: A mixed-method study of older adults with varying levels of health literacy and prior patient portal use. J Med Internet Res. 2017; 19(3):e99.  [PMID]
7.Cerdan J, Catalan-Matamoros D, Berg SW. Online communication in a rehabilitation setting: Experiences of patients with chronic conditions using a web portal in Denmark. Patient Educ Couns. 2017; 100(12):2283-9. [PMID]
8.Ngamassi L, Maldonado E, Zhao K, Robinson H, Maitland C, Tapia A. Exploring barriers to coordination between humanitarian NGOs: A comparative case study of two NGO’s information technology coordination bodies. Inf Syst Mod Soc. 2011; 2(2):1-25. [DOI:10.4018/978-1-4666-2922-6.ch006]
9.Dey BL, Babu MM, Rahman M, Dora M, Mishra N. Technology upgrading through co-creation of value in developing societies: Analysis of the mobile telephone industry in Bangladesh. Technol Forecast Soc Change. 2019; 145:413-25. [DOI:10.1016/j.techfore.2018.05.011]
10.Marangunić N, Granić A. Technology acceptance model: A literature review from 1986 to 2013. Univ Access Inf Soc. 2015; 14(1):81-95.  [DOI:10.1007/s10209-014-0348-1]
11.Tarhini A, Hone K, Liu X. A cross-cultural examination of the impact of social, organisational and individual factors on educational technology acceptance between B ritish and Lebanese university students. British J Educ Tech. 2015; 46(4):739-55. [DOI:10.1111/bjet.12169]
12.Orser B, Riding A, Li Y. Technology adoption and gender-inclusive entrepreneurship education and training. Int J Gend Entrep. 2019.[In Press]. [DOI:10.1108/IJGE-02-2019-0026]
13.Abdekhoda M, Dehnad A, Ghazi Mirsaeed SJ, Zarea Gavgani V. Factors influencing the adoption of E-learning in Tabriz University of Medical Sciences. Med J Islam Repub Iran. 2016; 30:457. [PMID]
14.Kohestani Nejad Tari A, Abazari Z, Mirhoseini Z. [Teachers’ technology literacy in Iran’s national curriculum on education and training in work and technology (Persian)]. Technol Educ J. 2018; 12(2):149-59. [DOI:10.22061/jte.2018.1995.1510]
15.Mardis MA, Ma J, Jones FR, Ambavarapu CR, Kelleher HM, Spears LI, et al. Assessing alignment between information technology educational opportunities, professional requirements, and industry demands. Educ Inf Technol. 2018; 23(4):1547-84. [DOI:10.1007/s10639-017-9678-y]
16.Rambousek V, Štípek J, Wildová R. Research of ICT literacy education in the Czech Republic. Procedia Soc Behav Sci. 2012; 69:1945-51.  [DOI:10.1016/j.sbspro.2012.12.149]
17.Scherer R, Siddiq F, Tondeur J. The technology acceptance model (TAM): A meta-analytic structural equation modeling approach to explaining teachers’ adoption of digital technology in education. Comput Educ. 2019; 128:13-35. [DOI:10.1016/j.compedu.2018.09.009]
18.Hammouri Q, Abu-Shanab E. Exploring factors affecting users’ satisfaction toward E-learning systems. Int J Inf Commun Technol Educ. 2018; 14(1):44-57. [DOI:10.4018/IJICTE.2018010104]
19.Boonsiritomachai W, Pitchayadejanant K. Determinants affecting mobile banking adoption by generation Y based on the Unified Theory of Acceptance and Use of Technology Model modified by the Technology Acceptance Model concept. Kasetsart J Soc Sci. 2019; 40(2):349-58. [DOI:10.1016/j.kjss.2017.10.005]
20.Huang F, Teo T. Influence of teacher-perceived organisational culture and school policy on Chinese teachers’ intention to use technology: An extension of technology acceptance model. Educ Tech Res Dev. 2020; 68(3):1547-67. [DOI:10.1007/s11423-019-09722-y]
21.Mullins JK, Cronan TP. Enterprise systems knowledge, beliefs, and attitude: A model of informed technology acceptance. Int J Inf Manage. 2021; 59:102348. [DOI:10.1016/j.ijinfomgt.2021.102348]
22.Taherdoost H. A review of technology acceptance and adoption models and theories. Procedia Manuf. 2018; 22:960-7. [DOI:10.1016/j.promfg.2018.03.137]
23.Abdekhoda M, Ahmadi M, Hossini AF, Prikhani E, Farhadi A. [Factors affecting information technology acceptance by Health Information Management (HIM) staff of Tehran University of Medical Sciences’ hospitals based on the Technology Acceptance Model (TAM) In 2011 (Persian)]. Payavard Salamat. 2013; 7(4):287-98. [Link]
24.dos Reis RA, do Carmo Duarte Freitas M. Critical factors on information technology acceptance and use: An analysis on small and medium Brazilian clothing industries. Procedia Comput Sci. 2014; 31:105-14. [DOI:10.1016/j.procs.2014.05.250]
25.Madadi Y, Iravani H, Mohammadi Y. Investigating the factors effective on the acquaintance with and use of Information and Communication Technology (ICT) in organizational responsibilities of the faculty members of the College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran. J Inf Technol Manag. 2014; 6(1):127-44. [Link]
26.Esmaeili M, Toloie Eshlaghi A, Pour Ebrahimi A, Esmaieli R. [Study on feasibility and acceptance of implementation of Technology Acceptance Model of Davis in staff of Shahid Beheshti University of Medical Sciences (Persian)]. Pajoohandeh. 2013; 18(1):40-5. [Link]
27.Wallace LG, Sheetz SD. The adoption of software measures: A Technology Acceptance Model (TAM) perspective. Inf Manag. 2014; 51(2):249-59. [DOI:10.1016/j.im.2013.12.003]
28.Ringle CM, Sarstedt M, Mitchell R, Gudergan SP. Partial least squares structural equation modeling in human resource management research. Int J Hum Resour Manag. 2020; 31(12):1617-43. [DOI:10.1080/09585192.2017.1416655]
29.Siren A, Knudsen SG. Older adults and emerging digital service delivery: A mixed methods study on information and communications technology use, skills, and attitudes. J Aging Soc Policy. 2017; 29(1):35-50. [PMID]