سردبیر محترم
بیماریهای مزمن در یک دهه اخیر در حال گسترش بودهاند. درمان این بیماریها مستلزم مراجعه مکرر به بیمارستان و نظارت بر علائم میباشد [
1]. دیابت نوع 2 بهعنوان یک بیماری مزمن از چالشهای مهم سلامت در سطح جهان بوده که بر کیفیت زندگی تأثیر گذاشته است و زمینهساز بیماریهای دیگر میباشد. شیوع دیابت نوع 2 بهدلیل تغیر سبک زندگی با رشد جمعیت افزایش داشته است. این افزایش در کشورهای در حال توسعه که با چالشهای ارائه خدمات سلامت همگانی مواجه هستند، بیشتر نیز بوده است. بیماریهای مزمن نظیر دیابت را میتوان با پشتیبانی برنامههای کاربردی تلفن همراه کنترل و مدیریت کرد. رشد و توسعه فناوریهای دیجیتالی ازجمله سلامتهمراه بهطور فزآیندهای برای حمایت از مدیریت بیماریهای مزمن بهکارگرفته شده و به تغییر در شیوه ارائه خدمات مراقبتهای بهداشتی منجر شده است [
2،
3].
نوشته حاضر به بررسی نقشها و چالشهای سلامتهمراه در مدیریت بیماری دیابت نوع 2 پرداخته است. دیابت نوع 2 شایعترین نوع دیابت است که با عوارض فراوانی همراه است. تغییر سبک زندگی، کنترل و مدیریت علائم میتواند به کاهش مشکلات ناشی از بیماری کمک کند. مشارکت بیمار و خودمدیریتی کلید مراقبت از دیابت میباشند. خودمدیریتی توانایی بیمار برای مقابله با تمام جنبههای بیماری است که بخش اساسی در فرآیند درمان و مراقبت به حساب میآید [
4].
خود مدیریتی دیابت بهعنوان رفتارهای روزمرهای که افراد برای کنترل دیابت انجام میدهند، تعریف میشود. معیارهای ارتقا خودمدیریتی دیابت شامل پایش سطح گلوکز خون، دارو، تغذیه، ورزش و وزن میباشد. برنامههای کاربردی سلامتهمراه با قابلیتهایی که دارند به این منظور میتوانند به ارتقا دانش و آگاهی بیماران کمک کنند [
2،
5].
برنامههای کاربردی زیادی در حوزه خودمراقبتی و خودمدیریتی بیماریهای مزمن توسعه یافته است [
6]. برنامههای کاربردی تلفنهمراه با قابلیتهایی نظیر محیط تعاملی پویا، ارائه اطلاعات کاربردی از طریق تصاویر، ویدئوها و اتاقهای گفتگو در کنار حسگرهایی که به پایش و نظارت کمک میکند، میتواند بهطور موثر بیماران را به مشارکت در امر مراقبت سوق دهد و انگیزه تغییر رفتار، عملکرد و کسب مهارتهای رفتاری سالم در مدیریت بیماری را ایجاد کند.
مراقبت و نظارت از راه دور و درگیر کردن بیمار در فرآیند درمان با بهکارگیری فناوریهای سلامتهمراه از پیشرفتهای رخداده در این بخش میباشد. برنامههای کاربردی با رویکرد خودمدیریتی میتوانند بر کیفیت زندگی، مدیریت رفتارهای پرخطر و اصلاح سبک زندگی بیماران اثربخش باشند. سلامتهمراه فرایند استفاده از ابزارهای ارتباطی شامل تلفنهای هوشمند، تبلتها و سایر دستگاههای بیسیم برای جمعآوری یا انتشار اطلاعات سلامتی به منظور ارتقا سلامت میباشد [
7]. سلامتهمراه مجموعهای از فرصتهای بالقوه را برای بیماران، مراقبان سلامت و سیاستگذاران جهت نظارت و بهبود سلامتی ارائه میکند. سلامتهمراه با ثبت و رصد علائم حیاتی به مدیریت بیماری دیابت نوع 2 کمک میکند. کاهش میزان بستری و مراجعه بیماران به مراکز درمانی و بهبود سطح سلامت بیمار و جامعه از مزایای برنامههای کاربردی سلامتهمراه میباشد. همچنین مداخله مبتنی بر سلامتهمراه روشی مقرون به صرفه و مؤثر برای ارتقای خودمدیریتی میباشد.
مداخلات انجامشده ازطریق سلامتهمراه، علاوهبر ثبت و نظارت بر علائم، میتواند پایبندی به دارو، ورزش و یا رژیم غذایی را بهبود بخشد. حمایت از بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 با مداخلات مبتنی بر تنظیم برنامه دارویی و غذایی در پاسخ به دادههای پایششده گلوکز خون بیمار از دیگر قابلیتهای فناوری سلامتهمراه میباشد. مدیریت مصرف کالری، نظارت بر میزان فعالیتهای بدنی، پایش تغییر سطح قند خون و کمک به تبعیت از رژیمهای غذایی و دارویی بهواسطه به خدمت گرفتن برنامههای کاربردی مبتنی بر موبایل قابل انجام است [
8]. برنامههای کاربردی سلامتهمراه ویژه دیابت علاوهبر نقش مثبت و مؤثر در مدیریت بیماری با چالشها و موانعی نیز همراه هستند.
شناسایی چالشهای بهکارگیری این فناوریها با رویکرد ارزیابی و رفع موانع، اثربخشی برنامهها را بهبود خواهد بخشید. چالشهای سلامتهمراه در این حوزه شامل نگرانیهای مرتبط با بیماران، توسعهدهندگان و سیاستگذاران میباشد. چالشهای کاربران شامل عدم آگاهی کاربران از برنامهها بهعنوان ابزارهای مراقبت بهداشتی، سطح پایین سواد فناوری و سلامت یا محدودیتهای عملی در کار با این برنامهها میباشد. چالشهای توسعهدهندگان شامل عدم ارائه محیط تعاملی پویا نظارت و پایش سطح گلوکز خون، عدم قابلیت همکاری کاربر و برنامه، ضعف در طراحی رابط کاربری، عدم بهکارگیری اطلاعات معتبر و مبتنی بر یافتههای علمی و در نظر نگرفتن بیماران با شرایط سنی و سواد فناوری و سلامت مختلف میباشد. عدم قابلیت سفارشیسازی برنامه متناسب با نیاز کاربران و تغییر نیازهای بهداشتی کاربران بهعنوان دیگر چالشهای کلیدی توسعه برنامههای کاربردی سلامتهمراه است [
8, 9].
چالشهایی که بر سر راه سیاستگذاران است شامل فقدان استانداردهایی جهت ایجاد و ارتقا برنامههای با کیفیت، نبود نظارت بر برنامههای سلامتهمراه برای ارتقا ایمنی بیمار و نبود مکانیسمی برای سنجش اعتبار بالینی این برنامهها میباشد. محرمانگی اطلاعات و حفاظت از اطلاعات بیماران و نبود قوانینی برای رعایت حریم خصوصی از دیگر چالشهای عمده این برنامهها میباشد. اطلاعات محرمانه بیماران شامل اطلاعات شخصی، تاریخچه بیماری، جزئیات مالی یا بیمه سلامت، نحوه ابتلا به بیماری و روند درمان میباشد. نبود قابلیتهای رمزنگاری اطلاعات در برنامههای کاربردی سلامتهمراه سهولت دسترسی اشخاص غیرمجاز به اطلاعات بیماران را فراهم میکند.
باتوجهبه گسترش ویزیتهای برخط، عدم وجود سازوکارها و مدلهای پرداخت در برنامههای سلامتهمراه از چالشهای متخصصان و مراقبان سلامت برای ارائه خدمات بر بستر این فناوریها میباشد [
10]. همچنین تک منظوره بودن و نظارت تنها بر یک جنبه از علائم حیاتی بیماران از دیگر چالشها میباشد. برای مثال بیشتر برنامههای کاربردی نظارت بر دیابت، متمرکز بر قند خون هستند، درحالیکه بیمار دیابتی نیاز به بررسی مجموعهای از علائم حیاتی دارد و باید تمام ابعاد سلامتی فرد در نظر گرفته شود. برنامههای کاربردی سلامتهمراه برای دیابت نوع 2 با سرعت در حال توسعه هستند. با افزایش تقاضا برای برنامههای مرتبط با دیابت، باید بر نقش مؤثر و اثربخش این برنامهها تأکید شود؛ همچنین بر چالشهایی که بر سر راه دستیابی فناوری سلامتهمراه به پتانسیلهای کامل خود برای بهبود مدیریت دیابت و زندگی افراد مبتلا به دیابت میشود، تأکید شود. توسعهدهندگان، مراقبان سلامت و سیاستگذاران باید با کاربردها و چالشهای این فناوریها آشنا باشند، تا با ارائه راهحلهای نوآورانهتر، ایجاد زیرساختها و تنظیم استانداردها به توسعه هرچه بیشتر برنامههای سلامت محور مدیریت دیابت کمک کنند.