مجله اطلاع رسانی پزشکی نوین

مقدمه
در بسیاری از کشورهای جهان، با کاهش نرخ باروری، جمعیت با سرعت فزاینده‌ای در حال پیر شدن است و امید به زندگی افزایش می‌یابد [1]. بین سال‌های 2000 تا 2050، نسبت جمعیت بالای 60 سال جهان از حدود 11 درصد به 22 درصد خواهد رسید. به‌طور مطلق، پیش‌بینی می‌شود تعداد افراد 60 سال یا بیشتر، از 605 میلیون نفر در مدت مشابه به 2 میلیارد افزایش یابد [2]. بنابراین نسبت جمعیت سالمندان نسبت به کل جمعیت در حال افزایش است [3]. جمعیت ایران نیز در حال حاضر در مرحله انتقال ساختار سنی از جوانی به سالخوردگی است. بنابراین جمعیت سالخورده ایران تا سال 2050 حدوداً 5 برابرخواهد شد [4].
روندهای جمعیتی فعلی تأثیر زیادی بر بار بیماری در آینده خواهد داشت، به نحوی که در سرتاسر جهان، افزایش تعداد افراد مسن به افزایش بیماری‌های مزمن و بیماری‌های چندگانه منجر می‌شود. این تحولات تأثیر قابل‌توجهی بر سیستم مراقبت‌های بهداشتی خواهد داشت و استفاده از سیستم بهداشت و درمان افزایش خواهد یافت [5]. در ایران تحلیل اثر سن بر هزینه‌های سلامت حاکی از آن است که تقاضای مصرف از سن 25 تا 50سالگی به‌شکل نسبتاً ملایمی در حال افزایش است و پس از آن شیب خیلی تندی به خود می‌گیرد و در سال‌های پایانی عمر به اوج خود می‌رسد [6].
در بسیاری از مناطق روستایی و دورافتاده، توزیع جغرافیایی ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی در حال حاضر پراکنده است و با کاهش جمعیت، ارائه مراقبت‌های پزشکی نزدیک به اقامت بیماران دشوار خواهد بود. همچنین در زمان همه‌گیری کووید-19، سالمندان ممکن بود به‌تنهایی در خانه زندگی کنند یا از آلوده شدن می‌ترسیدند و دسترسی به خدمات بهداشتی مرسوم را به تأخیر می‌انداختند و این همه‌گیری افراد مسن را در برابر عدم دریافت مراقبت‌های بهداشتی آسیب‌پذیرتر کرد [7].
این تغییرات مستلزم توسعه مفاهیم جدید و نوآورانه برای اطمینان از مدیریت پزشکی و کیفیت مراقبت‌های بهداشتی مناسب برای این گروه‌های بیمار است [8]. امروزه رایانه و تکنولوژی اطلاعات، بسیاری از محدودیت‌های حوزه سلامت را برطرف ساخته است. تکنولوژی اطلاعات کاربردهای فراوانی از قبیل واقعیت مجازی، بانک اطلاعات پزشکی، سلامت از راه دور، سیستم‌های خبره و شبکه‌های اطلاعاتی دارد [9].
ترویج پیاده‌سازی سلامت از راه دور جهت ارزیابی جامع به‌منظور اطمینان از کیفیت زندگی سالمندان در مقایسه با مراقبت‌های استاندارد معمول، لازم وضروری است [10]. سلامت از راه دور، رویکردی است که اطلاعات و فناوری‌های ارتباطی را در ارائه خدمات سلامت برای تشخیص، درمان، پیشگیری و تحقیق ترکیب می‌کند [11]. سلامت از راه دور جایگزین مناسبی برای ارائه خدمات به‌ویژه به بیماران مسن‌تر است [12]. سلامت از راه دور به سالمندان اجازه می‌دهد تا استقلال خود را حفظ کنند و به‌تنهایی در خانه خود زندگی کرده و مراقبت‌ها را دریافت کنند [13]. این روش می‌تواند فرصتی برای تکمیل سیستم بهداشتی موجود و بهبود انعطاف‌پذیری آن باشد [14]. افراد مسن ممکن است بیشترین بهره را از پزشکی از راه دور ببرند، زیرا شیوع بالایی از بیماری‌های جدی و اختلالات عملکردی دارند [15]. 
درنتیجه سالمندان به یکی از گروه‌های هدف اصلی فناوری‌های مراقبت از راه دور تبدیل شده‌اند. راه‌حل‌های نوآورانه سلامت از راه دور به‌طور فزاینده‌ای جایگاه خود را در مراقبت از بیماران مسن پیدا می‌کنند و بدون شک مزایای زیادی را به‌همراه دارند. سلامت از راه دور فرصت‌های جدیدی برای آموزش، پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی فراهم می‌کند و کیفیت زندگی بیماران مسن را با بیماری‌های مزمن بهبود می‌بخشد. این امر نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی را در دسترسی به مراقبت کاهش می‌دهد و فرصت‌های برابر را برای بیماران از مناطق شهری و روستایی فراهم می‌کند [16]. 
در مطالعات پیشین، کاربرپسندی و قابلیت شخصی‌سازی و حفظ امنیت و محرمانگی اطلاعات از الزامات اساسی در سیستم پایش از راه دور در سلامت سالمندان شناخته شدند. همچنین مطالعات پیشین سیاست‌های بازپرداخت و تأمین مالی جهت توسعه و پایداری برنامه‌های سلامت از راه دور در ارزیابی و مدیریت تغییر شرایط ساکنان در خانه سالمندان را ازجمله الزامات ضروری گزارش کرده‌اند. 
اگرچه فرصت‌های پزشکی از راه دور برای سالمندان (مانند بهبود دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، مدیریت بیمار و آموزش و در عین حال کاهش هزینه‌ها) به‌خوبی شناخته می‌شوند، ولی هنوز دانش محدودی درمورد چگونگی اجرای بهتر آن وجود دارد [17]. در مطالعات یافت‌شده الزامات محدودی در خصوص ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان نظیر ظرفیت سازمانی، حریم خصوصی، سازمان‌دهی زمان و فضای کاری ضروری، حمایت و تعهد و پشتیبانی مدیران، ضرورت تیم چندحرفه‌ای سلامت، تنظیم سیاست‌های بازپرداخت و تطبیق نیاز بیماران با فناوری‌های مناسب وجود دارد و هر مطالعه به چندین الزام اشاره کرده است
بنابراین با توجه به شیوع روزافزون بیماری‌های مزمن، پیری جمعیت و لزوم ارائه مراقبت‌های بهداشتی کافی و در دسترس به سالمندان، انجام مطالعه‌ای که به‌صورت منسجم الزامات مدیریتی به سالمندان را در تمام مراحل آمادگی، اجرا و ارزیابی جهت درک ماهیت و چگونگی ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان شناسایی کند، ضروری به نظر می‌رسد. اراین‌رو، این مطالعه با هدف: 1) تعیین الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان در مرحله آمادگی، 2) تعیین الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان در مرحله اجرا، 3) تعیین الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان در مرحله ارزیابی انجام شد.

مواد و روش‌ها
برای شناسایی الزامات مدیریتی خدمات سلامت از راه دور به سالمندان از مطالعه مرور حوزه‌ای/دامنه‌ای استفاده شد که براساس رویکرد پنج‌مرحله‌ای آرکسی و اومالی مؤسسه جوآنا بریگز صورت گرفت [5]. این رویکرد شامل شناسایی سؤال تحقیق، شناسایی مطالعات مربوطه، انتخاب مطالعات، ترسیم نمودار داده‌ها، جمع‌آوری خلاصه و گزارش نتایج است که به شرح زیر انجام شد:

مرحله اول
 
تدوین سؤالات تحقیق
سؤال مطالعه با اجماع بین نویسندگان با استفاده از متد جمعیت ـ مفهوم ـ زمینه فرمول‌بندی و تعریف شد. در این مطالعه سالمندان به‌عنوان جمعیت موردمطالعه، خدمات سلامت از راه دور به‌عنوان مفهوم و الزامات مدیریتی ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان در مراحل 1) آمادگی، 2) اجرا و 3) ارزیابی به‌عنوان زمینه بود.

مرحله دوم

شناسایی مطالعات مرتبط
با استفاده از سه پایگاه داده وب‌آو‌ساینس، اسکوپوس و پابمد و مجلات سلامت از راه دور با بیشترین ضریب تأثیر و همچنین جست‌وجوی منابع خاکستری در گوگل‌اسکالر مطالعات مرتبط شناسایی شدند. برای اینکه بررسی، جامع و منعکس‌کننده مسائل جاری مربوط به فناوری معاصر، خدمات سلامت از راه دور و زمینه‌های مدیریت سلامت از راه دور به سالمندان باشد، این جست‌وجو به مقالات منتشرشده بین سال‌های 2010 تا 2022 محدود شد. مطالعات با عبارات MeSH, telemedicine*, evaluation: Management, requirements*, Elderly, preparation, Older adult, telehealth* (سالمند، الزامات، مدیریت، سلامت از راه دور، پزشکی از راه دور، ارزیابی، آمادگی، اجرا)جست‌وجو شدند که به‌طور خلاصه 3750 مقاله با استفاده از کلمات کلیدی و پایگاه داده‌های فوق بازیابی شد.

مرحله سوم

 انتخاب مطالعه
فرایند انتخاب مطالعه برای هر دو منابع سفید و خاکستری (شناسایی، غربالگری، واجد شرایط بودن و انتخاب) با جست‌وجوی اولیه پایگاه داده با استفاده از کلیدواژه‌های تعیین‌شده در مرحله قبل آغاز شد. در مرحله اول غربالگری، گروه مقالاتی که به‌وضوح معیارهای ورود براساس عنوان و چکیده را دارا بودند، توسط یک نویسنده شناسایی شدند. در مرحله دوم غربالگری، متن کامل مطالعات توسط دو نویسنده مورد ارزیابی قرار گرفت. در خصوص مقالاتی که به‌وضوح معیارهای ورود را نداشتند یا نویسندگان درمورد واجد شرایط بودن آن اختلاف‌نظر داشتند، با نویسنده سوم جهت گنجاندن نهایی مقالات و رسیدن به اجماع مشورت شد که مقالات برای شناسایی داده‌های کلیدی مرتبط با هدف مطالعه استخراج شدند.

معیارهای ورود
1. اشاره به هر گونه الزامات مدیریتی، چه در مرحله آمادگی چه در طول اجرا و ارزیابی خدمات سلامت از راه دور،
2. مقالات منتشرشده بین سال‌های 2010 تا 2022،
3. مقالات منتشرشده به زبان انگلیسی و زبان فارسی با چکیده انگلیسی دارای شواهد کافی برای استخراج ،
4. مطالعاتی که متن کامل آن‌ها براساس دسترسی به مقالات منتشرشده در دسترس بود.

معیارهای خروج
این مطالعه مروری دامنه وسیعی از سؤالات پژوهشی را بررسی کرده است؛ بنابراین تنها مقالاتی حذف شدند که به سؤالات تحقیق پاسخ نداده بودند، یا دسترسی به متن کامل آن‌ها امکان‌پذیر نبود.
مقالات به‌دست‌آمده برای غربالگری در نرم‌افزار اندنوت نسخه 21/3 وارد و ذخیره شدند. هیچ محدودیتی درمورد کشور یا کشورهایی که مطالعات انجام شده است وجود نداشت. طبق نمودار جریان فرایند انتخاب مطالعه، پس از بررسی این مقالات، درمجموع 38 مطالعه برای تجزیه‌وتحلیل حفظ شدند (تصویر شماره 1).



استخراج داده‌ها و کدگذاری 
 در این مرحله تمامی مقالاتی که از پایگاه‌های داده‌ای استخراج شده بودند، با استفاده از یک فرم جمع‌آوری داده گردآوری شدند. این فرم براساس چارچوب PCC طراحی شده بود و شامل ویژگی‌های اساسی مطالعه مانند نام نویسندگان، کشور، سال انتشار، عنوان و همچنین داده‌های خاصی مانند الزامات مدیریتی در مرحله طراحی، اجرا، ارزیابی و نتایج بود. به‌دلیل ناهمگونی مطالعات از نظر طراحی، تنظیم و همچنین الزامات، از تجزیه‌وتحلیل موضوعی استفاده شد که تحلیل موضوعی شامل بررسی گزیده‌هایی از متن و پرسیدن ارتباط این متن با سؤال تحقیق و همچنین ایجاد کد (برچسب) است که آن متن را به بهترین نحو منعکس می‌کند. لیستی از کدهای آزمایشی ایجاد و به‌طور مکرر اصلاح می‌شود که تیم در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها شرکت می‌کند. پس از توسعه کدها، بررسی کدها و نحوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر می‌تواند به شناسایی الگوهای بین آن‌ها کمک کند که به ایجاد دسته‌بندی‌ها و مضامین منجر می‌شود. مقالات برای شناسایی پیام‌های کلیدی مضامین استخراج‌شده، ابتدا به‌صورت مستقل موردبررسی قرارگرفتند. این تحلیل در 3 مرحله انجام شد. دو نویسنده به‌طور مستقل داده‌های مقالات را کدگذاری کردند. اختلاف‌نظرها در کدنویسی از طریق بحث و گفت‌وگو بین نویسندگان در یک جلسه حل شد. کدها در موضوعات اولیه گروه‌بندی شدند. درنهایت، مضامین تحلیلی فراتر از داده‌های اولیه ایجاد شد. مضامین استخراج‌شده توسط دو نویسنده موردبررسی قرار گرفت و با نویسنده سوم جهت دست‌یابی به توافق نهایی در یک جلسه مشورت شد.

یافته‌ها
یافته‌ها به 3 موضوع اصلی که سؤالات تحقیق بودند تقسیم شدند. این موضوعات شامل: 1) الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان در مراحل 1) آمادگی، 2) اجرا و 3) ارزیابی بودند. 
مطالعات واردشده نهایی در 15 کشور در قاره‌های اروپا، آفریقا، آسیا، استرالیا، و آمریکای شمالی انجام شده بودند. طبق یافته‌ها، به‌ترتیب بیشترین تعداد مطالعات درمورد الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان، در مرحله آمادگی، سپس مرحله اجرا و درنهایت، مرحله ارزیابی یافت شده بود که توزیع مقالات در جدول شماره 1 و الزامات یافت‌شده در هر مرحله به تفکیک شرح داده شده است.



1) الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان در مرحله آمادگی 
از 38 مطالعه موردبررسی، 34 مطالعه به این مرحله اشاره کرده بودند که این الزامات تحت مضامین نهایی برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری، سازمان‌دهی منابع و نیروی انسانی، طراحی و توسعه زیرساخت فناوری با همکاری ذی‌نفعان و استقرار فناوری مناسب طبقه‌بندی شدند. یافته‌های فوق در جدول شماره 2 ارائه شده‌اند. 24 مطالعه به موضوع سازمان‌دهی منابع و نیروی انسانی اشاره کرده‌اند. پس از آن استقرار فناوری مناسب با 23 تکرار در مطالعات، دومین مضمون نهایی مهم در این مرحله از الزامات مدیریتی بود و درنهایت از جهت تکرار در مطالعات، مضامین طراحی و توسعه زیرساخت فناوری با همکاری ذی‌نفعان (12 مطالعه) و موضوع برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری (6 مطالعه) در جایگاه‌های بعدی قرار گرفتند.




2) الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان در مرحله اجرا 
در شناسایی الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان در مرحله اجرا نیز اکثریت مقالات بررسی‌شده به این دسته از الزامات اشاره کرده‌اند و در رده دوم از نظر تکرار قرار می‌گیرند. الزامات تحت مضامین نهایی: 1) توسعه و ترویج فناوری و 2) عملیات نظارت، حفظ و نگهداری طبقه‌بندی شدند. 21 مطالعه اهمیت و لزوم نظارت، حفظ و نگهداری از داده را گزارش دادند و دومین مضمون ایجادشده از کدهای یافت‌شده از مقالات از نظر تکرار (18 مطالعه) موضوع توسعه و ترویج فناوری بود که نزدیک به نیمی از مطالعات به آن اشاره کرده بودند.
3) الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان در مرحله ارزیابی 
13 مطالعه در زمینه الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان در مرحله ارزیابی شناسایی شدند که الزامات ذکرشده در آن‌ها تحت یک مضمون نهایی طبقه‌بندی شدند: بهبود مستمر و ارزیابی اثربخشی و پیامد بلندمدت، که به موضوعاتی نظیر ایجاد معیارها و شاخص‌های ارزیابی جهت اندازه‌گیری اثربخشی خدمات، جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها درمورد رضایت بیمار و نیازهای شناسایی‌شده، ایجاد چارچوب نظارتی جامع و بهینه‌سازی گردش کار سلامت از راه دور و ارزیابی پیامد بلندمدت و قابلیت مقیاس‌پذیری فناوری پرداخته بودند (جدول شماره 2).

بحث
مطالعه حاضر، داده‌ها و اطلاعات 38 مطالعه مربوط به الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان را بررسی کرده است. در بررسی مطالعات پیشین نیز مطالعات محدودی به شناسایی الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان پرداخته‌اند. همسو با مطالعه حاضر، ویتن و همکاران [18] در مطالعه مروری خود بیان داشته‌اند که مطالعات اندکی جهت شناسایی الزامات و کاربردهای سیستم پایش از راه دور برای مراقبت از سالمندان وجود دارد. در مطالعه حاضر سعی شده است تا تصویر جامعی از تمام مراحل الزامات مدیریتی به سالمندان نشان داده شود. طبق یافته‌های بررسی‌شده، 89 درصد از مطالعات به ضرورت الزامات در مرحله آمادگی و اهمیت این مرحله در پیاده‌سازی و پایداری سیستم سلامت از راه دور اشاره کرده‌اند. در این مرحله، 4 مضمون نهایی استخراج شد و موضوع سازمان‌دهی منابع و نیروی انسانی اغلب در مطالعات مورد توافق بود (24 مطالعه، 63 درصد). در این مطالعه و در مرور حوزه‌ای ویتن و همکاران [18]، مرحله آمادگی برای سیستم پزشکی از راه دور، مستلزم داشتن منابع کافی برای پشتیبانی از خدمات پزشکی از راه دور است. درمجموع، 15 مطالعه از 38 مطالعه نیاز به منابع اولیه را برای خدمات پزشکی از راه دور ضروری دانسته‌اند.
اغلب یافته‌ها به ضرورت و اهمیت تأمین مالی بلندمدت برای آمادگی و پیاده‌سازی سیستم سلامت از راه دور و تعیین سیاست‌های بازپرداخت برای ارائه خدمات کم‌هزینه‌تر و کارآمد اشاره کرده‌اند. همچنین یافته‌ها نقش ارزشمند افراد شاخص در مدیریت خدمات سلامت از راه دور که به‌عنوان «افراد مشتاقی که شروع‌کننده و ترویج‌دهنده خدمات بهداشت از راه دور توصیف می‌شوند» را برای اطمینان از مشارکت و پذیرش موفق پزشکی از راه دور ضروری دانستند [17، 19، 20]. در چندین مطالعه، رهبری و مدیریت قوی به‌عنوان یک عامل حیاتی برای حفظ و تنظیم استراتژی‌های پیاده‌سازی، موفقیت و پایداری سیستم شناخته شد [21-24]. همچنین برخی مطالعات ضرورت تعیین تیم پروژه و مشارکت تیم چندرشته‌ای در مدیریت سالمندان برای حصول اطمینان از رویکرد جامع‌نگر به نیازهای مراقبتی پیچیده برای سالمندان را توصیه کرده‌اند [25].
نظر به اینکه خدمات سلامت از راه دور می‌بایست براساس نیازهای کاربران و مشارکت ذی‌نفعان در برنامه‌ریزی، طراحی، اجرا و حمایت از برنامه طراحی شود، بنابراین لازم است نیازها، تجربیات و نظرات کاربران سالمند و ذی‌نفعان مرتبط در طراحی و توسعه زیرساخت فناوری در نظر گرفته شود. در بیش از نیمی از مقالات (24 مطالعه)، مشارکت ذی‌نفعان در طول ایجاد پروژه‌ها یا خدمات پزشکی از راه دور شناسایی شدند. به این ترتیب برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری در راه‌اندازی و استقرار سیستم سلامت از راه دور به سالمندان، یکی از عوامل کلیدی مهم به شمار می‌رود.
تعداد زیادی از مطالعات به اهمیت نظارت، حفظ و نگهداری در مرحله اجرا پرداخته بودند که یکی از ضروری‌ترین الزامات در این مرحله به شمار می‌رود. مفاهیم منحصربه‌فرد نظارت و پشتیبانی مداوم در 13 مطالعه ذکر شده بود. نظارت و پشتیبانی مداوم توسط کادر پشتیبانی اداری و فنی جهت مقابله با هر گونه چالشی که مانع از اجرای یکپارچه خدمات در جریان کار موجود می‌شود الزامی است [22، 24، 25-27].
مفهوم منحصربه‌فرد مدیریت امنیت داده‌ها و حفظ حریم خصوصی در 12 مطالعه شناسایی شد. نکته اساسی برای موفقیت هر تعامل مراقبت‌های بهداشتی مجازی این است که اطمینان حاصل شود که بیمار از ایمن بودن داده‌های خود اطمینان دارد و موردتوجه کامل ارائه‌دهنده پزشکی از راه دور هستند [28، 29]. مفهوم آگاهی از حریم خصوصی با طراحی حریم خصوصی مرتبط است. بنابراین مهم است که اطمینان حاصل شود همه کسانی که درگیر هستند درجه بالایی از آگاهی از حریم خصوصی را دارند و مقررات موجود در این زمینه را می‌دانند و مطابق با آن‌ها عمل می‌کنند [28]. ازاین‌رو باید همه الزامات و مکانیسم‌های امنیتی موردتوجه کامل قرار گیرند تا یکپارچگی داده‌ها براساس پروتکل‌های امنیتی و استانداردهای کنترلی حفظ شود. مطالعه مروری بوجنوسکا و همکاران با ارائه گزارشی مبنی بر انجام یک نظرسنجی اینترنتی نشان داد 61 درصد از پاسخ‌دهندگان 65ساله یا بیشتر درمورد دادن اطلاعات شخصی خود یا خانواده‌شان بسیار نگران بودند [2]. بنابراین هنگام طراحی یک سیستم سلامت از راه دور که هدف آن جمعیت سالمند است، اعتماد بیمار به امنیت و محرمانگی بسیار مهم است و به سطح توجهی فراتر از سایر افراد نیاز دارد [26، 28، 30].
موضوع توسعه و ترویج فناوری از زیرمجموعه الزامات مدیریتی در مرحله اجرا در 18 مطالعه شناسایی شد که به مضامین فرعی آموزش بیماران و کارکنان برای استفاده مؤثر از ابزارهای سلامت از راه دور و نحوه دسترسی آسان از سیستم اشاره دارد. برخی مطالعات کلید موفقیت هر برنامه سلامت از راه دور را آموزش معرفی می‌کنند. در مطالعه مروری سیستماتیک آلمتامی و همکاران [24] به نقش آموزش بیماران برای استفاده مؤثر از مشاوره سلامت از راه دور و دسترسی آسان به سیستم اشاره شده است. همچنین ضروری است آموزش‌ها با نیازهای سالمندان تطبیق یابد. هاولی و همکاران نیز در مطالعه خود تأکید کرده‌اند که آموزش‌ها باید با نیازها و مهارت‌های سالمندان شخصی‌سازی شوند و پشتیبانی فنی کافی برای افزایش سواد سلامت و کاهش شکاف دیجیتالی هنگام استفاده از فناوری سلامت مهم است [25].
چندین مطالعه به ضرورت ادغام سلامت از راه دور در سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی درمانی جهت ارائه خدمات یکپارچه پرداخته‌اند [27، 29، 30]. قابلیت همکاری بین پلتفرم‌ها و استفاده از درگاه یکپارچه تبادل اطلاعات سلامت یک جنبه حیاتی برای یک سیستم پزشکی از راه دور کارآمد است. در حالت ایده‌آل، سیستم پزشکی از راه دور باید بتواند به اطلاعات موجود در پرونده‌های الکترونیک سلامت در مؤسسات مختلف دسترسی داشته باشد [25، 26].
در برخی مطالعات به ضرورت استفاده از سیستم‌های چندمنظوره و قابل‌جایگزین اشاره شده است که لازم است هنگام طراحی سیستم سلامت از راه دور به این مسئله توجه شود و زمانی که سیستم اولیه از کار بیفتد روش‌های جایگزین وجود داشته باشند [22، 24، 28]. نتایج مطالعه کومی و همکاران نشان داد هنگام هماهنگی مراقبت‌ها برای افراد مسن، با وجود توسعه سریع فناوری سلامت، هنوز تلفن به‌عنوان یک روش ضروری در نظر گرفته می‌شود [29].
طراحی با رویکرد فرهنگی و توجه به عوامل اجتماعی جهت تطبیق سلامت از راه دور با گروه هدف، در چند مطالعه شناسایی شد [19، 22، 24]. الزامات فرهنگی ارتباط مستقیمی با گسترش پزشکی از راه دور دارند. شخصی‌سازی و تنظیم فرهنگی مؤلفه‌های مداخله می‌تواند به بیماران سالمند کمک کند مداخلات را بهتر دریافت کنند [20]. مداخلات مؤثر از راه دور نیاز به بررسی عوامل اجتماعی کلیدی تعیین‌کننده و ریشه‌دار در رفتارهای بهداشتی دارند [30]. استفاده از خدمات بازاریابی جهت ترویج خدمات از راه دور در برخی مطالعات بیان شده‌اند [27، 28]. افزایش آگاهی سلامت از راه دور برای مصرف‌کنندگان از طریق بازاریابی نظیر کمپین‌ها یکی از راه‌های ترویج خدمات سلامت از راه دور است [29]. در چنین مواردی تهیه و اجرای برنامه مدیریت تغییر برای پذیرش موفقیت‌آمیز و ادغام نوآوری‌ها در سازمان‌ها نقش اساسی دارند [28].
مضمون نهایی بهبود مستمر و ارزیابی اثربخشی و پیامد بلندمدت برای الزامات در مرحله ارزیابی از 13 مطالعه استخراج شد. اثربخشی هر سیستم سلامت از راه دور، مستلزم ارزیابی نتایج موردنظر آن است. ایجاد شاخص‌های ارزیابی کیفی و کمی نظیر استفاده از پرسش‌نامه و چک‌لیست، برای اندازه‌گیری اثربخشی خدمات سلامت از راه دور ضروری است. برخی مطالعات بیان می‌کنند که پرکاربردترین پرسش‌نامه جهت بررسی، «پرسش‌نامه قابلیت استفاده و رضایت بیماران از پزشکی از راه دور» بوده است [18، 22]. ارزیابی پارامترهای متعدد ازجمله رضایت بیمار، هزینه، امنیت اطلاعات، همچنین اثربخشی و کیفیت خدمات و قابلیت اطمینان فناوری سلامت از راه دور پارامترهای مهمی برای پایداری طولانی‌مدت هستند [25]. ایجاد چارچوب نظارتی جامع و نظارت مستمر از پیشرفت برنامه و بازخورد پیامدهای سلامت از راه دور ازجمله الزامات مهمی بود که در اغلب مطالعات به آن اشاره شده بود و درنهایت می‌توان گفت ارزیابی کلید نهایی موفقیت هر برنامه پزشکی از راه دور است.

نتیجه‌گیری
سلامت از راه دور ‌شکل کارآمد و مؤثری از ارائه مراقبت‌های بهداشتی درمانی به‌ویژه برای افراد مسن است. ما به‌دنبال شناسایی الزاماتی بودیم که جهت طراحی، توسعه اجرا و ارزیابی موفقیت‌آمیز ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان مؤثر و ارزشمند واقع می‌شوند. گرچه تعداد مطالعاتی که به الزامات مدیریتی در زمینه اجرا و ارزیابی اشاره کرده بودند به‌مراتب پایین‌تر از الزامات در مرحله آمادگی بود، ولی شناسایی و اجرای این الزامات در تمام مراحل لازم و ضروری است.
این مطالعه اطلاعات ارزشمندی درمورد الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور به سالمندان ارائه می‌کند که نتایج آن می‌تواند به مدیران و سیاست‌گذاران نظام سلامت در جهت ارتقای خدمات سلامت از راه دور با کیفیت بهتر و با در دسترسی بیشتر به این گروه سنی کمک کند.

محدودیت‌ها
اولین محدودیت این مطالعه این است که الزامات مدیریتی در ارائه خدمات سلامت از راه دور تا سال 2022 را گزارش می‌دهد و مقالات منتشرشده از آن زمان به بعد را شامل نمی‌شود؛ درنتیجه الزامات ممکن است جامع نباشد. دومین محدودیت مطالعه این است که ممکن است همه مطالعات منتشرشده مرتبط را شناسایی نکرده باشد یا اینکه در مطالعات انتخاب‌شده نیز ممکن است نویسندگان همه الزامات مدیریتی جهت ارائه خدمات سلامت از راه دور در طول اجرای سلامت از راه دور به سالمندان را گزارش نکرده باشند.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه مورد تأیید کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز قرار گرفت (کد: IR.SUMS.NUMIMG.REC.1401.066).

حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد خانم زهرا خورشیدی، گروه مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، مرکز تحقیقات مدیریت سلامت و منابع انسانی، دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز است که با شماره طرح 26519 در دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز مصوب شده است.

مشارکت نویسندگان
ارائه موضوع و طراحی مطالعه: عرفان خوارزمی و زهرا خورشیدی؛ گردآوری اطلاعات: عرفان خوارزمی، زهرا خورشیدی، مهناز صمدبیگ و فاطمه رئیسی دهکردی؛ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: عرفان خوارزمی، زهرا خورشیدی و مهناز صمدبیگ؛ بررسی و تأیید نهایی: همه نویسندگان.

تعارض منافع
هیچ تعارض منافعی بین نویسندگان وجود ندارد.

تشکر و قدردانی
نویسندگان از مجموعه دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز که امکان انجام این تحقیق را فراهم آورده است تشکر و قدردانی می‌کنند.

1. Pahlevanynejad S, Niakan Kalhori SR, Katigari MR, Eshpala RH. Personalized mobile health for elderly home care: A systematic review of benefits and challenges. Int J Telemed Appl. 2023; 2023:5390712.[DOI:10.1155/2023/5390712] [PMID]
2. Bujnowska-Fedak MM, Grata-Borkowska U. Use of telemedicine-based care for the aging and elderly: Promises and pitfalls. Smart Homecare Technol Telehealth. 2015; 3:91-105. [DOI:10.2147/SHTT.S59498]
3. Levant S, Chari K, DeFrances CJ. Hospitalizations for patients aged 85 and over in the United States, 2000-2010. US Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Health Statistics; 2015. [Link]
4. Mirzaie M, Darabi S. [Population aging in Iran and rising health care costs (Persian)]. Salmand. 2017; 12(2):156-69. [DOI:10.21859/sija-1202156]
5. Samadbeik M, Yaaghobi D, Bastani P, Abhari S, Rezaee R, Garavand A. The applications of virtual reality technology in medical groups teaching. J Adv Med Educ Prof. 2018; 6(3):123-9. [PMID]
6. Kharazmi E, Majidpour Azad Shirazi A, Yazdani A. Development and usability evaluation of a web-based health information technology dashboard of quality and economic indicators. Front Health Inform. 2023; 12:151. [Link]
7. Teh HL, Mohd Suan MA, Mohammed NS. Geriatric telemedicine: Ensuring continuity of healthcare services to the older patients in Kedah, Malaysia during the COVID-19 pandemic. Med J Malaysia. 2021; 76(4):562-4. [PMID]
8. Samadbeik M, Ahmadi M, Sadoughi F, Garavand A. A copmarative review of electronic prescription systems: Lessons learned from developed countries. J Res Pharm Pract. 2017; 6(1):3-11. [DOI:10.4103/2279-042X.200993] [PMID]
9. Lai FH, Yan EW, Yu KK, Tsui WS, Chan DT, Yee BK. The protective impact of telemedicine on persons with dementia and their caregivers during the covid-19 pandemic. Am J Geriatr Psychiatry. 2020; 28(11):1175-84. [DOI:10.1016/j.jagp.2020.07.019] [PMID]
10. Samadbeik M, Ahmadi M, Mohammadi A, Mohseni Saravi B. Health information on internet: Quality, importance, and popularity of persian health websites. Iran Red Crescent Med J. 2014; 16(4):e12866. [DOI:10.5812/ircmj.12866] [PMID]
11. Frydman JL, Li W, Gelfman LP, Liu B. Telemedicine uptake among older adults during the covid-19 pandemic. Ann Intern Med. 2022; 175(1):145-8. [DOI:10.7326/M21-2972] [PMID]
12. Cormi C, Chrusciel J, Fayol A, Van Rechem M, Abou-Amsha K, Tixier M, et al. The use of telemedicine in nursing homes: A mixed-method study to identify critical factors when connecting with a general hospital. Int J Environ Res Public Health. 2021; 18(21):11148. [DOI:10.3390/ijerph182111148] [PMID]
13. Nepal S, Li J, Jang-Jaccard J, Alem L. A framework for telehealth program evaluation. Telemed J E Health. 2014; 20(4):393-404. [DOI:10.1089/tmj.2013.0093] [PMID]
14. Talal AH, Sofikitou EM, Jaanimägi U, Zeremski M, Tobin JN, Markatou M. A framework for patient-centered telemedicine: Application and lessons learned from vulnerable populations. J Biomed Inform. 2020; 112:103622. [DOI:10.1016/j.jbi.2020.103622] [PMID]
15. Barrett D, Thorpe J, Goodwin N. Examining perspectives on telecare: factors influencing adoption, implementation, and usage. Smart Homecare Technol Telehealth. 2015; 3:1-8. [DOI:10.2147/SHTT.S53770]
16. Zhou M, Zhao L, Kong N, Campy KS, Qu S, Wang S. Factors influencing behavior intentions to telehealth by Chinese elderly: An extended TAM model. Int J Med Inform. 2019; 126:118-27. [DOI:10.1016/j.ijmedinf.2019.04.001] [PMID]
17. Fatehi F, Smith AC, Maeder A, Wade V, Gray LC. How to formulate research questions and design studies for telehealth assessment and evaluation.J Telemed Telecare. 2017; 23(9):759-63. [DOI:10.1177/1357633X16673274] [PMID]
18. Whitten P, Holtz B, Nguyen L. Keys to a successful and sustainable telemedicine program. Int J Technol Assess Health Care. 2010; 26(2):211-6. [DOI:10.1017/S026646231000005X] [PMID]
19. Dinesen B, Nonnecke B, Lindeman D, Toft E, Kidholm K, Jethwani K, et al. Personalized telehealth in the future: A global research agenda. J Med Internet Res. 2016; 18(3):e53. [DOI:10.2196/jmir.5257] [PMID]
20. Shulver W, Killington M, Crotty M. ‘Massive potential’ or ‘safety risk’? Health worker views on telehealth in the care of older people and implications for successful normalization. BMC Med Inform Decis Mak. 2016; 16(1):131. [DOI:10.1186/s12911-016-0373-5] [PMID]
21. Schwamm LH. Telehealth: Seven strategies to successfully implement disruptive technology and transform health care. Health Aff (Millwood). 2014; 33(2):200-6. [DOI:10.1377/hlthaff.2013.1021] [PMID]
22. Lin CC, Dievler A, Robbins C, Sripipatana A, Quinn M, Nair S. Telehealth In health centers: Key adoption factors, barriers, and opportunities. Health Aff (Millwood). 2018; 37(12):1967-74. [DOI:10.1377/hlthaff.2018.05125] [PMID]
23. Li J, Wilson LS. Telehealth trends and the challenge for infrastructure. Telemed J E Health. 2013; 19(10):772-9. [DOI:10.1089/tmj.2012.0324] [PMID]
24. Almathami HKY, Win KT, Vlahu-Gjorgievska E. Barriers and facilitators that influence telemedicine-based, real-time, online consultation at patients' homes: Systematic literature review. J Med Internet Res. 2020; 22(2):e16407. [DOI:10.2196/16407] [PMID]
25. Hawley CE, Genovese N, Owsiany MT, Triantafylidis LK, Moo LR, Linsky AM, et al. Rapid integration of home telehealth visits amidst covid-19: What do older adults need to succeed? J Am Geriatr Soc. 2020; 68(11):2431-9. [DOI:10.1111/jgs.16845] [PMID]
26. Keshvari H, Haddadpoor A, Aghdak P, Taheri B, Nasri M. [Feasibility of implementing telemedicine according to the Elements of strategic planning in Isfahan University of Medical Sciences (Persian)]. Health Inf Manag. 2015; 12(5):625-35. [Link]
27. Macdonald EM, Perrin BM, Kingsley MI. Enablers and barriers to using two-way information technology in the management of adults with diabetes: A descriptive systematic review. J Telemed Telecare. 2018; 24(5):319-40. [DOI:10.1177/1357633X17699990] [PMID]
28. Gillespie SM, Moser AL, Gokula M, Edmondson T, Rees J, Nelson D, et al. Standards for the use of telemedicine for evaluation and management of resident change of condition in the nursing home. J Am Med Dir Assoc. 2019; 20(2):115-22. [DOI:10.1016/j.jamda.2018.11.022] [PMID]
29. Cormi C, Petit M, Auclair J, Bagaragaza E, Colombet I, Sanchez S. Building a telepalliative care strategy in nursing homes: A qualitative study with mobile palliative care teams. BMC Palliat Care. 2021; 20(1):156.[DOI:10.1186/s12904-021-00864-6] [PMID]
30. Payán DD, Frehn JL, Garcia L, Tierney AA, Rodriguez HP. Telemedicine implementation and use in community health centers during COVID-19: Clinic personnel and patient perspectives. SSM Qual Res Health. 2022; 2:100054. [DOI:10.1016/j.ssmqr.2022.100054] [PMID]