دوره 9، شماره 1 - ( بهار 1402 )
جلد 9 شماره 1 صفحات 89-80 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sayadi A, Abedini S, Abedini S, Kamal Zadeh H. Self-care and Health Literacy in Iranian Elderly: A Review. JMIS 2023; 9 (1) :80-89
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-387-fa.html
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-387-fa.html
صیادی اختر، عابدینی صدیقه، عابدینی سمیره، کمال زاده حسام الدین. مرور خودمراقبتی و سواد سلامت سالمندان در ایران. اطلاع‌رسانی پزشکی نوین. 1402; 9 (1) :80-89
گروه فناوری اطلاعات سلامت ، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
متن کامل [PDF 2005 kb]
(2014 دریافت)
| چکیده (HTML) (1767 مشاهده)
متن کامل: (3733 مشاهده)
مقدمه
سالمندی طبق تعریف جمعیت‌شناسان از سنین 60 تا 65 سالگی آغاز می‌شود و پدیده‌ای در قرن بیستویکم در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است [1، 2] که به‌عنوان انقلاب خاموش تلقی می‌شود [3]. جمعیت سالمندان تا سال 2050 با رشد 3/5 برابری روبه‌رو خواهد شد [2]. تخمین زده می‌شود که تا پایان سال 2050 این جمعیت، 16 درصد از جمعیت جهان را دربر بگیرد [4]. ایران نیز با افزایش جمعیت سالمندان خود مواجه است. آخرین سرشماری سال 1395 حاکی از آن است که 9/2 درصد از مردم ایران بالای 65 سال هستند [5].
پیش‌بینی می‌شود این درصد در سال 2030 به 14/8 درصد و در سال 2050 به 29/45 درصد برسد [6]. با افزایش جمعیت سالمندان در سطح جهان، خطر بقا با بیماری‌هایی که فعالیت‌های عادی زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار می‌دهند، افزایش می‌یابد [7]. بنابراین، مراقبت از این جمعیت به یکی از چالش‌های جدی بهداشتی در سراسر جهان به‌ویژه در بیماری‌های غیرواگیر تبدیل شده است. مطالعات نشان داده است که بیش از 80 درصد از سالمندان حداقل یک بیماری مزمن دارند و 70 درصد آن‌ها به‌طور هم‌زمان با چندین بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند [8]. باتوجهبه منشأ پیچیده، شروع آهسته و روند طولانی پیشرفت بیماری‌های مزمن، خودمراقبتی روشی مؤثر برای کنترل این گونه بیماری‌ها است [9، 10]. ازاین‌رو باید در افراد مسن به‌ویژه افرادی که از بیماری‌های مزمن رنج می‌برند، پرداخته شود [11].
اصطلاح «خودمراقبتی» تحت تأثیر مراقبت پرستاری به منظور ارتقای سلامت است [2]. این اصطلاح همچنین به مجموعه‌ای از دانش، تمایل فرد به انجام مراقبت از خود و مهارت‌های انجام آن اطلاق می‌شود [1]. هرچند مفهوم خودمراقبتی از دیدگاه بیماران پیشگیری از پیشرفت بیماری ومقاومت در برابر بیماری است [12]. بااین‌حال، خودمراقبتی مجموعه‌ای از مهارت‌هاست که کاربرد روزانه آن به‌عنوان مراقبت اولیه و مقرون‌به‌صرفه و نیز راهی برای حفظ سلامت و عزت نفس در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه مورد استفاده قرار می‌گیرد [13]. باتوجهبه اینکه خودمراقبتی فرآیندی فعال و عملی است که توسط بیمار با هدف بهبود شرایط جسمانی یا حفظ مراقبت‌های بهداشتی هدایت می‌شود، مهم‌ترین عامل مؤثر بر رفتارهای خودمراقبتی، سواد سلامت بیماران است [9، 14-16].
وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده آمریکا سواد سلامت را «میزان توانایی افراد برای به‌دست آوردن، پردازش و درک اطلاعات اولیه بهداشتی و خدمات مورد نیاز برای اتخاذ تصمیمات بهداشتی مناسب» تعریف کرده است [17]. به‌عبارت دیگر، سواد سلامت توانایی اکتسابی افراد برای کسب، تشخیص و به‌کارگیری دانش بهداشتی برای ارتقای تصمیمات سلامت مثبت است. سازمان بهداشت جهانی سواد سلامت را یکی از عوامل تعیین‌کننده نابرابری در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه می‌داند [18]. از دیدگاه این سازمان، سواد سلامت یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت در قرن بیستویکم است [19]. بااین‌حال، سطح پایین سواد سلامت، می‌تواند در فهم اطلاعات بهداشتی و دریافت خدمات بهداشتی اختلال ایجاد کند. مطالعات نشانگر تأثیر مثبت افزایش سواد سلامت در انجام فعالیت‌های جسمانی، سلامت جسمی و انجام رفتاری‌های خودمراقبتی است [18]. افراد با سطح سواد سلامت ناکافی در مواجهه با بیماری مزمن خود موفقیت کمتری دارند و در وضعیت سلامت بدتری قرار می‌گیرند و درنتیجه خطر پیامدهای نامطلوب سلامتی افزایش می‌یابد [9، 10، 20].
مرکز مطالعات استراتژی‌های مراقبت سلامت آمریکا، وضعیت نامناسب سلامت، زمان بستری طولانی‌تر، مهارت‌های پیشگیری و خودمراقبتی ناکارآمد و مراجعه به پزشک را نتیجه سطح سواد سلامت ناکافی می‌داند [21]. مطالعات، اثربخشی سواد سلامت کافی را در مشاوره پزشکی مفید، برنامه‌های خودمراقبتی مؤثر و طرح‌های غربالگری موفق نشان می‌دهند [11، 21]. باتوجهبه روند رو به رشد جمعیت سالمندان در ایران و به تبع آن افزایش بیماری‌های مزمن و افزایش هزینه‌ها بر نظام سلامت، خودمراقبتی و سواد سلامت نقش مهمی در مدیریت زندگی روزمره سالمندان دارد.
این مطالعه با هدف بررسی سواد سلامت و وضعیت خودمراقبتی سالمندان در ایران انجام شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه مروری براساس مقالات پژوهشی ایرانی منتشرشده در مجلات داخلی و بین‌المللی با هدف بررسی سواد سلامت و وضعیت خودمراقبتی سالمندان در ایران انجام شد. جست‌وجوی جامع پایگاه‌های الکترونیکی ایران‌مدکس، مگیران، دوآج، وب‌آو‌ساینس، پابمد، ساینس‌دایرکت، اسکوپوس و پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی در بازه زمانی ژانویه 2005 تا می 2021 انجام شد. همچنین موتور جست‌وجوی گوگل‌اسکالر نیز برای جست‌وجو و یافتن مطالعات مرتبط مورد استفاده قرار گرفت. جست‌وجو در بانک‌های اطلاعاتی با استفاده از کلمات کلیدی «خودمراقبتی»، «سواد سلامت»، «ایران»، «سالمند» و «افراد مسن» عملگرهای منطقی «AND» و «OR» انجام شد. علاوه‌براین، کتاب‌شناسی مقالات بازیابی‌شده برای عناوین مرتبط غربال شد. مطالعات بازیابی‌شده براساس عنوان و چکیده غربالگری شدند تا مقالات تکراری حذف و مطالعات بالقوه مرتبط شناسایی شوند.
معیارهای ورود شامل مطالعات کیفی، کمی و ترکیبی انجام‌شده در ایران که در مجلات معتبر و به زبان‌های انگلیسی و فارسی منتشرشده در مجلات علمی داخلی و خارجی که متن کامل آن‌ها دردسترس باشد، بود. بااین‌حال، نامه‌ها، نظرات، مقالات کنفرانس، سرمقاله‌ها، کتاب‌ها، هر نوع بررسی و پایان‌نامه‌های و مقالاتی که متن کامل آن‌ها دردسترس نبود، از مطالعه خارج شدند. پس از جست‌وجو، در مجموع 508 مقاله در تمام پایگاه‌های داده به دست آمد. پس از بررسی اولیه و حذف موارد تکراری تعداد 337 مقاله انتخاب شدند که از این تعداد 125مقاله براساس معیارهای ورود و خروج، عناوین و چکیده‌ها به منظور بررسی متن کامل مقاله وارد مرور شدند. درنهایت از این تعداد براساس چک‌لیست پریزما، 36 مقاله که به زبان انگلیسی (17 مقاله) و فارسی (19 مقاله) بودند، وارد مطالعه شدند.
یافته‌ها
درنهایت 36 مطالعه انجام‌شده درزمینه خودمراقبتی و سواد سلامت سالمندان در ایران بررسی و در 2 دسته اصلی طبقه‌بندی شدند:
دسته اول شامل 23 مقاله که به شرح سطوح خودمراقبتی در سالمندان پرداخته بودند.
دسته دوم شامل 13 مقاله که به تشریح وضعیت سواد سلامت سالمندان پرداخته بودند.
از این تعداد، 13 مطالعه مداخله‌ای نیمه‌تجربی و 21 مطالعه توصیفی مقطعی (تحلیلی) بود. مقالات کیفی و کارآزمایی بالینی هر کدام، سهمی از یک مقاله داشتند. تمامی مقالات، ارزیابی سالمندان ایرانی مقیم ایران را ارائه کردند به‌‌جز 1 مقاله که به بررسی سالمندان ایرانی مقیم دبی پرداخته بود. براساس بررسی و مرور این مقالات مشخص شد که وضعیت خودمراقبتی و سواد سلامت در بین سالمندان ایرانی در سطح پایینی قرار دارد. در جدول شماره 1 خلاصه نتایج کلیه مقالات مورد بررسی در این مطالعه ارائه شده است.
بحث
در این مطالعه مروری به بررسی وضعیت سواد سلامت و خودمراقبتی در سالمندان ایرانی طی 15 سال پرداخته شد. مطالعات انجام‌شده درزمینه وضعیت خودمراقبتی و سواد سلامت سالمندان در ایران نشان داد که سطح سواد خودمراقبتی و سلامت در بین سالمندان ایرانی پایین است [1، 7، 8، 18، 37، 42، 45، 47، 50]. مطالعات متعدد نشان داده است که مهم‌ترین عوامل مرتبط با خودمراقبتی حمایت خانواده و اجتماع، خودکارآمدی، سطح تحصیلات و وضعیت زندگی، شغل، وضعیت تأهل و اقتصادی بوده است [1، 2، 13، 22، 23، 25، 28، 33، 41]. برای مثال، مطالعه شهریاری و همکاران در اصفهان نشان داد مداخلات حمایتی و ارتقای سطح حمایت خانواده در افراد مبتلا به بیماری قلبی باعث افزایش سطح خودمراقبتی در بیماران می‌شود [22].
در مطالعه حسینی و همکاران، خودکارآمدی به‌عنوان فاکتور پیش‌بینی‌کننده ارتقا سطح رفتارهای خودمراقبتی، رابطه معناداری را با انجام رفتارهای خودمراقبتی در سالمندان شهرستان فلاورجان نشان داد، به‌طوری‌که استفاده از منابع خودکارآمدی مانند تندرستی، عمل درمانی مسئولانه، تغذیه و فعالیت بدنی در این برنامه، توانست میانگین نمره خودکارآمدی را پس از انجام مداخله افزایش دهد [2]. نتایج حاصل از مطالعه تبریزی و همکاران، رابطه معناداری بین سطح تحصیلات و وضعیت زندگی، شغل، تأهل و اقتصادی با توانایی خودمراقبتی سالمندان شهر تبریز را نشان داد [1]. بااین‌حال، بیماران با وضعیت اقتصادی ضعیف‌تر به‌دلیل روش‌های بیشتر پیشگیری از بیماری، توانایی خودمراقبتی بالاتری داشتند. همچنین مطالعات تأثیر مداخلات آموزشی را بر خودمراقبتی نشان داده است [24، 25، 36].
در مطالعه براتی و همکاران، با وجود پایین بودن سطح تحصیلات سالمندان، رابطه بین سطح تحصیلات و توانایی خودمراقبتی سالمندان معنادار بود [37]. در این مطالعه، اگرچه بین خودمراقبتی، سن و جنسیت رابطه معناداری مشاهده نشد، اما بین خودمراقبتی و وضعیت اقتصادی همبستگی قابل توجهی مشاهده شد. در مطالعه انجام‌شده بر روی سالمندان شهر اردبیل، سطح نامطلوبی از توانایی خودمراقبتی گزارش شد که ارتباط معناداری با جنسیت نشان داد، به‌طوری‌که توانایی خودمراقبتی مطلوب در زنان سالمند 3 برابر بیشتر از مردان بود. علاوه‌براین، خودمراقبتی در افراد مجرد بیشتر از سایر گروه‌ها بود، اما سن، شغل، تحصیلات و نوع بیماری مزمن تأثیری بر توانایی خودمراقبتی سالمندان نداشت [7]. باتوجهبه مطالعه خلیلی و همکاران، مداخله مبتنی بر فعالیت بدنی روزانه و برنامه‌های سلامت روان در افزایش ظرفیت خودمراقبتی تأثیر داشت [34].
اکثر مطالعات به پایین بودن سطح سواد سلامت سالمندان اشاره کرده‌اند. بااین‌حال، افراد با سواد سلامت بالاتر تحصیلات دانشگاهی داشتند [18]. همچنین سواد سلامت با جنسیت و درآمد ماهانه رابطه معناداری نشان داد [18]. شریف‌نیا و همکاران عوامل جمعیت‌شناختی پیش‌بینی‌کننده سواد سلامت را در سالمندان شهر تهران بررسی کردند. این مطالعه نشان داد سطح تحصیلات، مهم‌ترین پیش‌بینی‌کننده سواد سلامت و سن، شغل و وضعیت اقتصادی به‌عنوان پیش‌بینی‌کننده‌های بعدی بودند [8]. همچنین مطالعه‌ای که محسنی و همکاران بر روی سالمندان شهر کرمان انجام دادند، نشان داد که بین شغل و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه به‌طور مستقل با سواد سلامت رابطه معناداری جود دارد، اما با سن و عملکرد بدنی چنین ارتباطی وجود نداشت [42].
در مطالعه‌ای که اسماعیلی و همکاران انجام دادند، مشخص شد که سطح بالای سواد سلامت با نقش میانجی سازگاری اجتماعی، باعث افزایش امید به زندگی و بهبود کیفیت زندگی سالمندان ساری می‌شود [46]. در مطالعه کولایی و همکاران، زنان بازنشسته شهر تهران در مقایسه با زنان خانه‌دار سبک زندگی سالم‌تری دارند که این امر رابطه سبک زندگی و سواد سلامت را برجسته می‌کند [34]. مطالعه حجازی و همکاران بر روی بیماران دیابتی، تأثیر معنادار مداخله آموزشی مبتنی بر نظریه خودکارآمدی را بر سواد سلامت سالمندان شهر مشهد گزارش کرد [51].
نتیجه‌گیری
سواد خودمراقبتی و سلامت سالمندان در ایران در سطح پایینی قرار دارد. بنابراین، باتوجهبه اوج هرم جمعیتی کشور به سمت سالمندی، توجه به عوامل مرتبطی که بر سواد خودمراقبتی و سلامت تأثیر مثبت دارند مانند برنامه مداخلات آموزشی، شایسته است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش، مطالعه‌ای مروری است که هیچ نمونه انسانی و حیوانی ندارد. بنابراین دستورالعمل اخلاقی خاصی برای آن اعمال نشده است.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
انجام مراحل اجرایی کار و جمع‌آوری یافته‌ها: اختر صیادی؛ نگارش متن مقاله: صدیقه عابدینی؛ تحلیل داده‌ها و نگارش مقاله: سمیره عابدینی؛ نظارت: حسام‌الدین کمال‌زاده؛ تأیید نسخه نهایی مقاله: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از کمیته تحقیقات دانشجویی و معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی هرمزگان تشکر می‌کنند.
سالمندی طبق تعریف جمعیت‌شناسان از سنین 60 تا 65 سالگی آغاز می‌شود و پدیده‌ای در قرن بیستویکم در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است [1، 2] که به‌عنوان انقلاب خاموش تلقی می‌شود [3]. جمعیت سالمندان تا سال 2050 با رشد 3/5 برابری روبه‌رو خواهد شد [2]. تخمین زده می‌شود که تا پایان سال 2050 این جمعیت، 16 درصد از جمعیت جهان را دربر بگیرد [4]. ایران نیز با افزایش جمعیت سالمندان خود مواجه است. آخرین سرشماری سال 1395 حاکی از آن است که 9/2 درصد از مردم ایران بالای 65 سال هستند [5].
پیش‌بینی می‌شود این درصد در سال 2030 به 14/8 درصد و در سال 2050 به 29/45 درصد برسد [6]. با افزایش جمعیت سالمندان در سطح جهان، خطر بقا با بیماری‌هایی که فعالیت‌های عادی زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار می‌دهند، افزایش می‌یابد [7]. بنابراین، مراقبت از این جمعیت به یکی از چالش‌های جدی بهداشتی در سراسر جهان به‌ویژه در بیماری‌های غیرواگیر تبدیل شده است. مطالعات نشان داده است که بیش از 80 درصد از سالمندان حداقل یک بیماری مزمن دارند و 70 درصد آن‌ها به‌طور هم‌زمان با چندین بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند [8]. باتوجهبه منشأ پیچیده، شروع آهسته و روند طولانی پیشرفت بیماری‌های مزمن، خودمراقبتی روشی مؤثر برای کنترل این گونه بیماری‌ها است [9، 10]. ازاین‌رو باید در افراد مسن به‌ویژه افرادی که از بیماری‌های مزمن رنج می‌برند، پرداخته شود [11].
اصطلاح «خودمراقبتی» تحت تأثیر مراقبت پرستاری به منظور ارتقای سلامت است [2]. این اصطلاح همچنین به مجموعه‌ای از دانش، تمایل فرد به انجام مراقبت از خود و مهارت‌های انجام آن اطلاق می‌شود [1]. هرچند مفهوم خودمراقبتی از دیدگاه بیماران پیشگیری از پیشرفت بیماری ومقاومت در برابر بیماری است [12]. بااین‌حال، خودمراقبتی مجموعه‌ای از مهارت‌هاست که کاربرد روزانه آن به‌عنوان مراقبت اولیه و مقرون‌به‌صرفه و نیز راهی برای حفظ سلامت و عزت نفس در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه مورد استفاده قرار می‌گیرد [13]. باتوجهبه اینکه خودمراقبتی فرآیندی فعال و عملی است که توسط بیمار با هدف بهبود شرایط جسمانی یا حفظ مراقبت‌های بهداشتی هدایت می‌شود، مهم‌ترین عامل مؤثر بر رفتارهای خودمراقبتی، سواد سلامت بیماران است [9، 14-16].
وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده آمریکا سواد سلامت را «میزان توانایی افراد برای به‌دست آوردن، پردازش و درک اطلاعات اولیه بهداشتی و خدمات مورد نیاز برای اتخاذ تصمیمات بهداشتی مناسب» تعریف کرده است [17]. به‌عبارت دیگر، سواد سلامت توانایی اکتسابی افراد برای کسب، تشخیص و به‌کارگیری دانش بهداشتی برای ارتقای تصمیمات سلامت مثبت است. سازمان بهداشت جهانی سواد سلامت را یکی از عوامل تعیین‌کننده نابرابری در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه می‌داند [18]. از دیدگاه این سازمان، سواد سلامت یکی از مهم‌ترین عوامل سلامت در قرن بیستویکم است [19]. بااین‌حال، سطح پایین سواد سلامت، می‌تواند در فهم اطلاعات بهداشتی و دریافت خدمات بهداشتی اختلال ایجاد کند. مطالعات نشانگر تأثیر مثبت افزایش سواد سلامت در انجام فعالیت‌های جسمانی، سلامت جسمی و انجام رفتاری‌های خودمراقبتی است [18]. افراد با سطح سواد سلامت ناکافی در مواجهه با بیماری مزمن خود موفقیت کمتری دارند و در وضعیت سلامت بدتری قرار می‌گیرند و درنتیجه خطر پیامدهای نامطلوب سلامتی افزایش می‌یابد [9، 10، 20].
مرکز مطالعات استراتژی‌های مراقبت سلامت آمریکا، وضعیت نامناسب سلامت، زمان بستری طولانی‌تر، مهارت‌های پیشگیری و خودمراقبتی ناکارآمد و مراجعه به پزشک را نتیجه سطح سواد سلامت ناکافی می‌داند [21]. مطالعات، اثربخشی سواد سلامت کافی را در مشاوره پزشکی مفید، برنامه‌های خودمراقبتی مؤثر و طرح‌های غربالگری موفق نشان می‌دهند [11، 21]. باتوجهبه روند رو به رشد جمعیت سالمندان در ایران و به تبع آن افزایش بیماری‌های مزمن و افزایش هزینه‌ها بر نظام سلامت، خودمراقبتی و سواد سلامت نقش مهمی در مدیریت زندگی روزمره سالمندان دارد.
این مطالعه با هدف بررسی سواد سلامت و وضعیت خودمراقبتی سالمندان در ایران انجام شد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه مروری براساس مقالات پژوهشی ایرانی منتشرشده در مجلات داخلی و بین‌المللی با هدف بررسی سواد سلامت و وضعیت خودمراقبتی سالمندان در ایران انجام شد. جست‌وجوی جامع پایگاه‌های الکترونیکی ایران‌مدکس، مگیران، دوآج، وب‌آو‌ساینس، پابمد، ساینس‌دایرکت، اسکوپوس و پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی در بازه زمانی ژانویه 2005 تا می 2021 انجام شد. همچنین موتور جست‌وجوی گوگل‌اسکالر نیز برای جست‌وجو و یافتن مطالعات مرتبط مورد استفاده قرار گرفت. جست‌وجو در بانک‌های اطلاعاتی با استفاده از کلمات کلیدی «خودمراقبتی»، «سواد سلامت»، «ایران»، «سالمند» و «افراد مسن» عملگرهای منطقی «AND» و «OR» انجام شد. علاوه‌براین، کتاب‌شناسی مقالات بازیابی‌شده برای عناوین مرتبط غربال شد. مطالعات بازیابی‌شده براساس عنوان و چکیده غربالگری شدند تا مقالات تکراری حذف و مطالعات بالقوه مرتبط شناسایی شوند.
معیارهای ورود شامل مطالعات کیفی، کمی و ترکیبی انجام‌شده در ایران که در مجلات معتبر و به زبان‌های انگلیسی و فارسی منتشرشده در مجلات علمی داخلی و خارجی که متن کامل آن‌ها دردسترس باشد، بود. بااین‌حال، نامه‌ها، نظرات، مقالات کنفرانس، سرمقاله‌ها، کتاب‌ها، هر نوع بررسی و پایان‌نامه‌های و مقالاتی که متن کامل آن‌ها دردسترس نبود، از مطالعه خارج شدند. پس از جست‌وجو، در مجموع 508 مقاله در تمام پایگاه‌های داده به دست آمد. پس از بررسی اولیه و حذف موارد تکراری تعداد 337 مقاله انتخاب شدند که از این تعداد 125مقاله براساس معیارهای ورود و خروج، عناوین و چکیده‌ها به منظور بررسی متن کامل مقاله وارد مرور شدند. درنهایت از این تعداد براساس چک‌لیست پریزما، 36 مقاله که به زبان انگلیسی (17 مقاله) و فارسی (19 مقاله) بودند، وارد مطالعه شدند.
یافته‌ها
درنهایت 36 مطالعه انجام‌شده درزمینه خودمراقبتی و سواد سلامت سالمندان در ایران بررسی و در 2 دسته اصلی طبقه‌بندی شدند:
دسته اول شامل 23 مقاله که به شرح سطوح خودمراقبتی در سالمندان پرداخته بودند.
دسته دوم شامل 13 مقاله که به تشریح وضعیت سواد سلامت سالمندان پرداخته بودند.
از این تعداد، 13 مطالعه مداخله‌ای نیمه‌تجربی و 21 مطالعه توصیفی مقطعی (تحلیلی) بود. مقالات کیفی و کارآزمایی بالینی هر کدام، سهمی از یک مقاله داشتند. تمامی مقالات، ارزیابی سالمندان ایرانی مقیم ایران را ارائه کردند به‌‌جز 1 مقاله که به بررسی سالمندان ایرانی مقیم دبی پرداخته بود. براساس بررسی و مرور این مقالات مشخص شد که وضعیت خودمراقبتی و سواد سلامت در بین سالمندان ایرانی در سطح پایینی قرار دارد. در جدول شماره 1 خلاصه نتایج کلیه مقالات مورد بررسی در این مطالعه ارائه شده است.
بحث
در این مطالعه مروری به بررسی وضعیت سواد سلامت و خودمراقبتی در سالمندان ایرانی طی 15 سال پرداخته شد. مطالعات انجام‌شده درزمینه وضعیت خودمراقبتی و سواد سلامت سالمندان در ایران نشان داد که سطح سواد خودمراقبتی و سلامت در بین سالمندان ایرانی پایین است [1، 7، 8، 18، 37، 42، 45، 47، 50]. مطالعات متعدد نشان داده است که مهم‌ترین عوامل مرتبط با خودمراقبتی حمایت خانواده و اجتماع، خودکارآمدی، سطح تحصیلات و وضعیت زندگی، شغل، وضعیت تأهل و اقتصادی بوده است [1، 2، 13، 22، 23، 25، 28، 33، 41]. برای مثال، مطالعه شهریاری و همکاران در اصفهان نشان داد مداخلات حمایتی و ارتقای سطح حمایت خانواده در افراد مبتلا به بیماری قلبی باعث افزایش سطح خودمراقبتی در بیماران می‌شود [22].
در مطالعه حسینی و همکاران، خودکارآمدی به‌عنوان فاکتور پیش‌بینی‌کننده ارتقا سطح رفتارهای خودمراقبتی، رابطه معناداری را با انجام رفتارهای خودمراقبتی در سالمندان شهرستان فلاورجان نشان داد، به‌طوری‌که استفاده از منابع خودکارآمدی مانند تندرستی، عمل درمانی مسئولانه، تغذیه و فعالیت بدنی در این برنامه، توانست میانگین نمره خودکارآمدی را پس از انجام مداخله افزایش دهد [2]. نتایج حاصل از مطالعه تبریزی و همکاران، رابطه معناداری بین سطح تحصیلات و وضعیت زندگی، شغل، تأهل و اقتصادی با توانایی خودمراقبتی سالمندان شهر تبریز را نشان داد [1]. بااین‌حال، بیماران با وضعیت اقتصادی ضعیف‌تر به‌دلیل روش‌های بیشتر پیشگیری از بیماری، توانایی خودمراقبتی بالاتری داشتند. همچنین مطالعات تأثیر مداخلات آموزشی را بر خودمراقبتی نشان داده است [24، 25، 36].
در مطالعه براتی و همکاران، با وجود پایین بودن سطح تحصیلات سالمندان، رابطه بین سطح تحصیلات و توانایی خودمراقبتی سالمندان معنادار بود [37]. در این مطالعه، اگرچه بین خودمراقبتی، سن و جنسیت رابطه معناداری مشاهده نشد، اما بین خودمراقبتی و وضعیت اقتصادی همبستگی قابل توجهی مشاهده شد. در مطالعه انجام‌شده بر روی سالمندان شهر اردبیل، سطح نامطلوبی از توانایی خودمراقبتی گزارش شد که ارتباط معناداری با جنسیت نشان داد، به‌طوری‌که توانایی خودمراقبتی مطلوب در زنان سالمند 3 برابر بیشتر از مردان بود. علاوه‌براین، خودمراقبتی در افراد مجرد بیشتر از سایر گروه‌ها بود، اما سن، شغل، تحصیلات و نوع بیماری مزمن تأثیری بر توانایی خودمراقبتی سالمندان نداشت [7]. باتوجهبه مطالعه خلیلی و همکاران، مداخله مبتنی بر فعالیت بدنی روزانه و برنامه‌های سلامت روان در افزایش ظرفیت خودمراقبتی تأثیر داشت [34].
اکثر مطالعات به پایین بودن سطح سواد سلامت سالمندان اشاره کرده‌اند. بااین‌حال، افراد با سواد سلامت بالاتر تحصیلات دانشگاهی داشتند [18]. همچنین سواد سلامت با جنسیت و درآمد ماهانه رابطه معناداری نشان داد [18]. شریف‌نیا و همکاران عوامل جمعیت‌شناختی پیش‌بینی‌کننده سواد سلامت را در سالمندان شهر تهران بررسی کردند. این مطالعه نشان داد سطح تحصیلات، مهم‌ترین پیش‌بینی‌کننده سواد سلامت و سن، شغل و وضعیت اقتصادی به‌عنوان پیش‌بینی‌کننده‌های بعدی بودند [8]. همچنین مطالعه‌ای که محسنی و همکاران بر روی سالمندان شهر کرمان انجام دادند، نشان داد که بین شغل و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه به‌طور مستقل با سواد سلامت رابطه معناداری جود دارد، اما با سن و عملکرد بدنی چنین ارتباطی وجود نداشت [42].
در مطالعه‌ای که اسماعیلی و همکاران انجام دادند، مشخص شد که سطح بالای سواد سلامت با نقش میانجی سازگاری اجتماعی، باعث افزایش امید به زندگی و بهبود کیفیت زندگی سالمندان ساری می‌شود [46]. در مطالعه کولایی و همکاران، زنان بازنشسته شهر تهران در مقایسه با زنان خانه‌دار سبک زندگی سالم‌تری دارند که این امر رابطه سبک زندگی و سواد سلامت را برجسته می‌کند [34]. مطالعه حجازی و همکاران بر روی بیماران دیابتی، تأثیر معنادار مداخله آموزشی مبتنی بر نظریه خودکارآمدی را بر سواد سلامت سالمندان شهر مشهد گزارش کرد [51].
نتیجه‌گیری
سواد خودمراقبتی و سلامت سالمندان در ایران در سطح پایینی قرار دارد. بنابراین، باتوجهبه اوج هرم جمعیتی کشور به سمت سالمندی، توجه به عوامل مرتبطی که بر سواد خودمراقبتی و سلامت تأثیر مثبت دارند مانند برنامه مداخلات آموزشی، شایسته است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش، مطالعه‌ای مروری است که هیچ نمونه انسانی و حیوانی ندارد. بنابراین دستورالعمل اخلاقی خاصی برای آن اعمال نشده است.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
انجام مراحل اجرایی کار و جمع‌آوری یافته‌ها: اختر صیادی؛ نگارش متن مقاله: صدیقه عابدینی؛ تحلیل داده‌ها و نگارش مقاله: سمیره عابدینی؛ نظارت: حسام‌الدین کمال‌زاده؛ تأیید نسخه نهایی مقاله: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از کمیته تحقیقات دانشجویی و معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی هرمزگان تشکر می‌کنند.
References
1.Tabrizi JS, Behghadami MA, Saadati M, Söderhamn U. Self-care ability of older people living in urban areas of northwestern Iran. Iran J Public Health. 2018; 47(12):1899-905. [PMID] [PMCID]
2.Hosseini H, Torkani S, Tavakol K. The effect of community health nurse home visit on self-care self-efficacy of the elderly living in selected Falavarjan villages in Iran in 2010. Iran J Nurs Midwifery Res. 2013; 18(1):47-53. [PMID] [PMCID]
3.Barati F, Sadeghmoghadam L, Sajjadi M, Nazari S, Bahri N. Validation of the Persian version of self-care tools for hypertension among older adults. Med Glas (Zenica). 2019; 16(2). [DOI:10.17392/1026-19] [PMID]
4.Hashmi SF, Mubeen B, Tariq MS, Warris SH, Rashid A, Jafar MZ. Prevalence of elder abuse among the patients attending outpatient department of tertiary care hospitals of Lahore, Pakistan. Pak J Med Health Sci. 2020; 14(1):70-3. [Link]
5.Hamedanchi A, Momtaz YA, Khankeh HR, Zanjari N. The growth trend of never-married elderly population in Iran in the third millennium. J Family Med Prim Care. 2020; 9(6):2837-42. [DOI:10.4103/jfmpc.jfmpc_264_20] [PMID] [PMCID]
6.Piroozi B, Abdullah FZ, Mohamadi-Bolbanabad A, Safari H, Amerzadeh M, Rezaei S, et al. Assessing unmet health-care needs of the elderly in west of Iran: A case study. Int J Hum Rights Healthc. 2021; 14(5). [DOI:10.1108/IJHRH-09-2020-0083]
7.Avazeh M, Babaei N, Farhoudi S, Kalteh EA, Gholizadeh G. [The study of self-care and related factors in the elderly with chronic diseases in 2018 (Persian)]. J Health Care. 2019; 21(2):135-44. [DOI:10.29252/jhc.21.2.135]
8.Sharifnia F, Ghaffari M, Ramezankhani A, Rakhshanderou S. [Socio-demographic predictors of health literacy among the elderly: A correlational study (Persian). Commun Health. 2020; 7(2):116-26. [DOI:10.22037/ch.v7i2.22204]
9.RobatSarpooshi D, Mahdizadeh M, Alizadeh Siuki H, Haddadi M, Robatsarpooshi H, Peyman N. The relationship between health literacy level and self-care behaviors in patients with diabetes. Patient Relat Outcome Mea. 2020; 11:129-35. [DOI:10.2147/PROM.S243678] [PMID] [PMCID]
10.Abedini S, Nooradin S, Mohseni S, Daryafti H, karimi F, Ezati-rad R. Health literacy and health-promoting behaviors in southern Iran. J Health Lit. 2021; 6(2):53-60. [DOI:10.22038/JHL.2021.59213.1172]
11.Erünal M, Mert H. Does health literacy affect self-care in patients with heart failure? J Nurse Practit. 2020; 16(9):699-702. [DOI:10.1016/j.nurpra.2020.07.016]
12.Setoodeh N, Aghamolaei T, Bushehri E, Abedini S. [Explaining the concept of self-care from the viewpoints of patients with diabetes type II: A qualitative research (Persian)]. J Prevent Med. 2016; 3(3):21-30. [Link]
13.Azizi M, Azadi A, Otaghi M. The effect of a self-care programme on urinary incontinence and self-esteem in elderly men dwelling in nursing homes in Iran. Aging Male. 2020; 23(5):687-93. [DOI:10.1080/13685538.2019.1573891] [PMID]
14.Chen AMH, Yehle KS, Plake KS, Rathman LD, Heinle JW, Frase RT, et al. The role of health literacy, depression, disease knowledge, and self-efficacy in self-care among adults with heart failure: An updated model. Heart Lung. 2020; 49(6):702-8. [DOI:10.1016/j.hrtlng.2020.08.004] [PMID]
15.Dehvan F, Qasim Nasif F, Dalvand S, Ausili D, Hasanpour Dehkordi A, Ghanei Gheshlagh R. Self-care in Iranian patients with diabetes: A systematic review and meta-analysis. Prim Care Diabetes. 2021; 15(1):80-7. [DOI:10.1016/j.pcd.2020.08.013] [PMID]
16.Karimi F, Abedini S, Mohseni S. Self-care behavior of type 2 diabetes mellitus patients in Bandar Abbas in 2015. Electron Physician. 2017; 9(11):5863-7. [DOI:10.19082/5863] [PMID] [PMCID]
17.Rosas-Salazar C, Apter AJ, Canino G, Celedón JC. Health literacy and asthma. J Allergy Clin Immunol. 2012; 129(4):935-42. [DOI:10.1016/j.jaci.2012.01.040] [PMID]
18.Ansari H, Almasi Z, Ansari-moghaddam A, Mohammadi M, Peyvand M, Hajmohammadi M, et al. Health literacy in older adults and its related factors: A cross-sectional study in southeast Iran. Health Scope. 2016; 5(4):e37453. [DOI:10.17795/jhealthscope-37453]
19.Saatchi M, Panahi M, Ashraf Mozafari A, Sahebkar M, Azarpakan A, Baigi V, et al. [Health literacy and its associated factors: A population-based study, Hormuz Island (Persian)]. Iran J Epidemol. 2017; 13(2):136-44. [Link]
20.Wu J-R, Holmes M, Dewalt D, Macabasco-O’Connell A, Bibbins-Domingo K, Ruo B, et al. Low literacy is associated with increased risk of hospitalization and death among individuals with heart failure. J Gen Intern Med. 2013; 28(9):1174-80. [DOI:10.1007/s11606-013-2394-4] [PMID] [PMCID]
21.Mohseni M, Khanjani N, Iranpour A, Tabe R, Borhaninejad V. [The relationship between health literacy and health status among elderly people in Kerman (Persian)]. Iran J Ageing. 2015; 10:146-55. [Link]
22.Shahriari M, Ahmadi M, Babaee S, Mehrabi T, Sadeghi M. Effects of a family support program on self-care behaviors in patients with congestive heart failure. Iran J Nurs Midwifery Res. 2013; 18(2):152-7. [PMID] [PMCID]
23.Farahmand F, Khorasani P, Shahriari M. Effectiveness of a self-care education program on hypertension management in older adults discharged from cardiac-internal wards. ARYA Atheroscler. 2019; 15(2):44-52. [DOI: 10.22122/arya.v15i2.1787] [PMID] [PMCID]
24.Babazadeh T, Dianatinasab M, Daemi A, Nikbakht HA, Moradi F, Ghaffari-Fam S. Association of self-care behaviors and quality of life among patients with type 2 diabetes mellitus: Chaldoran County, Iran. Diabetes Metab J. 2017; 41(6):449-56. [DOI:10.4093/dmj.2017.41.6.449] [PMID] [PMCID]
25.Kargar Jahromi M, Ramezanli S, Taheri L. Effectiveness of diabetes self-management education on quality of life in diabetic elderly females. Glob J Health Sci. 2015; 7(1):10-5. [DOI:10.5539/gjhs.v7n1p10] [PMCID]
26.Mohamadian H, Bazarghani A, Latifi SM, Moradgholi A. Effect of motivational interviewing on hypertension, self-care and quality of life of rural aged people: Application of health belief model. J Educ Community Health. 2019; 6(2):95-101. [DOI:10.29252/jech.6.2.95]
27.Baraz S, Rostami M, Farzianpor F, Rasekh A. [Effect of Orem self care model on ederies' quality of life in health care centers of Masjed Solaiman in 2007-2008 (Persian)]. J Arak Uni Med Sci. 2009; 12(2):51-9. [Link]
28.Bagheri M, Magheri M, Niknami S. [The effect of educational intervention on knowledge and self-care of elderly people with type 2 diabetes (Persian)]. J Gerontol. 2018; 3(3):21-30. [DOI:10.29252/joge.3.2.21]
29.Azadbakht M, Gholamreza G, Parisa T, Robab S, Davood S, Elham G. Health promoting self-care behaviors and its related factors in elderly: Application of health belief model. J Educ Community Health. 2014; 1(2):20-9. [DOI:10.20286/jech-010220]
30.Barghi Irani Z, Rajabi M, Nazami M, Bagiyan Koulemarz MJ. [The role of lifestyle, psychological capital and self-care behaviors in predicting subjective well-being of diabetic elderly peoples (Persian)]. Health Psychol. 2017; 6(23):17-38. [Link]
31.Gholamnejad H, Darvishpoor-Kakhki A, Ahmadi F, Rohani C. Self-actualization: Self-care outcomes among elderly patients with hypertension. Iran J Nurs Midwifery Res. 2019; 24(3):206-12. [PMID] [PMCID]
32.Alavi M, Molavi R, Eslami P. A structural equation model of self-care activities in diabetic elderly patients. Iran J Nursing Midwifery Res. 2018; 23(1):61-5. [DOI: 10.4103/ijnmr.IJNMR_38_17] [PMID] [PMCID]
33.Ghannadi S, Amouzegar A, Amiri P, Karbalaeifar R, Tahmasebinejad Z, Kazempour-Ardebili S. Evaluating the effect of knowledge, attitude, and practice on self-management in type 2 diabetic patients on dialysis. J Diabetes Res. 2016; 2016:3730875. [DOI:10.1155/2016/3730875] [PMID] [PMCID]
34.Khalili S, Memarian R, Ahmadi F. [The effect of activity and spiritual health based self-care program on hypertension among the Kahrizak elderly people in the Alborz province (Persian)]. J Gerontol. 2018; 3(2):27-34. [DOI:10.29252/joge.3.1.27]
35.Kazeminezhad B, Tarjoman A, Borji M. Relationship between praying and self-care in elderly with heart failure: A cross-sectional study in west of Iran. J Relig Health. 2020; 59(1):19-28. [DOI:10.1007/s10943-018-00757-8] [PMID]
36.Oraki M, Mehdizadeh A, Dortaj A. [The effectiveness of self-care empowerment training on life expectancy, happiness and quality of life of the elderly in Iranian elderly care centers in Dubai (Persian)]. Salmand. 2019; 14(3):320-31. [DOI:10.32598/sija.13.10.670]
37.Barati F, Sajjadi M, Farhadi A, Amiri M, Sadeghmoghadam L. [Self-care behavior and related factors in older adults with hypertension in Ahvaz City (Persian)]. J Gerontol. 2018; 3(2):56-62. [DOI:10.29252/joge.3.1.56]
38.Tamizkar P, Mohammadi M, Fathnezhad-Kazemi A, Marami S. The relationship between health literacy level and self-care ability in the elderly. J Gerontol. 2019; 4(3):54-62. [DOI:10.29252/joge.4.2.54]
39.Aghamohamadi T, Maddah SS Shahbolaghi MF, Dalvandi A, Khaleghipour M. [The impact of self-management program on self-efficacy of elderly patients with heart failure (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2017; 14(12):1013-23. [Link]
40.Borhaninejad V, Kazazi L, Haghi M, Chehrehnegar N. [Quality of life and its related factors among elderly with diabetes (Persian)]. Salmand. 2016; 11(1):162-73. [DOI:10.21859/sija-1101162]
41.Ghavami M, Akbari Kamrani AA, Sarfaraz Z, Fallahpour M. [The effect of client-centered occupational therapy on the self-care satisfaction and performance of older adults with cerebrovascular accidents (Persian)]. Salmand. 2011; 6(3):26-33. [Link]
42.Mohseni M, Khanjani N, Iranpour A, Tabe R, Borhaninejad VR. [The relationship between health literacy and health status among elderly people in Kerman (Persian)]. Salmand. 2015; 10(2):146-55. [Link]
43.Sabooteh S, Shahnazi H, Mostafavi F. [Health literacy status and its related factors in the elderlies in Dorood, Iran (Persian)]. J Educ Community Health. 2019; 6(1):41-7. [DOI:10.29252/jech.6.1.41]
44.Rahmati M, Rejeh N, Heravi Karimooi M, Tadrisi SD. [Investigating the relationship between health literacy and adherence with treatment regimen in the elderly with hypertension (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2019; 13(5):15-22. [Link]
45.Borji M, Tarjoman A, Otaghi M, Salimi E, Naseri A. [Health literacy level and its related factors among the elderlies in Ilam in 2015 (Persian)]. Iran J Nurs. 2017; 30(108):33-43. [DOI:10.29252/ijn.30.108.33]
46.Esmaili Shad B, Ghasemi M, Mortazavi Kiasari F. [The relationship between health literacy and quality of life with the mediating role of social adjustment in the elderly (Persian)]. J Excell Couns Psychothery. 2019; 8(31):1-14. [Link]
47.Reisi M, Mostafavi F, Hasanzadeh A, Sharifirad GR. [The relationship between health literacy, health status and healthy behaviors among elderly in Isfahan (Persian)]. J Health Sys Res. 2011; 7(4):469-80.[Link]
48.Khodabakhshi-Kolaee A. [The comparison of health literacy and lifestyle among retired and homemaker older adults’ women (Persian)]. J Health Lit. 2016; 1(3):155-63. [DOI:10.22038/JHL.2016.10963]
49.Khammarnia M, Setoodehzadeh F, Ansari-Moghaddam A, Yusefi AR, Eskandari M, Ranjbar AA, et al. Relationship between health literacy of cancer patients and shared clinical decision-making in a Middle East country. Epidemiol Biostat Public Health. 2018; 15:e12699-1. [DOI:10.2427/12699]
50.Mahdizadeh M, Solhi M. Relationship between self-care behaviors and health literacy among elderly women in Iran, 2015. Electron Physician. 2018; 10(3):6462-9. [DOI:10.19082/6462] [PMID] [PMCID]
51.Hejazi S, Peyman N, Tajfard M, Esmaily H. [The impact of education based on self-efficacy theory on health literacy, self-efficacy and self-care behaviors in patients with type 2 diabetes (Persian)]. Iran J Health Educ Health Promot. 2017; 5(4):296-303. [DOI:10.30699/acadpub.ijhehp.5.4.296]
2.Hosseini H, Torkani S, Tavakol K. The effect of community health nurse home visit on self-care self-efficacy of the elderly living in selected Falavarjan villages in Iran in 2010. Iran J Nurs Midwifery Res. 2013; 18(1):47-53. [PMID] [PMCID]
3.Barati F, Sadeghmoghadam L, Sajjadi M, Nazari S, Bahri N. Validation of the Persian version of self-care tools for hypertension among older adults. Med Glas (Zenica). 2019; 16(2). [DOI:10.17392/1026-19] [PMID]
4.Hashmi SF, Mubeen B, Tariq MS, Warris SH, Rashid A, Jafar MZ. Prevalence of elder abuse among the patients attending outpatient department of tertiary care hospitals of Lahore, Pakistan. Pak J Med Health Sci. 2020; 14(1):70-3. [Link]
5.Hamedanchi A, Momtaz YA, Khankeh HR, Zanjari N. The growth trend of never-married elderly population in Iran in the third millennium. J Family Med Prim Care. 2020; 9(6):2837-42. [DOI:10.4103/jfmpc.jfmpc_264_20] [PMID] [PMCID]
6.Piroozi B, Abdullah FZ, Mohamadi-Bolbanabad A, Safari H, Amerzadeh M, Rezaei S, et al. Assessing unmet health-care needs of the elderly in west of Iran: A case study. Int J Hum Rights Healthc. 2021; 14(5). [DOI:10.1108/IJHRH-09-2020-0083]
7.Avazeh M, Babaei N, Farhoudi S, Kalteh EA, Gholizadeh G. [The study of self-care and related factors in the elderly with chronic diseases in 2018 (Persian)]. J Health Care. 2019; 21(2):135-44. [DOI:10.29252/jhc.21.2.135]
8.Sharifnia F, Ghaffari M, Ramezankhani A, Rakhshanderou S. [Socio-demographic predictors of health literacy among the elderly: A correlational study (Persian). Commun Health. 2020; 7(2):116-26. [DOI:10.22037/ch.v7i2.22204]
9.RobatSarpooshi D, Mahdizadeh M, Alizadeh Siuki H, Haddadi M, Robatsarpooshi H, Peyman N. The relationship between health literacy level and self-care behaviors in patients with diabetes. Patient Relat Outcome Mea. 2020; 11:129-35. [DOI:10.2147/PROM.S243678] [PMID] [PMCID]
10.Abedini S, Nooradin S, Mohseni S, Daryafti H, karimi F, Ezati-rad R. Health literacy and health-promoting behaviors in southern Iran. J Health Lit. 2021; 6(2):53-60. [DOI:10.22038/JHL.2021.59213.1172]
11.Erünal M, Mert H. Does health literacy affect self-care in patients with heart failure? J Nurse Practit. 2020; 16(9):699-702. [DOI:10.1016/j.nurpra.2020.07.016]
12.Setoodeh N, Aghamolaei T, Bushehri E, Abedini S. [Explaining the concept of self-care from the viewpoints of patients with diabetes type II: A qualitative research (Persian)]. J Prevent Med. 2016; 3(3):21-30. [Link]
13.Azizi M, Azadi A, Otaghi M. The effect of a self-care programme on urinary incontinence and self-esteem in elderly men dwelling in nursing homes in Iran. Aging Male. 2020; 23(5):687-93. [DOI:10.1080/13685538.2019.1573891] [PMID]
14.Chen AMH, Yehle KS, Plake KS, Rathman LD, Heinle JW, Frase RT, et al. The role of health literacy, depression, disease knowledge, and self-efficacy in self-care among adults with heart failure: An updated model. Heart Lung. 2020; 49(6):702-8. [DOI:10.1016/j.hrtlng.2020.08.004] [PMID]
15.Dehvan F, Qasim Nasif F, Dalvand S, Ausili D, Hasanpour Dehkordi A, Ghanei Gheshlagh R. Self-care in Iranian patients with diabetes: A systematic review and meta-analysis. Prim Care Diabetes. 2021; 15(1):80-7. [DOI:10.1016/j.pcd.2020.08.013] [PMID]
16.Karimi F, Abedini S, Mohseni S. Self-care behavior of type 2 diabetes mellitus patients in Bandar Abbas in 2015. Electron Physician. 2017; 9(11):5863-7. [DOI:10.19082/5863] [PMID] [PMCID]
17.Rosas-Salazar C, Apter AJ, Canino G, Celedón JC. Health literacy and asthma. J Allergy Clin Immunol. 2012; 129(4):935-42. [DOI:10.1016/j.jaci.2012.01.040] [PMID]
18.Ansari H, Almasi Z, Ansari-moghaddam A, Mohammadi M, Peyvand M, Hajmohammadi M, et al. Health literacy in older adults and its related factors: A cross-sectional study in southeast Iran. Health Scope. 2016; 5(4):e37453. [DOI:10.17795/jhealthscope-37453]
19.Saatchi M, Panahi M, Ashraf Mozafari A, Sahebkar M, Azarpakan A, Baigi V, et al. [Health literacy and its associated factors: A population-based study, Hormuz Island (Persian)]. Iran J Epidemol. 2017; 13(2):136-44. [Link]
20.Wu J-R, Holmes M, Dewalt D, Macabasco-O’Connell A, Bibbins-Domingo K, Ruo B, et al. Low literacy is associated with increased risk of hospitalization and death among individuals with heart failure. J Gen Intern Med. 2013; 28(9):1174-80. [DOI:10.1007/s11606-013-2394-4] [PMID] [PMCID]
21.Mohseni M, Khanjani N, Iranpour A, Tabe R, Borhaninejad V. [The relationship between health literacy and health status among elderly people in Kerman (Persian)]. Iran J Ageing. 2015; 10:146-55. [Link]
22.Shahriari M, Ahmadi M, Babaee S, Mehrabi T, Sadeghi M. Effects of a family support program on self-care behaviors in patients with congestive heart failure. Iran J Nurs Midwifery Res. 2013; 18(2):152-7. [PMID] [PMCID]
23.Farahmand F, Khorasani P, Shahriari M. Effectiveness of a self-care education program on hypertension management in older adults discharged from cardiac-internal wards. ARYA Atheroscler. 2019; 15(2):44-52. [DOI: 10.22122/arya.v15i2.1787] [PMID] [PMCID]
24.Babazadeh T, Dianatinasab M, Daemi A, Nikbakht HA, Moradi F, Ghaffari-Fam S. Association of self-care behaviors and quality of life among patients with type 2 diabetes mellitus: Chaldoran County, Iran. Diabetes Metab J. 2017; 41(6):449-56. [DOI:10.4093/dmj.2017.41.6.449] [PMID] [PMCID]
25.Kargar Jahromi M, Ramezanli S, Taheri L. Effectiveness of diabetes self-management education on quality of life in diabetic elderly females. Glob J Health Sci. 2015; 7(1):10-5. [DOI:10.5539/gjhs.v7n1p10] [PMCID]
26.Mohamadian H, Bazarghani A, Latifi SM, Moradgholi A. Effect of motivational interviewing on hypertension, self-care and quality of life of rural aged people: Application of health belief model. J Educ Community Health. 2019; 6(2):95-101. [DOI:10.29252/jech.6.2.95]
27.Baraz S, Rostami M, Farzianpor F, Rasekh A. [Effect of Orem self care model on ederies' quality of life in health care centers of Masjed Solaiman in 2007-2008 (Persian)]. J Arak Uni Med Sci. 2009; 12(2):51-9. [Link]
28.Bagheri M, Magheri M, Niknami S. [The effect of educational intervention on knowledge and self-care of elderly people with type 2 diabetes (Persian)]. J Gerontol. 2018; 3(3):21-30. [DOI:10.29252/joge.3.2.21]
29.Azadbakht M, Gholamreza G, Parisa T, Robab S, Davood S, Elham G. Health promoting self-care behaviors and its related factors in elderly: Application of health belief model. J Educ Community Health. 2014; 1(2):20-9. [DOI:10.20286/jech-010220]
30.Barghi Irani Z, Rajabi M, Nazami M, Bagiyan Koulemarz MJ. [The role of lifestyle, psychological capital and self-care behaviors in predicting subjective well-being of diabetic elderly peoples (Persian)]. Health Psychol. 2017; 6(23):17-38. [Link]
31.Gholamnejad H, Darvishpoor-Kakhki A, Ahmadi F, Rohani C. Self-actualization: Self-care outcomes among elderly patients with hypertension. Iran J Nurs Midwifery Res. 2019; 24(3):206-12. [PMID] [PMCID]
32.Alavi M, Molavi R, Eslami P. A structural equation model of self-care activities in diabetic elderly patients. Iran J Nursing Midwifery Res. 2018; 23(1):61-5. [DOI: 10.4103/ijnmr.IJNMR_38_17] [PMID] [PMCID]
33.Ghannadi S, Amouzegar A, Amiri P, Karbalaeifar R, Tahmasebinejad Z, Kazempour-Ardebili S. Evaluating the effect of knowledge, attitude, and practice on self-management in type 2 diabetic patients on dialysis. J Diabetes Res. 2016; 2016:3730875. [DOI:10.1155/2016/3730875] [PMID] [PMCID]
34.Khalili S, Memarian R, Ahmadi F. [The effect of activity and spiritual health based self-care program on hypertension among the Kahrizak elderly people in the Alborz province (Persian)]. J Gerontol. 2018; 3(2):27-34. [DOI:10.29252/joge.3.1.27]
35.Kazeminezhad B, Tarjoman A, Borji M. Relationship between praying and self-care in elderly with heart failure: A cross-sectional study in west of Iran. J Relig Health. 2020; 59(1):19-28. [DOI:10.1007/s10943-018-00757-8] [PMID]
36.Oraki M, Mehdizadeh A, Dortaj A. [The effectiveness of self-care empowerment training on life expectancy, happiness and quality of life of the elderly in Iranian elderly care centers in Dubai (Persian)]. Salmand. 2019; 14(3):320-31. [DOI:10.32598/sija.13.10.670]
37.Barati F, Sajjadi M, Farhadi A, Amiri M, Sadeghmoghadam L. [Self-care behavior and related factors in older adults with hypertension in Ahvaz City (Persian)]. J Gerontol. 2018; 3(2):56-62. [DOI:10.29252/joge.3.1.56]
38.Tamizkar P, Mohammadi M, Fathnezhad-Kazemi A, Marami S. The relationship between health literacy level and self-care ability in the elderly. J Gerontol. 2019; 4(3):54-62. [DOI:10.29252/joge.4.2.54]
39.Aghamohamadi T, Maddah SS Shahbolaghi MF, Dalvandi A, Khaleghipour M. [The impact of self-management program on self-efficacy of elderly patients with heart failure (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2017; 14(12):1013-23. [Link]
40.Borhaninejad V, Kazazi L, Haghi M, Chehrehnegar N. [Quality of life and its related factors among elderly with diabetes (Persian)]. Salmand. 2016; 11(1):162-73. [DOI:10.21859/sija-1101162]
41.Ghavami M, Akbari Kamrani AA, Sarfaraz Z, Fallahpour M. [The effect of client-centered occupational therapy on the self-care satisfaction and performance of older adults with cerebrovascular accidents (Persian)]. Salmand. 2011; 6(3):26-33. [Link]
42.Mohseni M, Khanjani N, Iranpour A, Tabe R, Borhaninejad VR. [The relationship between health literacy and health status among elderly people in Kerman (Persian)]. Salmand. 2015; 10(2):146-55. [Link]
43.Sabooteh S, Shahnazi H, Mostafavi F. [Health literacy status and its related factors in the elderlies in Dorood, Iran (Persian)]. J Educ Community Health. 2019; 6(1):41-7. [DOI:10.29252/jech.6.1.41]
44.Rahmati M, Rejeh N, Heravi Karimooi M, Tadrisi SD. [Investigating the relationship between health literacy and adherence with treatment regimen in the elderly with hypertension (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2019; 13(5):15-22. [Link]
45.Borji M, Tarjoman A, Otaghi M, Salimi E, Naseri A. [Health literacy level and its related factors among the elderlies in Ilam in 2015 (Persian)]. Iran J Nurs. 2017; 30(108):33-43. [DOI:10.29252/ijn.30.108.33]
46.Esmaili Shad B, Ghasemi M, Mortazavi Kiasari F. [The relationship between health literacy and quality of life with the mediating role of social adjustment in the elderly (Persian)]. J Excell Couns Psychothery. 2019; 8(31):1-14. [Link]
47.Reisi M, Mostafavi F, Hasanzadeh A, Sharifirad GR. [The relationship between health literacy, health status and healthy behaviors among elderly in Isfahan (Persian)]. J Health Sys Res. 2011; 7(4):469-80.[Link]
48.Khodabakhshi-Kolaee A. [The comparison of health literacy and lifestyle among retired and homemaker older adults’ women (Persian)]. J Health Lit. 2016; 1(3):155-63. [DOI:10.22038/JHL.2016.10963]
49.Khammarnia M, Setoodehzadeh F, Ansari-Moghaddam A, Yusefi AR, Eskandari M, Ranjbar AA, et al. Relationship between health literacy of cancer patients and shared clinical decision-making in a Middle East country. Epidemiol Biostat Public Health. 2018; 15:e12699-1. [DOI:10.2427/12699]
50.Mahdizadeh M, Solhi M. Relationship between self-care behaviors and health literacy among elderly women in Iran, 2015. Electron Physician. 2018; 10(3):6462-9. [DOI:10.19082/6462] [PMID] [PMCID]
51.Hejazi S, Peyman N, Tajfard M, Esmaily H. [The impact of education based on self-efficacy theory on health literacy, self-efficacy and self-care behaviors in patients with type 2 diabetes (Persian)]. Iran J Health Educ Health Promot. 2017; 5(4):296-303. [DOI:10.30699/acadpub.ijhehp.5.4.296]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
