سردبیر محترم
در عصر امروز و باتوجهبه پیشرفتهای حوزه تکنولوژی، دارا بودن افراد از یادآورهای دارو، بهویژه میان بیماران مزمنی که مصرف روزانه دارو برای آنها واجب است، بسیار مفید است. نرمافزارهای یادآور دارو، باتوجهبه وجود تلفنهای هوشمند، میتوانند گزینه مناسبی جهت یادآوری مصرف دارو اعم از حیاتی، روزانه و حتی دورهای باشند. طبق تحقیقات انجامشده میان بزرگسالان در گروههای سنی دستهبندیشده، سالمندان بیشترین درصد فراموشی مصرف دارو را دارا بوده و ازاینرو سالمندان بهعنوان جامعه هدف اولیه انتخاب شدند. طبق تحقیقات انجامشده در اروپا، جمعیت سالمندی رو به رشد بوده و سالمندان روزانه دُزهای متعدد دارو دارند. به همین دلیل شرایطی پیچیده و دشوار جهت مدیریت داروها ایجاد میشود و عوامل دیگری مانند تنهایی سالمندان و یا بیتوجهی مراقبان سلامت آنان، تهدیدی برای جامعه سالمندان محسوب میشوند [
1]. از موارد مهم در این زمینه میتوان به دقت و حوصله در تنظیم استفاده از داروی سالمندان توسط افراد درمانگر و یا مراقبتکننده از آنان اشاره کرد [
2] که با استفاده از یادآور دارویی که جزئیات دارویی را بهخوبی دربر دارد، میتوان فرد سالمند را خودکفا و بینیاز از فرد دیگر جهت تشخیص و مصرف داروی روزانه مصرفیاش کرد و این میتواند به بازگشت حس توانمندی به فرد سالمند و اتکای به نفس او کمک شایانی کند. در این خصوص، استفاده از سیستمهایی همچون زنگهای هشدار در بستر اندروید، به علت فراگیری بیشتر نسبت به سایر سیستمهای عامل، میتواند گزینه مناسبی باشد تا یادآور، همواره در دسترس سالمند قرار گیرد [
2]. اما اهمیت جزئیات هشدار دارو میتواند به مصرف آن سرعت بخشیده و علاوهبر تنظیم هشدار زمان مصرف، تفکیک چندین دارو، تاریخ و جزئیات هریک را نیز ثبت کند [
3]. در نرمافزار یادآور دارویاد با بهرهگیری از بخشها و ویژگیهای منتخب در برآورد میان یادآورهای دیگر موجود، میتوان محیط مناسبی جهت استفاده آسان سالمندان عزیز، آرامش خاطر خانواده و نزدیکان این عزیزان از حفظ سلامت آنها ایجاد کرد و همچنین با استفاده از بخش ذخیره اطلاعات دارویی هر نسخه، میتوان از دارویاد بهعنوان پرونده الکترونیکی اطلاعات دارویی همراه نیز یاد کرد.
در ساخت نرمافزار دارویاد مراحل زیر طی شد:
مصاحبه میدانی از داروخانههای سطح شهر تهران؛ اولویتبندی نیازهای هدف؛ انتخاب پلتفرم مناسب جهت کاربرد حداکثری افراد؛ طراحی اولیه نرمافزار دارویاد؛ الگوریتمنویسی و انتخاب زبان و محیط توسعه؛ بررسی نرمافزار و رفع نقایص؛ نوشتن پایگاه داده دارویی و داروخانهای
قسمتهای مختلف نرمافزار دارویاد:
1. ورود به نرمافزار: در صفحه نخست، نام بیمار بهعنوان تنها کاربر دارویاد در تلفن همراه هوشمند ذخیره شده است و به هیچ عنوان امکان افزودن بیمار دیگر بهعنوان کاربر، جهت حفظ بیشتر امنیت سلامت بیمار، وجود نخواهد داشت. همچنین در این بخش، دو گزینه «داروهای فعلی» و نیز « جدید+» نمایان است.
2. بخش داروهای فعلی: با فشردن این گزینه، میتوان داروهای مصرفی حال حاضر بیمار را مشاهده کرد. اطلاعات این بخش که میتوانند در مراحل گذشته دریافت نسخه بیمار ثبت شده باشند، به هیچ عنوان قابلتغییر و یا حذف نیستند و این برای حفظ هرگونه اطلاعات دارویی بیمار، برنامهریزی شده است.
3. ورود نماینده دارویی به صفحه اختصاصی بیمار: در این بخش، نماینده دارویاد (همکار در داروخانه) جهت افزودن نسخه بهروز بیمار، با فشردن گزینه «جدید+» ازطریق تلفن همراه شخص بیمار به صفحه دیگری منتقل شده و موظف به وارد کردن کد اختصاصی داروخانه مذکور (تعیینشده توسط پشتیبانی دارویاد) است که در صورت تأیید، به پنل کاربری او دسترسی مییابد. نکته حائز اهمیت آن است که کد اختصاصی داروخانه باید بهطور محرمانهای حفظ شود. به این دلیل که در پرونده دارویی بیمار در دارویاد، اطلاعات دارویی هر نسخه و ورود به بخش جدید ثبت میشود و همراه آن، کد داروخانهای که سالمند به آن مراجعه کرده است نیز جهت حفظ سلامت بیمار، ثبت میشود. بنابراین در دسترس بودن کد اختصاصی داروخانه همکار برای افراد غیر، میتواند خطرات جبرانناپذیری برای بیمار و همچنین اعتبار داروخانه، به همراه داشته باشد.
4. جستوجوی داروی نسخهشده: در این بخش، دو نکته اطلاعات دارویی حائز اهمیت است» الف) نام ژنریک دارو: ساختار هر دارو در جهان یک نام ژنریک دارد و باتوجهبه شرکت سازنده و یا توزیعکننده میتواند نام تجاری دیگری بگیرد. نیاز است نماینده از نام ژنریک اطلاع کافی داشته باشد. ب) اشکال دارویی؛ شکل مصرفی دارو را تعیین میکند و براساس منابع اطلاعاتی، بیشتر اشکال دارویی در این بخش بهصورت گزینه ذکر شدهاند. در این قسمت تنها میتوان یک شکل دارویی متناسب با دارو را انتخاب و جستوجو کرد.
4. انتخاب دارو از پایگاه داده باتوجهبه شرکت دارویی موجود: در نتیجه جستوجوی مرحله قبل، لیستی از داروهای انتخابی به تفکیک شرکتهای مربوطه ارائه میشود که نماینده موظف است براساس داروی شرکتی موجود در داروخانه که تحویل بیمار خواهد شد، گزینه مورد نظر را انتخاب کند. (الزام این مورد در بخشهای آتی و به هنگام آلارم تصویری دارو، بیشتر مورد توجه قرار می گیرد).
5. تعیین دستور مصرف داروی منتخب: در پی تأیید مرحله پیش، در این صفحه دُز مصرفی، فاصله ساعتی مصرف (هرچند ساعت)، ثبت اولین زمان مصرف (ساعت و دقیقه)، تاریخ شروع (سال، روز و ماه شروع این دوره مصرف)، شکل مصرفی دارو (بهطور مثال اگر قرص است و باید نصف آن مصرف شود، شکل نیم دایره انتخاب شود)، تعداد دارویی که در اختیار بیمار قرار گرفته است (جهت شمارندگی تا پایان دادن زمان مصرف این دوره و ثبت آن)، آلارم صوتی (از صوتهای مورد علاقه بیمار که در تلفن همراه اوست؛ حتی صدای ضبط شده خود او)، تصویر واضحی از بدنه دارو (باتوجه به مراحل قبل و اهمیت نام تجاری، تصویر دارو از پایگاه داده بهطور خودکار نمایش داده میشود و این به جهت سهولت دید افراد مسن و یا کمسواد است) و در آخر کلید ثبت نمایاناند.
جهت افزودن دارویی دیگر در نسخه بیمار، پس از فشردن کلید ثبت، علاوهبر ثبت داده فعلی، به مرحله چهارم میرویم و همانند شیوه ذکرشده، برای داروی جدید نیز اقدام میکنیم. درصورتیکه تنها یک دارو نسخه شده باشد و نیاز به افزودن داروی دیگری نباشد، در همان مرحله چهارم، با فشردن دکمه بازگشت تلفن همراه، میتوانیم به صفحات اصلی باز گردیم.
پایگاه داده دارویی برای تمام داروهای موجود نوشته شده و به هریک کد اختصاصی تعلق میگیرد و نیز برای داروخانههای همکار پایگاه دادهای مختص طراحی شده است که هردوی این پایگاههای داده، قابلیت بهروزرسانی دارند.
محصول این پروژه که در قالب نرمافزار ارائه خواهد شد، باعث ارتقای سطح حفاظت سلامت سالمندان و آرامش خاطر عزیزان آنها خواهد شد و نیز برای سایر افراد قابلاستفاده است. ویژگی منحصربهفرد این محصول یکتایی آن در ایران و بهعنوان برآیندی جامع از محصولات یادآور دارو در جهان به این شکل خاص است و بهعنوان اولین محصول ایرانی در این زمینه در جامعه پزشکی و مهندسی پزشکی قابلارائه است. این محصول بهعنوان محصول بومی و ایرانی قابلیت سفارشیسازی بالایی دارد. از طرفی دیگر میتواند در جوامع بینالمللی قابلعرضه و فروش باشد.
امید است با توسعه و ارتقای این نرمافزار، کیفیت زندگی سالمندان عزیز، این گوهران ارزشمند جامعه، بیش از پیش ارتقا یابد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
هیچ ملاحظات اخلاقی در این نامه وجود نداشت.
حامی مالی
این پژوهش هیچگونه کمک مالی از سازمانهای دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی: همه نویسندگان؛ روششناسی، تحلیل، تحقیق و بررسی، نگارش پیشنویس، بصریسازی: نگار تدریس حسنی؛ منابع، ویراستاری و نهایی سازی نوشته، نظارت: فریدون نوشیروان راحتآباد.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
با تشکر از خانم دکتر نغمه تدریس حسنی به جهت راهنمایی ایشان در حوزه دارو و نیز تشکر ویژه از خانم دکتر نسیبه روزبه به جهت همراهی ایشان.