دوره 9، شماره 3 - ( پاییز 1402 )
جلد 9 شماره 3 صفحات 221-210 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: 1399.175
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
ghazanchaei E, Jebelli B, varahram M, Kazempour M, Roozbahani R, ahmadi A. Epidemiology of Hospitalized Patients With COVID-19 in Masih Daneshvari Hospital in Tehran, Iran. JMIS 2023; 9 (3) :210-221
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-454-fa.html
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-454-fa.html
قازانچایی الهام، جبلی بهشته، ورهرام محمد، کاظم پور مهدی، روزبهانی رحیم، احمدی اعظم. بررسی اپیدمیولوژی بیماران بستری مبتلا به کووید-19 در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری. اطلاع‌رسانی پزشکی نوین. 1402; 9 (3) :210-221
مرکز تحقیقات پیوند ریه، پژوهشکده سل و بیماری‌های ریوی، مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی سل و بیماری‌های ریوی بیمارستان دکتر مسیح دانشوری ، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 4177 kb]
(313 دریافت)
| چکیده (HTML) (309 مشاهده)
متن کامل: (319 مشاهده)
مقدمه
بیماری همه‌گیری ویروس کرونا (کووید-19)، یک بیماری ناشی از سندرم حاد تنفسی شدید، یک مشکل بهداشت جهانی و یک فاجعه اقتصادی که در 100 سال اخیر مشاهده نشده است. این عفونت انسانی جدید، اولین بار در اواخر نوامبر 2019 در استان ووهان کشور چین گزارش شده است. روند مشابه آن با کروناویروس سندرم حاد تنفسی یا سارس و سندرم تنفسی خاورمیانه یا مرس در همه‌گیری این بیماری مشاهده شده است [1, 2]. در 11 مارس سال 2020 سازمان بهداشت جهانی کووید-19 را به‌عنوان یک بیماری همه‌گیر اعلام کرد [3 ,4].
در ایران از 15 آوریل سال 2020، 7/5 میلیون بیمار مبتلا به کووید-19 شناسایی شدند که از این تعداد، 144 هزار مرگ‌ومیر در اثر ویروس رخ داده است. طبق آمار، ایران پس از ایالات متحده آمریکا، ایتالیا، اسپانیا، فرانسه و انگلیس در رتبه ششم از لحاظ مرگ ناشی از کووید-19 قرار دارد [5, 6]. اولین مرگ ناشی از کووید-19 به‌طور رسمی در 19 فوریه سال 2020 گزارش شده است [7].
شناسایی مشخصات این بیماری به تصمیم‌گیری و کنترل همه‌گیری کمک قابل توجهی خواهد کرد. شیوع جهانی این بیماری، یک یادآوری ناگهانی همگانی بود که بیماری‌های عفونی یک تهدید مداوم برای سلامتی انسان هستند، به‌ویژه در مورد بیماری‌های نو پدید و باز پدید که همیشه یک چالش بالقوه برای سیستم مراقبت بهداشتی در سراسر جهان می‌باشد [8, 9, 10]. در پی شیوع بیماری، کشورها ازجمله ایران، برنامه‌ریزی و نظارت‌های خود را افزایش دادند تا سریعاً موارد جدید احتمالی بیماری را تشخیص دهند و در راستای قطع زنجیره انتقال تلاش کنند. اطلاعات دقیق در مورد مشخصات جمعیت‌شناختی، شرایط پزشکی و نتایج بالینی افراد بستری در بیمارستان‌ها با تشخیص کووید-19 برای اطلاع از راهبردهای پیشگیری و مداخلات مرتبط با جامعه مورد نیاز است. هنگام مقایسه بیماران بستری مبتلا به کووید-19 با بیماران غیربستری در بیمارستان، نسبت‌های بالایی از شرایط بیماری زمینه‌ای مانند دیابت، فشارخون، چاقی، بیماری قلبی‌عروقی، بیماری مزمن کلیه یا بیماری‌های مزمن تنفسی وجود داشت [11, 12].
در ایالات متحده امریکا، دو ویژگی مهم سیستم بهداشت و درمان هزینه‌های بالای خدمات و کمبود تجهیزات بیمارستانی است که بحران کرونا، عمق ساختار ناکارآمد بهداشت و درمان ایالات متحده امریکا را بیشتر از هر زمان دیگری نشان داد. در تاریخ 8 فروردین سال 1399 کنفرانس کووید-19 با ابتکار دفتر سازمان بهداشت جهانی با شرکت بیش از 500 نفر از کشورهای عضو در ژنو برگزار شد و طی آن تجربیات و دستاوردها و سیاست‌های موفق کشورهای چین، ژاپن، کره‌جنوبی و سنگاپور ارائه شد. در تاریخ 3 آوریل، 932166 مورد ابتلا در 206 کشور وجود داشت که 46764 نفر فوت و 214803 نفر بهبود یافته بودند، درحالی‌که شیوع این بیماری نوپدید به‌سرعت در حال گسترش بود، سیستم‌های مراقبت بهداشتی در سراسر جهان به‌طور فعال علیه ویروس جدید و آشنایی با تظاهرات بالینی این بیماری، نتایج آزمایشگاهی و خصوصیات بیشتر آن تلاش کردند. اقدامات بهداشت عمومی ازقبیل جداکردن سریع موارد بیماری و انجام تست‌های PCR و ردیابی تماس‌ها برای مهار شیوع بیماری در جوامع، سیستم‌های بهداشتی را به چالش کشید [13-15].
عفونت ناشی از ویروس کرونا می‌تواند منجر به نتایج وخیم ازجمله مرگ و یا بستری شدن در بخش‌های مراقبت ویژه شود [16, 17]. خصوصیات و نتایج بالینی هنوز به‌طور کامل درباره این بیماری وجود ندارد. بااین‌حال مطالعات اولیه انجام‌شده در چین طیف کاملی از بیماری، از طیف خفیف تا شدید بیماری، براساس سن بیماران، دارا بودن بیماری‌های زمینه‌ای و مرگ را توصیف کرده‌اند. مطالعات شایع‌ترین علائم عفونت تنفسی کووید-19 را تب، سرفه، خستگی و اسهال مطرح کرده‌اند. سندرم دیسترس تنفسی حدوداً 9 روز پس از شروع عفونت طبق گزارشات بروز می‌کند. سایر علائم مانند درد عضلانی و استخوانی، لرز، سردرد، تهوع و استفراغ نیز گزارش شده‌اند. این ویروس علاوه‌بر ریه به سایر بافت‌ها مثل قلب، کبد، کلیه، چشم و سیستم عصبی نیز آسیب می‌زند. مطالعات کشورهای اروپایی نشان داد گیجی، فراموشی، تضعیف، محو شدن حس بویایی و چشایی و دردهای عضلانی تا تشنج و سکته مغزی از علائم عصبی این ویروس است که مربوط به کمبود اکسیژن و التهاب مغز است [18-21].
یکی از مراکز مهم در همه‌گیری‌های عفونی، بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی هستند. به دنبال بحران کرونا، سیستم بهداشتی‌درمانی ایران تحت فشار شدید، یک وضعیت منحصر به فرد را تجربه کرد که در آن می‌توان برای سال‌های آینده درس‌های بسیار بدیع و ارزشمند آموخت. ازآنجاکه همه‌گیری هنوز به پایان نرسیده است و تأثیرات جهانی این ویروس هنوز ادامه دارد، بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین خصوصیات و نتایج بالینی بیماران بستری مبتلا به کووید-19 در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری که اولین خط مقدم مبارزه با این ویروس در کشور بود، در بازه زمانی بستری بیماران از اسفند سال 1398 لغایت اردیبهشت سال 1399 اجرا شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه یک مطالعه مقطعی‌توصیفی است. جامعه مطالعه متشکل از کلیه بیماران بستری در بیمارستان مسیح دانشوری شهر تهران است که تشخیص ابتلا به کووید-19 برای آن‌ها ثابت شده بود و از تاریخ اول اسفند سال 1398 تا پایان اردیبهشت 1399 می‌باشند. مبنای تشخیص اولیه کووید-19 در بیماران مثبت بودن نتیجه آزمایش RT-PCR براساس سواپ بینی یا نازوفارنژیال یا سی‌تی‌اسکن بود. داده‌های مورداستفاده شامل اطلاعات جمعیت‌شناختی همانند سن، جنس، تحصیلات، شغل، شاخص توده بدنی، سابقه مصرف دخانیات، اپیوم، مشروبات الکلی و بیماری‌های زمینه‌ای بود. در ابتدا چک‌لیستی جهت دریافت اطلاعات از سیستم بانک اطلاعاتی بیمارستان تهیه شد و براساس چک‌لیست تهیه‌شده علاوه‌بر اطلاعات کامل جمعیت‌شناختی، اطلاعات بیماری زمینه‌ای، علائم بالینی بیماران، سابقه تماس با فرد مبتلا، نوع داروهای مصرفی و نتایج آزمایشگاهی به تفکیک ثبت شد. شیوه سنجش تمام متغیرهای جمعیت‌شناختی و سابقه بیماری خوداظهاری بود. پس از تکمیل چک‌لیست از طریق بانک اطلاعاتی، کلیه داده‌ها وارد نرم‌افزار SPSS نسخه 22 شد. برای توصیف متغیرهای کمی مطالعه از میانگین و انحراف‌معیار و جهت توصیف متغیرهای کیفی مطالعه از تعداد و درصد استفاده شد. برای بررسی برخی عوامل مانند بررسی مشخصات جمعیت‌شناختی بیماران با نوع بخش بستری، سابقه بستری قبلی در بیمارستان با نوع بخش بستری و وضعیت ترخیص بیمار و نوع بخش بستری از آزمون کای‌اسکوئر استفاده شد. همچنین جهت بررسی ارتباط بین بخش بستری و بیماری زمینه‌ای در بیماران مبتلا به کووید-19 از آزمون آماری کای‌اسکوئر استفاده شد.
یافته‌ها
در این مطالعه تعداد 700 نفر از بیماران مبتلا به کووید-19 مراجعه‌کننده به بیمارستان مسیح دانشوری بررسی شدند. از این تعداد 451 نفر (64/4 درصد) مرد و بقیه زن بودند. بیشترین میزان ابتلا یعنی 184 نفر (26/3 درصد) در رده سنی 56-65 سال و میانگین سنی بیماران 56/14±67/89 سال بود. ازنظر میزان تحصیلات، بیشترین بیماران، 206 نفر (29/4 درصد) دارای مدرک دیپلم بودند و پس از آن بیشترین ابتلا در میان افراد بیسواد گزارش شد. از بین بیماران، تعداد 219 نفر (21/5 درصد) دارای شغل آزاد بودند و کمترین افراد مبتلا دارای شغل‌های مرتبط درمانی بودند. در بررسی وضعیت شاخص توده بدن بیماران مشخص شد که 232 نفر (42 درصد) از بیماران دارای اضافه وزن با شاخص توده بدن در رده 25 تا 29/9 بودند و میانگین و انحراف‌معیار شاخص توده بدن افراد 5/67±28/38 بود. اطلاعات جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان به‌طور کامل در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود.
طبق نتایج مطالعه بیشترین روش تشخیص جهت ابتلا به کووید-19 در بیماران هم از طریق تست PCR و هم استفاده از سی تی اسکن گزارش شد.
بررسی ارتباط مشخصات جمعیت‌شناختی با نوع بخش بستری با استفاده از آزمون کای‌اسکوئر (یا آزمون دقیق فیشر) در سطح معناداری 0/05 انجام شد، به‌طوری‌که داشتن سابقه مراجعه به بیمارستان با نوع بخش بستری در بیمارستان دارای ارتباط معنادار است و شانس بستری در بخش عادی نسبت به بخش ویژه در افرادی که سابقه مراجعه قبلی نداشتند، حدوداً 3 برابر افرادی که قبلاً به بیمارستان مراجعه داشتند، مشاهده شد. همچنین بین وضعیت ترخیص بیمار و بخش بستری رابطه معنادار مشاهده شد، به‌طوری‌که شانس ترخیص از بخش عادی نسبت به بخش ویژه در بیمارانی که درحال بهبودی هستند، 3 برابر بیماران فوت‌شده مشاهده شد (جدول شماره 2).
در این مطالعه نتایج نشان داد 640 نفر (91/4 درصد) دارای بیماری زمینه‌ای بودند که از این میان افرادی که دارای بیماری زمینه‌ای بودند، بیشترین تعداد آن یعنی 200 نفر (28/7 درصد) دچار بیماری فشارخون بودند و کمترین تعداد یعنی 24 و 26 نفر (3/4 و 3/7 درصد) به‌ترتیب دچار بیماری‌های خودایمنی و مغزی و کلیوی بودند (تعداد و درصد بیماری‌های مغزی و کلیوی یکسان بود) (جدول شماره 3).
نتایج نشان داد افراد مبتلا به فشارخون و دیابت به‌ترتیب بیشترین امکان ابتلا به بیماری کووید-19 را داشتند.
داشتن بیماری سرطان با نوع بستری در بخش بااستفاده‌از آزمون کای‌اسکوئر انجام شد که نشان داده شد دارای ارتباط معنادار است، به‌طوری‌که شانس بستری در بخش عادی نسبت به بخش ویژه در بیمارانی که سابقه سرطان ندارند، حدوداً 3 برابر بیماران سرطانی مشاهده شد (جدول شماره 4).
بیشترین علائم کووید-19 در افراد شامل تنگی نفس (97/8 درصد) و سرفه (96/4 درصد) بود. کمترین علائم به‌وجودآمده شامل اختلال بویایی، چشایی و گلودرد بود. درصد سایر علائم به‌وجودآمده در جدول شماره 5 ارائه شده است.
همچنین نتایج نشان داد جواب تست PCR مثبت افراد مبتلا به کووید-19 تنها کمی بیشتر از جواب تست منفی بود و تقریباً نیمی از افراد جواب تست منفی داشتند. همچنین نتایج نشان داد مقادیر آزمایشگاهی لاکتات دهیدروژناز، پلاکت و کراتین فسفوکیناز در بیماران فوت‌شده به‌طور چشمگیری بیشتر از بیماران در حال بهبود بوده است.
بحث
نتایج به‌دست‌آمده در این مطالعه نشان داد بیشتر افراد مبتلا به کووید-19 مرد بودند که در رده میانسالی قرار داشتند. همچنین 640 نفر (91/4 درصد) دارای بیماری زمینه‌ای بودند.
در مطالعه‌ای که در سال 2020 درخصوص ویژگی‌های بالینی بیماران با عفونت ویروس کرونا انجام شد، نتایج نشان داد 3 درصد از بیماران هیچ‌گونه علامتی نداشتند، 53/3 درصد از افراد بدون علامت در طول بستری علائم متفاوتی را نشان دادند. 1/4 درصد از ابتدا تا انتهای بستری بدون علامت باقی ماندند. 75/2 درصد تب، 52/4 درصد سرفه شایع‌ترین علائم در بیماران بستری بود. 9/9 درصد به‌علت تشدید بیماری به بیمارستان‌های معین منتقل شدند [22]. شایع‌ترین علائم در مطالعه ما نیز سرفه، تنگی نفس و تب و لرز بود.
در مطالعه دیگری که درخصوص ویژگی مدیریت علائم و پیامد بالینی 101 بیمار مبتلا به کووید-19 در انگلیس انجام شد، نتایج نشان داد 63/6 درصد از بیماران مرد بودند. میانگین سنی بستری‌شدگان 82 سال بود، میانگین مدت زمان بستری بیماران 4 روز بود. شایع‌ترین علائم تنگی نفس، بی‌قراری، خواب‌آلودگی بود. 74 درصد بیماران فوت کردند، 13 درصد مرخص شدند و 13 درصد همچنان تحت درمان باقی ماندند [23]. در نتایج مطالعه ما نشان داده شد که 11/7 درصد بیماران فوت شدند که نسبت به نتایج مطالعه در انگلیس حدود 63 درصد کمتر بود، درحالی‌که بیماران در حال بهبود 88/2 درصد بودند. در مورد شیوع بیماری در مرد و زن و سن شیوع، نتایج هر دو مطالعه مشابه بود.
در مطالعه‌ای دیگر مشخصات بالینی و پیامد بیماران بستری‌شده با کووید-19 در بیمارستان هوبی چین انجام شد، نتایج نشان داد 16 درصد از موارد نوع شدید بیماری و 3/2 درصد مرگ‌ومیر بوده است. میانگین سنی 49/7 سال بود و میانگین مدت زمان بستری 5/7 روز بود [24]. در این مطالعه میزان مرگ‌ومیر و میانگین سنی ابتلا به کووید-19 از مطالعه ما کمتر بود.
در مطالعه‌ای که ریکاردو و همکاران در سال 2020 درخصوص مشخصات و نتایج بیماران بستری با کووید-19 و بیماری قلبی در شمال ایتالیا انجام دادند، نتایج آن نشان داد از 99 بیماری که با کووید-19 بستری شدند، 53 نفر از آن‌ها دارای سابقه بیماری قلبی بودند و 46 نفر ار آن‌ها بدون سابقه بیماری قلبی بستری بودند. 81 درصد از بیماران مرد بودند و میانگین سنی 67 سال بود. تفاوت معناداری بین بیماران قلبی و غیرقلبی به‌جز مقادیر بالاتر کراتینین سرم مشاهده نشد. در طول بستری 26 درصد از بیماران فوت کردند. 15 درصد دچار ترومبوآمبولی شدند و 19 درصد دچار سندرم حاد تنفسی و 6 درصد وارد شوک سپتیک شدند [25]. در مطالعه ما 11 درصددچار بیماری قلبی بودند که از میزان 53 درصد سابقه بیماری در این مطالعه پایین‌تر بود.
نتایج مطالعه وادهرا و همکاران که در بیمارستان کالیفرنیا انجام دادند، نشان داد 29 درصد از بیماران در بخش عادی و 8/7 درصد بیماران در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شدند. میانگین سنی 61 سال بود. 56/2 درصد از بیماران مرد بودند. شایع‌ترین بیماری زمینه‌ای در بین بیماران بستری فشارخون بالا گزارش شد. 54/9 درصد از بیماران نیاز به اکسیژن نازال داشتند و 29/2 درصد از بیماران تحت ونتیلاتور قرار گرفتند. بیماران با سن 60 تا 69 سال بیشترین مواردی بودند که نیاز به بستری در بخش مراقبت‌های ویژه داشتند. 15/1 درصد از بیماران در مرحله ترخیص دچار فوت شدند و 6/3 درصد از بیماران در بخش طی درمان فوت کردند. 50 درصد از بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نیز فوت شدند [26]. در مورد شایع‌ترین بیماری زمینه‌ای، نتایج هر دو مطالعه یکسان بود.
در مطالعه‌ای که جری و همکاران در سال 2020 در مورد خصوصیات بالینی و پیامدهای آن در کودکان مبتلا به کووید-19 در مرکز پزشکی نیویورک انجام دادند، نتایج نشان داد 72 درصد از کودکان در بخش عادی و 28 درصد در بخش مراقبت‌های ویژه کودکان بستری شدند. پذیرش در بخش مراقبت‌های ویژه کودکان به‌طور قابل توجهی با افزایش CRP، پرکلسی تونین و شمارش پلاکت همراه بوده است. کودکان بستری در بخش مراقبت‌های ویژه کودکان نیاز بیشتری به اکسیژن با جریان بالا داشتند. در 53/8 درصد شوک سپتیک و در 77 درصد سندرم زجر تنفسی حاد گزارش شد. 46/2 درصد به تهویه مکانیکی با ونتیلاتور طی 9 روز نیاز پیدا کردند. 61/5 درصد مرخص شدند و 30/7 درصد بیماران به‌مدت 14 روز تحت تهویه مکانیکی با ونتیلاتور همچنان باقی ماندند [27].
نتیجه‌گیری
انجام مطالعات همه‌گیرشناسی در بحران‌ها منجر به شناخت هرچه سریع‌تر خصوصیات و ویژگی‌های بیماری می‌شود و قدرت تشخیص و مقابله را افزایش می‌دهد. بنابراین آگاهی از بیماران دارای شرایط خاص در بیمارستان‌ها و مدیریت این شرایط با تشخیص بیماری کووید-19 و توجه به خصوصیات و نتایج بالینی بیماران بستری با بیماری کووید-19 برای روشن شدن شرایط بیماران امری ضروری است. سابقه، شیوع، میزان مرگ‌ومیر، عوامل تقویت‌کننده و دیگر موارد، تصمیم‌گیری را برای انتخاب روش درمان و مراقبت تسهیل می‌کند. همچنین تحلیل ارتباط بین فاکتورهای مختلف در مطالعات همه‌گیرشناسی توجه مراقبت‌کنندگان و تصمیم‌گیرندگان را برای مدیریت کاهش تأثیر بیماری افزایش می‌دهد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه دارای تأییدیه اخلاقی به شماره IR.SBMU.NRITLD.REC.1399.175 از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است.
حامی مالی
این مقاله با حمایت مالی معاونت تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
نگارش طرح و بررسی متون: الهام قازانچایی؛ ورود داده‌ها: بهشته جبلی؛ جمع‌آوری اطلاعات: بهشته جبلی و رحیم روزبهانی؛ بررسی متون، تأیید بیماران و همکاری در تهیه مقاله: محمد ورهرام؛ امور مالی و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات: مهدی کاظم‌پور دیزجی؛ کمک به استخراج اطلاعات از سیستم مدیریت اطلاعات بیماران: اعظم احمدی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان این مطالعه از سرپرستاران و پرستاران این مرکز به‌دلیل تلاش‌های بی‌دریغ آن‌ها در خدمت‌رسانی به بیماران تشکر و قدردانی می‌کنند.
بیماری همه‌گیری ویروس کرونا (کووید-19)، یک بیماری ناشی از سندرم حاد تنفسی شدید، یک مشکل بهداشت جهانی و یک فاجعه اقتصادی که در 100 سال اخیر مشاهده نشده است. این عفونت انسانی جدید، اولین بار در اواخر نوامبر 2019 در استان ووهان کشور چین گزارش شده است. روند مشابه آن با کروناویروس سندرم حاد تنفسی یا سارس و سندرم تنفسی خاورمیانه یا مرس در همه‌گیری این بیماری مشاهده شده است [1, 2]. در 11 مارس سال 2020 سازمان بهداشت جهانی کووید-19 را به‌عنوان یک بیماری همه‌گیر اعلام کرد [3 ,4].
در ایران از 15 آوریل سال 2020، 7/5 میلیون بیمار مبتلا به کووید-19 شناسایی شدند که از این تعداد، 144 هزار مرگ‌ومیر در اثر ویروس رخ داده است. طبق آمار، ایران پس از ایالات متحده آمریکا، ایتالیا، اسپانیا، فرانسه و انگلیس در رتبه ششم از لحاظ مرگ ناشی از کووید-19 قرار دارد [5, 6]. اولین مرگ ناشی از کووید-19 به‌طور رسمی در 19 فوریه سال 2020 گزارش شده است [7].
شناسایی مشخصات این بیماری به تصمیم‌گیری و کنترل همه‌گیری کمک قابل توجهی خواهد کرد. شیوع جهانی این بیماری، یک یادآوری ناگهانی همگانی بود که بیماری‌های عفونی یک تهدید مداوم برای سلامتی انسان هستند، به‌ویژه در مورد بیماری‌های نو پدید و باز پدید که همیشه یک چالش بالقوه برای سیستم مراقبت بهداشتی در سراسر جهان می‌باشد [8, 9, 10]. در پی شیوع بیماری، کشورها ازجمله ایران، برنامه‌ریزی و نظارت‌های خود را افزایش دادند تا سریعاً موارد جدید احتمالی بیماری را تشخیص دهند و در راستای قطع زنجیره انتقال تلاش کنند. اطلاعات دقیق در مورد مشخصات جمعیت‌شناختی، شرایط پزشکی و نتایج بالینی افراد بستری در بیمارستان‌ها با تشخیص کووید-19 برای اطلاع از راهبردهای پیشگیری و مداخلات مرتبط با جامعه مورد نیاز است. هنگام مقایسه بیماران بستری مبتلا به کووید-19 با بیماران غیربستری در بیمارستان، نسبت‌های بالایی از شرایط بیماری زمینه‌ای مانند دیابت، فشارخون، چاقی، بیماری قلبی‌عروقی، بیماری مزمن کلیه یا بیماری‌های مزمن تنفسی وجود داشت [11, 12].
در ایالات متحده امریکا، دو ویژگی مهم سیستم بهداشت و درمان هزینه‌های بالای خدمات و کمبود تجهیزات بیمارستانی است که بحران کرونا، عمق ساختار ناکارآمد بهداشت و درمان ایالات متحده امریکا را بیشتر از هر زمان دیگری نشان داد. در تاریخ 8 فروردین سال 1399 کنفرانس کووید-19 با ابتکار دفتر سازمان بهداشت جهانی با شرکت بیش از 500 نفر از کشورهای عضو در ژنو برگزار شد و طی آن تجربیات و دستاوردها و سیاست‌های موفق کشورهای چین، ژاپن، کره‌جنوبی و سنگاپور ارائه شد. در تاریخ 3 آوریل، 932166 مورد ابتلا در 206 کشور وجود داشت که 46764 نفر فوت و 214803 نفر بهبود یافته بودند، درحالی‌که شیوع این بیماری نوپدید به‌سرعت در حال گسترش بود، سیستم‌های مراقبت بهداشتی در سراسر جهان به‌طور فعال علیه ویروس جدید و آشنایی با تظاهرات بالینی این بیماری، نتایج آزمایشگاهی و خصوصیات بیشتر آن تلاش کردند. اقدامات بهداشت عمومی ازقبیل جداکردن سریع موارد بیماری و انجام تست‌های PCR و ردیابی تماس‌ها برای مهار شیوع بیماری در جوامع، سیستم‌های بهداشتی را به چالش کشید [13-15].
عفونت ناشی از ویروس کرونا می‌تواند منجر به نتایج وخیم ازجمله مرگ و یا بستری شدن در بخش‌های مراقبت ویژه شود [16, 17]. خصوصیات و نتایج بالینی هنوز به‌طور کامل درباره این بیماری وجود ندارد. بااین‌حال مطالعات اولیه انجام‌شده در چین طیف کاملی از بیماری، از طیف خفیف تا شدید بیماری، براساس سن بیماران، دارا بودن بیماری‌های زمینه‌ای و مرگ را توصیف کرده‌اند. مطالعات شایع‌ترین علائم عفونت تنفسی کووید-19 را تب، سرفه، خستگی و اسهال مطرح کرده‌اند. سندرم دیسترس تنفسی حدوداً 9 روز پس از شروع عفونت طبق گزارشات بروز می‌کند. سایر علائم مانند درد عضلانی و استخوانی، لرز، سردرد، تهوع و استفراغ نیز گزارش شده‌اند. این ویروس علاوه‌بر ریه به سایر بافت‌ها مثل قلب، کبد، کلیه، چشم و سیستم عصبی نیز آسیب می‌زند. مطالعات کشورهای اروپایی نشان داد گیجی، فراموشی، تضعیف، محو شدن حس بویایی و چشایی و دردهای عضلانی تا تشنج و سکته مغزی از علائم عصبی این ویروس است که مربوط به کمبود اکسیژن و التهاب مغز است [18-21].
یکی از مراکز مهم در همه‌گیری‌های عفونی، بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی هستند. به دنبال بحران کرونا، سیستم بهداشتی‌درمانی ایران تحت فشار شدید، یک وضعیت منحصر به فرد را تجربه کرد که در آن می‌توان برای سال‌های آینده درس‌های بسیار بدیع و ارزشمند آموخت. ازآنجاکه همه‌گیری هنوز به پایان نرسیده است و تأثیرات جهانی این ویروس هنوز ادامه دارد، بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین خصوصیات و نتایج بالینی بیماران بستری مبتلا به کووید-19 در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری که اولین خط مقدم مبارزه با این ویروس در کشور بود، در بازه زمانی بستری بیماران از اسفند سال 1398 لغایت اردیبهشت سال 1399 اجرا شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه یک مطالعه مقطعی‌توصیفی است. جامعه مطالعه متشکل از کلیه بیماران بستری در بیمارستان مسیح دانشوری شهر تهران است که تشخیص ابتلا به کووید-19 برای آن‌ها ثابت شده بود و از تاریخ اول اسفند سال 1398 تا پایان اردیبهشت 1399 می‌باشند. مبنای تشخیص اولیه کووید-19 در بیماران مثبت بودن نتیجه آزمایش RT-PCR براساس سواپ بینی یا نازوفارنژیال یا سی‌تی‌اسکن بود. داده‌های مورداستفاده شامل اطلاعات جمعیت‌شناختی همانند سن، جنس، تحصیلات، شغل، شاخص توده بدنی، سابقه مصرف دخانیات، اپیوم، مشروبات الکلی و بیماری‌های زمینه‌ای بود. در ابتدا چک‌لیستی جهت دریافت اطلاعات از سیستم بانک اطلاعاتی بیمارستان تهیه شد و براساس چک‌لیست تهیه‌شده علاوه‌بر اطلاعات کامل جمعیت‌شناختی، اطلاعات بیماری زمینه‌ای، علائم بالینی بیماران، سابقه تماس با فرد مبتلا، نوع داروهای مصرفی و نتایج آزمایشگاهی به تفکیک ثبت شد. شیوه سنجش تمام متغیرهای جمعیت‌شناختی و سابقه بیماری خوداظهاری بود. پس از تکمیل چک‌لیست از طریق بانک اطلاعاتی، کلیه داده‌ها وارد نرم‌افزار SPSS نسخه 22 شد. برای توصیف متغیرهای کمی مطالعه از میانگین و انحراف‌معیار و جهت توصیف متغیرهای کیفی مطالعه از تعداد و درصد استفاده شد. برای بررسی برخی عوامل مانند بررسی مشخصات جمعیت‌شناختی بیماران با نوع بخش بستری، سابقه بستری قبلی در بیمارستان با نوع بخش بستری و وضعیت ترخیص بیمار و نوع بخش بستری از آزمون کای‌اسکوئر استفاده شد. همچنین جهت بررسی ارتباط بین بخش بستری و بیماری زمینه‌ای در بیماران مبتلا به کووید-19 از آزمون آماری کای‌اسکوئر استفاده شد.
یافته‌ها
در این مطالعه تعداد 700 نفر از بیماران مبتلا به کووید-19 مراجعه‌کننده به بیمارستان مسیح دانشوری بررسی شدند. از این تعداد 451 نفر (64/4 درصد) مرد و بقیه زن بودند. بیشترین میزان ابتلا یعنی 184 نفر (26/3 درصد) در رده سنی 56-65 سال و میانگین سنی بیماران 56/14±67/89 سال بود. ازنظر میزان تحصیلات، بیشترین بیماران، 206 نفر (29/4 درصد) دارای مدرک دیپلم بودند و پس از آن بیشترین ابتلا در میان افراد بیسواد گزارش شد. از بین بیماران، تعداد 219 نفر (21/5 درصد) دارای شغل آزاد بودند و کمترین افراد مبتلا دارای شغل‌های مرتبط درمانی بودند. در بررسی وضعیت شاخص توده بدن بیماران مشخص شد که 232 نفر (42 درصد) از بیماران دارای اضافه وزن با شاخص توده بدن در رده 25 تا 29/9 بودند و میانگین و انحراف‌معیار شاخص توده بدن افراد 5/67±28/38 بود. اطلاعات جمعیت‌شناختی شرکت‌کنندگان به‌طور کامل در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود.
طبق نتایج مطالعه بیشترین روش تشخیص جهت ابتلا به کووید-19 در بیماران هم از طریق تست PCR و هم استفاده از سی تی اسکن گزارش شد.
بررسی ارتباط مشخصات جمعیت‌شناختی با نوع بخش بستری با استفاده از آزمون کای‌اسکوئر (یا آزمون دقیق فیشر) در سطح معناداری 0/05 انجام شد، به‌طوری‌که داشتن سابقه مراجعه به بیمارستان با نوع بخش بستری در بیمارستان دارای ارتباط معنادار است و شانس بستری در بخش عادی نسبت به بخش ویژه در افرادی که سابقه مراجعه قبلی نداشتند، حدوداً 3 برابر افرادی که قبلاً به بیمارستان مراجعه داشتند، مشاهده شد. همچنین بین وضعیت ترخیص بیمار و بخش بستری رابطه معنادار مشاهده شد، به‌طوری‌که شانس ترخیص از بخش عادی نسبت به بخش ویژه در بیمارانی که درحال بهبودی هستند، 3 برابر بیماران فوت‌شده مشاهده شد (جدول شماره 2).
در این مطالعه نتایج نشان داد 640 نفر (91/4 درصد) دارای بیماری زمینه‌ای بودند که از این میان افرادی که دارای بیماری زمینه‌ای بودند، بیشترین تعداد آن یعنی 200 نفر (28/7 درصد) دچار بیماری فشارخون بودند و کمترین تعداد یعنی 24 و 26 نفر (3/4 و 3/7 درصد) به‌ترتیب دچار بیماری‌های خودایمنی و مغزی و کلیوی بودند (تعداد و درصد بیماری‌های مغزی و کلیوی یکسان بود) (جدول شماره 3).
نتایج نشان داد افراد مبتلا به فشارخون و دیابت به‌ترتیب بیشترین امکان ابتلا به بیماری کووید-19 را داشتند.
داشتن بیماری سرطان با نوع بستری در بخش بااستفاده‌از آزمون کای‌اسکوئر انجام شد که نشان داده شد دارای ارتباط معنادار است، به‌طوری‌که شانس بستری در بخش عادی نسبت به بخش ویژه در بیمارانی که سابقه سرطان ندارند، حدوداً 3 برابر بیماران سرطانی مشاهده شد (جدول شماره 4).
بیشترین علائم کووید-19 در افراد شامل تنگی نفس (97/8 درصد) و سرفه (96/4 درصد) بود. کمترین علائم به‌وجودآمده شامل اختلال بویایی، چشایی و گلودرد بود. درصد سایر علائم به‌وجودآمده در جدول شماره 5 ارائه شده است.
همچنین نتایج نشان داد جواب تست PCR مثبت افراد مبتلا به کووید-19 تنها کمی بیشتر از جواب تست منفی بود و تقریباً نیمی از افراد جواب تست منفی داشتند. همچنین نتایج نشان داد مقادیر آزمایشگاهی لاکتات دهیدروژناز، پلاکت و کراتین فسفوکیناز در بیماران فوت‌شده به‌طور چشمگیری بیشتر از بیماران در حال بهبود بوده است.
بحث
نتایج به‌دست‌آمده در این مطالعه نشان داد بیشتر افراد مبتلا به کووید-19 مرد بودند که در رده میانسالی قرار داشتند. همچنین 640 نفر (91/4 درصد) دارای بیماری زمینه‌ای بودند.
در مطالعه‌ای که در سال 2020 درخصوص ویژگی‌های بالینی بیماران با عفونت ویروس کرونا انجام شد، نتایج نشان داد 3 درصد از بیماران هیچ‌گونه علامتی نداشتند، 53/3 درصد از افراد بدون علامت در طول بستری علائم متفاوتی را نشان دادند. 1/4 درصد از ابتدا تا انتهای بستری بدون علامت باقی ماندند. 75/2 درصد تب، 52/4 درصد سرفه شایع‌ترین علائم در بیماران بستری بود. 9/9 درصد به‌علت تشدید بیماری به بیمارستان‌های معین منتقل شدند [22]. شایع‌ترین علائم در مطالعه ما نیز سرفه، تنگی نفس و تب و لرز بود.
در مطالعه دیگری که درخصوص ویژگی مدیریت علائم و پیامد بالینی 101 بیمار مبتلا به کووید-19 در انگلیس انجام شد، نتایج نشان داد 63/6 درصد از بیماران مرد بودند. میانگین سنی بستری‌شدگان 82 سال بود، میانگین مدت زمان بستری بیماران 4 روز بود. شایع‌ترین علائم تنگی نفس، بی‌قراری، خواب‌آلودگی بود. 74 درصد بیماران فوت کردند، 13 درصد مرخص شدند و 13 درصد همچنان تحت درمان باقی ماندند [23]. در نتایج مطالعه ما نشان داده شد که 11/7 درصد بیماران فوت شدند که نسبت به نتایج مطالعه در انگلیس حدود 63 درصد کمتر بود، درحالی‌که بیماران در حال بهبود 88/2 درصد بودند. در مورد شیوع بیماری در مرد و زن و سن شیوع، نتایج هر دو مطالعه مشابه بود.
در مطالعه‌ای دیگر مشخصات بالینی و پیامد بیماران بستری‌شده با کووید-19 در بیمارستان هوبی چین انجام شد، نتایج نشان داد 16 درصد از موارد نوع شدید بیماری و 3/2 درصد مرگ‌ومیر بوده است. میانگین سنی 49/7 سال بود و میانگین مدت زمان بستری 5/7 روز بود [24]. در این مطالعه میزان مرگ‌ومیر و میانگین سنی ابتلا به کووید-19 از مطالعه ما کمتر بود.
در مطالعه‌ای که ریکاردو و همکاران در سال 2020 درخصوص مشخصات و نتایج بیماران بستری با کووید-19 و بیماری قلبی در شمال ایتالیا انجام دادند، نتایج آن نشان داد از 99 بیماری که با کووید-19 بستری شدند، 53 نفر از آن‌ها دارای سابقه بیماری قلبی بودند و 46 نفر ار آن‌ها بدون سابقه بیماری قلبی بستری بودند. 81 درصد از بیماران مرد بودند و میانگین سنی 67 سال بود. تفاوت معناداری بین بیماران قلبی و غیرقلبی به‌جز مقادیر بالاتر کراتینین سرم مشاهده نشد. در طول بستری 26 درصد از بیماران فوت کردند. 15 درصد دچار ترومبوآمبولی شدند و 19 درصد دچار سندرم حاد تنفسی و 6 درصد وارد شوک سپتیک شدند [25]. در مطالعه ما 11 درصددچار بیماری قلبی بودند که از میزان 53 درصد سابقه بیماری در این مطالعه پایین‌تر بود.
نتایج مطالعه وادهرا و همکاران که در بیمارستان کالیفرنیا انجام دادند، نشان داد 29 درصد از بیماران در بخش عادی و 8/7 درصد بیماران در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شدند. میانگین سنی 61 سال بود. 56/2 درصد از بیماران مرد بودند. شایع‌ترین بیماری زمینه‌ای در بین بیماران بستری فشارخون بالا گزارش شد. 54/9 درصد از بیماران نیاز به اکسیژن نازال داشتند و 29/2 درصد از بیماران تحت ونتیلاتور قرار گرفتند. بیماران با سن 60 تا 69 سال بیشترین مواردی بودند که نیاز به بستری در بخش مراقبت‌های ویژه داشتند. 15/1 درصد از بیماران در مرحله ترخیص دچار فوت شدند و 6/3 درصد از بیماران در بخش طی درمان فوت کردند. 50 درصد از بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نیز فوت شدند [26]. در مورد شایع‌ترین بیماری زمینه‌ای، نتایج هر دو مطالعه یکسان بود.
در مطالعه‌ای که جری و همکاران در سال 2020 در مورد خصوصیات بالینی و پیامدهای آن در کودکان مبتلا به کووید-19 در مرکز پزشکی نیویورک انجام دادند، نتایج نشان داد 72 درصد از کودکان در بخش عادی و 28 درصد در بخش مراقبت‌های ویژه کودکان بستری شدند. پذیرش در بخش مراقبت‌های ویژه کودکان به‌طور قابل توجهی با افزایش CRP، پرکلسی تونین و شمارش پلاکت همراه بوده است. کودکان بستری در بخش مراقبت‌های ویژه کودکان نیاز بیشتری به اکسیژن با جریان بالا داشتند. در 53/8 درصد شوک سپتیک و در 77 درصد سندرم زجر تنفسی حاد گزارش شد. 46/2 درصد به تهویه مکانیکی با ونتیلاتور طی 9 روز نیاز پیدا کردند. 61/5 درصد مرخص شدند و 30/7 درصد بیماران به‌مدت 14 روز تحت تهویه مکانیکی با ونتیلاتور همچنان باقی ماندند [27].
نتیجه‌گیری
انجام مطالعات همه‌گیرشناسی در بحران‌ها منجر به شناخت هرچه سریع‌تر خصوصیات و ویژگی‌های بیماری می‌شود و قدرت تشخیص و مقابله را افزایش می‌دهد. بنابراین آگاهی از بیماران دارای شرایط خاص در بیمارستان‌ها و مدیریت این شرایط با تشخیص بیماری کووید-19 و توجه به خصوصیات و نتایج بالینی بیماران بستری با بیماری کووید-19 برای روشن شدن شرایط بیماران امری ضروری است. سابقه، شیوع، میزان مرگ‌ومیر، عوامل تقویت‌کننده و دیگر موارد، تصمیم‌گیری را برای انتخاب روش درمان و مراقبت تسهیل می‌کند. همچنین تحلیل ارتباط بین فاکتورهای مختلف در مطالعات همه‌گیرشناسی توجه مراقبت‌کنندگان و تصمیم‌گیرندگان را برای مدیریت کاهش تأثیر بیماری افزایش می‌دهد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه دارای تأییدیه اخلاقی به شماره IR.SBMU.NRITLD.REC.1399.175 از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است.
حامی مالی
این مقاله با حمایت مالی معاونت تحقیقات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
نگارش طرح و بررسی متون: الهام قازانچایی؛ ورود داده‌ها: بهشته جبلی؛ جمع‌آوری اطلاعات: بهشته جبلی و رحیم روزبهانی؛ بررسی متون، تأیید بیماران و همکاری در تهیه مقاله: محمد ورهرام؛ امور مالی و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات: مهدی کاظم‌پور دیزجی؛ کمک به استخراج اطلاعات از سیستم مدیریت اطلاعات بیماران: اعظم احمدی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان این مطالعه از سرپرستاران و پرستاران این مرکز به‌دلیل تلاش‌های بی‌دریغ آن‌ها در خدمت‌رسانی به بیماران تشکر و قدردانی می‌کنند.
References
1.Hoffmann M, Kleine-Weber H, Krüger N, Müller M, Drosten C, Pöhlmann S. The novel coronavirus 2019 (2019-nCoV) uses the SARS-coronavirus receptor ACE2 and the cellular protease TMPRSS2 for entry into target cells. BioRxiv. 2020; 1-23. [DOI:10.1101/2020.01.31.929042]
2.Jebelli B, Varahram M, Razlighi MS, Palizdar M, Ghazanchaei E. [Management strategies to control the covid-19 crisis in Masih Daneshvari hospital, Tehran, Iran (Persian)]. J Mil Med. 2020; 22(6):616-22. [DOI:10.30491/JMM.22.6.616]
3.WHO. Novel-Coronavirus-2019: Events as they happen. Geneva: WHO; 2020. [Link]
4.Ghazanchaei E, Palizdar M, Varahram M, Jebelli B. [Investigating the knowledge and attitude of health care workers of Masih Deneshvari Hospital towards Covid-19 Vaccination (Persian)]. J Health Res Commun. 2022; 8(3):49-55. [Link]
5.Alimohamadi Y, Taghdir M, Sepandi M. Estimate of the basic reproduction number for COVID-19: A systematic review and meta-analysis. J Prev Med Public Health. 2020; 53(3):151-7. [DOI:10.3961/jpmph.20.076] [PMID]
6.Beheshteh J, Mohammad V, Masoud S, Mojgan P, Elham G. How should Masih Daneshvari Hospital in Tehran prepare for coronavirus disease 2019? J Hospital Med Mang. 2020; 6(3):254. [Link]
7.Takian A, Raoofi A, Kazempour-Ardebili S. COVID-19 battle during the toughest sanctions against Iran. Lancet. 2020; 395(10229):1035-6. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30668-1] [PMID]
8.Wang D, Hu B, Hu C, Zhu F, Liu X, Zhang J, et al. Clinical characteristics of 138 hospitalized patients with 2019 novel coronavirus-infected pneumonia in Wuhan, China. JAMA. 2020; 323(11):1061-9. [DOI:10.1001/jama.2020.1585] [PMID]
9.Khotbehsara EM, Askarizad R, Mehrinejad M, Nasab SN, Somasundaraswaran K. The impact of COVID-19 on visitors’ wayfinding within healthcare centers. Ain Shams Eng J. 2023; 14(5):101957. [DOI:10.1016/j.asej.2022.101957]
10.Li T, Lu H, Zhang W. Clinical observation and management of COVID-19 patients. Emerg Microbes Infect. 2020; 9(1):687-90. [DOI:10.1080/22221751.2020.1741327] [PMID]
11.Garg S, Kim L, Whitaker M, O'Halloran A, Cummings C, Holstein R, et al. Hospitalization rates and characteristics of patients hospitalized with laboratory-confirmed coronavirus disease 2019-COVID-NET, 14 States, March 1-30, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2020; 69(15):458-64. [DOI:10.15585/mmwr.mm6915e3] [PMID]
12.Petrilli CM, Jones SA, Yang J, Rajagopalan H, O'Donnell L, Chernyak Y, et al. Factors associated with hospital admission and critical illness among 5279 people with coronavirus disease 2019 in New York City: Prospective cohort study. BMJ. 2020; 369:m1966. [DOI:10.1136/bmj.m1966] [PMID]
13.Zheng C, Shao W, Chen X, Zhang B, Wang G, Zhang W. Real-world effectiveness of COVID-19 vaccines: A literature review and meta-analysis. Int J Infect Dis. 2022; 114:252-60. [DOI:10.1016/j.ijid.2021.11.009] [PMID]
14.Fernandes N. Economic effects of coronavirus outbreak (COVID-19) on the world economy. IESE Business School Working Paper No. WP-1240-E 2020. [DOI:10.2139/ssrn.3557504]
15.Dryhurst S, Schneider CR, Kerr J, Freeman AL, Recchia G, Van Der Bles AM, et al. Risk perceptions of COVID-19 around the world. J Risk Res. 2020; 23(7-8):994-1006. [DOI:10.1080/13669877.2020.1758193]
16.CDC COVID-19 Response Team. Severe outcomes among patients with coronavirus disease 2019 (COVID-19)-United States, February 12-March 16, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2020; 69(12):343-6. [DOI:10.15585/mmwr.mm6912e2] [PMID]
17.Batubara BM. The problems of the world of education in the middle of the covid-19 pandemic. Budapest Int Res Critics Inst. 2021; 4(1):450-7. [DOI:10.33258/birci.v4i1.1626]
18.Wu Z, McGoogan JM. Characteristics of and important lessons from the coronavirus disease 2019 (COVID-19) outbreak in China: Summary of a report of 72 314 cases from the Chinese Center for Disease Control and Prevention. JAMA. 2020; 323(13):1239-42. [DOI:10.1001/jama.2020.2648] [PMID]
19.Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet. 2020; 395(10223):497-506. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30183-5] [PMID]
20.Tsai PH, Lai WY, Lin YY, Luo YH, Lin YT, Chen HK, et al. Clinical manifestation and disease progression in COVID-19 infection. J Chin Med Assoc. 2021; 84(1):3-8. [DOI:10.1097/JCMA.0000000000000463] [PMID]
21.Mehta OP, Bhandari P, Raut A, Kacimi SEO, Huy NT. Coronavirus disease (COVID-19): Comprehensive review of clinical presentation. Front Public Health. 2021; 8:582932. [DOI:10.3389/fpubh.2020.582932] [PMID]
22.Wang X, Fang J, Zhu Y, Chen L, Ding F, Zhou R, et al. Clinical characteristics of non-critically ill patients with novel coronavirus infection (COVID-19) in a Fangcang Hospital. Clin Microbiol Infect. 2020; 26(8):1063-8. [DOI:10.1016/j.cmi.2020.03.032] [PMID]
23.Lovell N, Maddocks M, Etkind SN, Taylor K, Carey I, Vora V, et al. Characteristics, symptom management, and outcomes of 101 patients with COVID-19 referred for hospital palliative care. J Pain Symptom Manage. 2020; 60(1):e77-81. [DOI:10.1016/j.jpainsymman.2020.04.015] [PMID]
24.Liang WH, Guan WJ, Li CC, Li YM, Liang HR, Zhao Y, et al. Clinical characteristics and outcomes of hospitalised patients with COVID-19 treated in Hubei (epicentre) and outside Hubei (non-epicentre): A nationwide analysis of China. Eur Respir J. 2020; 55(6):2000562. [PMID]
25.Inciardi RM, Adamo M, Lupi L, Cani DS, Di Pasquale M, Tomasoni D, et al. Characteristics and outcomes of patients hospitalized for COVID-19 and cardiac disease in Northern Italy. Eur Heart J. 2020; 41(19):1821-9. [DOI:10.1093/eurheartj/ehaa388] [PMID]
26.Myers LC, Parodi SM, Escobar GJ, Liu VX. Characteristics of hospitalized adults with COVID-19 in an integrated health care system in California. JAMA. 2020; 323(21):2195-8. [DOI:10.1001/jama.2020.7202] [PMID]
27.Chao JY, Derespina KR, Herold BC, Goldman DL, Aldrich M, Weingarten J, et al. Clinical characteristics and outcomes of hospitalized and critically ill children and adolescents with coronavirus disease 2019 at a tertiary care medical center in New York City. J Pediatr. 2020; 223:14-9. e2. [DOI:10.1016/j.jpeds.2020.05.006] [PMID]
2.Jebelli B, Varahram M, Razlighi MS, Palizdar M, Ghazanchaei E. [Management strategies to control the covid-19 crisis in Masih Daneshvari hospital, Tehran, Iran (Persian)]. J Mil Med. 2020; 22(6):616-22. [DOI:10.30491/JMM.22.6.616]
3.WHO. Novel-Coronavirus-2019: Events as they happen. Geneva: WHO; 2020. [Link]
4.Ghazanchaei E, Palizdar M, Varahram M, Jebelli B. [Investigating the knowledge and attitude of health care workers of Masih Deneshvari Hospital towards Covid-19 Vaccination (Persian)]. J Health Res Commun. 2022; 8(3):49-55. [Link]
5.Alimohamadi Y, Taghdir M, Sepandi M. Estimate of the basic reproduction number for COVID-19: A systematic review and meta-analysis. J Prev Med Public Health. 2020; 53(3):151-7. [DOI:10.3961/jpmph.20.076] [PMID]
6.Beheshteh J, Mohammad V, Masoud S, Mojgan P, Elham G. How should Masih Daneshvari Hospital in Tehran prepare for coronavirus disease 2019? J Hospital Med Mang. 2020; 6(3):254. [Link]
7.Takian A, Raoofi A, Kazempour-Ardebili S. COVID-19 battle during the toughest sanctions against Iran. Lancet. 2020; 395(10229):1035-6. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30668-1] [PMID]
8.Wang D, Hu B, Hu C, Zhu F, Liu X, Zhang J, et al. Clinical characteristics of 138 hospitalized patients with 2019 novel coronavirus-infected pneumonia in Wuhan, China. JAMA. 2020; 323(11):1061-9. [DOI:10.1001/jama.2020.1585] [PMID]
9.Khotbehsara EM, Askarizad R, Mehrinejad M, Nasab SN, Somasundaraswaran K. The impact of COVID-19 on visitors’ wayfinding within healthcare centers. Ain Shams Eng J. 2023; 14(5):101957. [DOI:10.1016/j.asej.2022.101957]
10.Li T, Lu H, Zhang W. Clinical observation and management of COVID-19 patients. Emerg Microbes Infect. 2020; 9(1):687-90. [DOI:10.1080/22221751.2020.1741327] [PMID]
11.Garg S, Kim L, Whitaker M, O'Halloran A, Cummings C, Holstein R, et al. Hospitalization rates and characteristics of patients hospitalized with laboratory-confirmed coronavirus disease 2019-COVID-NET, 14 States, March 1-30, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2020; 69(15):458-64. [DOI:10.15585/mmwr.mm6915e3] [PMID]
12.Petrilli CM, Jones SA, Yang J, Rajagopalan H, O'Donnell L, Chernyak Y, et al. Factors associated with hospital admission and critical illness among 5279 people with coronavirus disease 2019 in New York City: Prospective cohort study. BMJ. 2020; 369:m1966. [DOI:10.1136/bmj.m1966] [PMID]
13.Zheng C, Shao W, Chen X, Zhang B, Wang G, Zhang W. Real-world effectiveness of COVID-19 vaccines: A literature review and meta-analysis. Int J Infect Dis. 2022; 114:252-60. [DOI:10.1016/j.ijid.2021.11.009] [PMID]
14.Fernandes N. Economic effects of coronavirus outbreak (COVID-19) on the world economy. IESE Business School Working Paper No. WP-1240-E 2020. [DOI:10.2139/ssrn.3557504]
15.Dryhurst S, Schneider CR, Kerr J, Freeman AL, Recchia G, Van Der Bles AM, et al. Risk perceptions of COVID-19 around the world. J Risk Res. 2020; 23(7-8):994-1006. [DOI:10.1080/13669877.2020.1758193]
16.CDC COVID-19 Response Team. Severe outcomes among patients with coronavirus disease 2019 (COVID-19)-United States, February 12-March 16, 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2020; 69(12):343-6. [DOI:10.15585/mmwr.mm6912e2] [PMID]
17.Batubara BM. The problems of the world of education in the middle of the covid-19 pandemic. Budapest Int Res Critics Inst. 2021; 4(1):450-7. [DOI:10.33258/birci.v4i1.1626]
18.Wu Z, McGoogan JM. Characteristics of and important lessons from the coronavirus disease 2019 (COVID-19) outbreak in China: Summary of a report of 72 314 cases from the Chinese Center for Disease Control and Prevention. JAMA. 2020; 323(13):1239-42. [DOI:10.1001/jama.2020.2648] [PMID]
19.Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet. 2020; 395(10223):497-506. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30183-5] [PMID]
20.Tsai PH, Lai WY, Lin YY, Luo YH, Lin YT, Chen HK, et al. Clinical manifestation and disease progression in COVID-19 infection. J Chin Med Assoc. 2021; 84(1):3-8. [DOI:10.1097/JCMA.0000000000000463] [PMID]
21.Mehta OP, Bhandari P, Raut A, Kacimi SEO, Huy NT. Coronavirus disease (COVID-19): Comprehensive review of clinical presentation. Front Public Health. 2021; 8:582932. [DOI:10.3389/fpubh.2020.582932] [PMID]
22.Wang X, Fang J, Zhu Y, Chen L, Ding F, Zhou R, et al. Clinical characteristics of non-critically ill patients with novel coronavirus infection (COVID-19) in a Fangcang Hospital. Clin Microbiol Infect. 2020; 26(8):1063-8. [DOI:10.1016/j.cmi.2020.03.032] [PMID]
23.Lovell N, Maddocks M, Etkind SN, Taylor K, Carey I, Vora V, et al. Characteristics, symptom management, and outcomes of 101 patients with COVID-19 referred for hospital palliative care. J Pain Symptom Manage. 2020; 60(1):e77-81. [DOI:10.1016/j.jpainsymman.2020.04.015] [PMID]
24.Liang WH, Guan WJ, Li CC, Li YM, Liang HR, Zhao Y, et al. Clinical characteristics and outcomes of hospitalised patients with COVID-19 treated in Hubei (epicentre) and outside Hubei (non-epicentre): A nationwide analysis of China. Eur Respir J. 2020; 55(6):2000562. [PMID]
25.Inciardi RM, Adamo M, Lupi L, Cani DS, Di Pasquale M, Tomasoni D, et al. Characteristics and outcomes of patients hospitalized for COVID-19 and cardiac disease in Northern Italy. Eur Heart J. 2020; 41(19):1821-9. [DOI:10.1093/eurheartj/ehaa388] [PMID]
26.Myers LC, Parodi SM, Escobar GJ, Liu VX. Characteristics of hospitalized adults with COVID-19 in an integrated health care system in California. JAMA. 2020; 323(21):2195-8. [DOI:10.1001/jama.2020.7202] [PMID]
27.Chao JY, Derespina KR, Herold BC, Goldman DL, Aldrich M, Weingarten J, et al. Clinical characteristics and outcomes of hospitalized and critically ill children and adolescents with coronavirus disease 2019 at a tertiary care medical center in New York City. J Pediatr. 2020; 223:14-9. e2. [DOI:10.1016/j.jpeds.2020.05.006] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
