دوره 9، شماره 4 - ( زمستان 1402 )
جلد 9 شماره 4 صفحات 351-340 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: 201451
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Giti A, Jafari D, Bahrami M. Scientific Mapping of Papers in the Field of Psychology Indexed in the Scopus Database. JMIS 2024; 9 (4) :340-351
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-462-fa.html
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-462-fa.html
گیتی آذردخت، جعفری داود، بهرامی محسن. ترسیم نقشه علمی مقالات چاپ شده در حوزه روانشناسی در جهان و ایران در پایگاه اسکوپوس. اطلاع‌رسانی پزشکی نوین. 1402; 9 (4) :340-351
دانشگاه آزاد اسلامی ملایر
متن کامل [PDF 2351 kb]
(130 دریافت)
| چکیده (HTML) (131 مشاهده)
متن کامل: (89 مشاهده)
مقدمه
روانشناسی علمی است که به مطالعه ذهن و رفتار انسان‌ها می‌پردازد و شامل تأثیرات زیست‌شناختی، فشار‌های اجتماعی و عوامل محیطی بر نحوه و چگونگی تفکر، عملکرد و حس افراد می‌شود. با استفاده از این علم، روان‌شناسان و روان‌پزشکان به معالجه اختلالات روانی افراد می‌پردازند و در جهت شناخت روان انسان‌ها گام بر‌می‌دارند.
به دست آوردن درک عمیق از روانشناسی به افراد کمک می‌کند تا به بینش کاملی نسبت به اعمال و رفتار خود برسند و اطرافیان خود را بهتر درک کنند. مواردی چون زبان بدن، مهارت‌های ارتباطی و مهارت‌های مربوط به اعتماد به نفس در چارچوب علم روانشناسی قرار می‌گیرند [1].
امروزه توان تحقیقاتی و ظرفیت علمی هر کشوری ملاک و معیار مناسب برای ارزیابی میزان پیشرفت، بالندگی و به دنبال آن توسعه کشور به شمار می‌آید؛ بنابراین با اندازه‌گیری تولیدات علمی، می‌توان تصویری از چگونگی فعالیتهای علمی یک کشور ارائه کرد [2]. یکی از ملاک‌های سنجش تولیدات علمی هر کشور، تعداد مقالات نمایه‌شده در پایگاه‌های معتبر جهان است [3].
تولیدات علمی ایران در سال‌های اخیر افزایش داشته است. در سال 1368، ایران تنها 26 مقاله در پایگاه مؤسسه اطلاعات علمی داشت، اما در سال‌های اخیر، این رقم افزایش چشمگیری داشته است. علم پزشکی ارتباط تنگاتنگی با سلامت افراد جامعه دارد و متخصصان این حوزه در راستای افزایش سطح توانمندی و عملکرد خود نیازمند بهره‌مندی بیشتر از منابع اطلاعاتی گوناگون هستند [4]. آگاهی از وضعیت تولیدات علمی در یک حوزه خاص، به محققان علاقه‌مند کمک می‌کند تا با شکاف‌های علمی موجود در این حوزه آشنا شوند، افراد معتبر در این حوزه‌ها را شناسایی کرده و موضوع پژوهش‌های خود را با دیدگاه وسیع‌تری بررسی کنند [5].
در هر حوزه علمی، فعالیتهای پژوهشی بر اساس فعالیتهای علمی پیشینیان بنا می‌شود و نیازمند آگاهی از فعالیتهای مرتبط قبلی است، اما توجه به مطالعات قبلی و جایگاه آن‌ها، مطالعات مهم موجود در یک حوزه تحقیقاتی را شناسایی می‌کند. همچنین باعث توسعه ادبیات در آن حوزه خاص شده و در طول زمان می‌تواند در تعیین موضوع‌های محوری و شناسایی افراد کلیدی و ترسیم روند تغییرات موضوعی در یک زمینه مطالعاتی و پاسخ به این سؤال که چه موضوعاتی در گذشته و آینده مطرح بوده، مفید واقع شود [6]. دستیابی به چنین اهدافی را می‌توان با استفاده از فنون علم‌سنجی محقق کرد [4].
علم‌سنجی حوزه‌ای میان‌رشته‌ای است که به دلیل گستردگی دامنه خود طیف وسیعی از موضوعات را بررسی کرده و با تمام جنبه‌های کمّی علوم و تحقیقات علمی سروکار دارد. این ارزشیابی کمّی از عوامل مهم توسعه و پیشرفت علوم محسوب می‌شود و می‌تواند بیشترین بهره‌وری را از منابع مالی و انسانی به دنبال داشته باشد [7].
از طریق انجام مطالعات علم‌سنجی می‌توان تعداد تولیدات علمی، کیفیت و اثرگذاری این تولیدات و همچنین جایگاه ملی و بین‌المللی یک نشریه در مقایسه با سایر نشریه‌های هم‌رشته را بررسی کرد. علاوه بر آن، با انجام مطالعات استنادی درباره مجله‌ها می‌توان از میزان استناد به مقاله‌های مجله در سایر برون‌داد‌های پژوهشی آگاه شد و مقاله‌های پراستناد را مشخص کرد. یافته‌های این‌گونه مطالعات، تصویر جامعی از افراد، مؤسسه‌ها، کشورها و موضوعات مطرح‌شده در نشریه را فراهم کرده و می‌تواند برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های آینده مورد استفاده دست‌اندرکاران قرار گیرد. امروزه، هزاران مجله علمی در حوزه‌های مختلف در جهان منتشر می‌شوند که بررسی و ارزیابی عملکرد آن‌ها نیازمند به تحلیل و بررسی‌های دقیق و کارشناسانه است [8].
مجلات علمی یکی از ابزارهای بسیار مهم برای انتشار یافته‌ها در حوزه سلامت نیروی کار محسوب می‌شوند، چرا که انتشار مقالات در مجله‌های تخصصی به دلایل متفاوتی مانند تازگی، کوتاه بودن مطلب، سرعت انتقال زیاد، چاپ و توزیع سریع‌تر و معرفی آخرین پژوهش‌ها به‌طور معمول برای محققان از جذابیت بیشتری برخوردار هستند [9].
از سویی دیگر، برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مجلات بیش از سایر انواع منابع استفاده شده است [10] و میزان تولیدات به همراه کیفیت مجلات و نیز میزان استفاده افراد جامعه از این منابع، یکی از شاخص‌های رشد علمی در هر جامعه محسوب می‌شود [11]. این تحقیق با هدف بررسی انتشارات علمی پژوهشگران جهانی در حوزه روانشناسی و شناسایی مهم‌ترین مراکز پژوهشی و دانشگاهی و همچنین مهم‌ترین پژوهشگران برای برآورد چشم‌اندازی از رقابت علمی و همکاری‌های ملی و بین‌المللی در بستر پیشرفت‌های نوین انجام شد.
پیشینه
تِرَن و همکاران [10] در پژوهش خود با عنوان «مطالعه همه‌گیری بیماری کووید-19: آنالیز متون جهانی با استفاده از روش‌های کتاب‌سنجی» به بررسی 5780 رکورد کتاب‌شناختی انگلیسی زبان در حوزه کوویدـ19 و SARS-CoV2 که از دسامبر 2019 تا 23 آوریل 2020 در 3 پایگاه جهانی اسکوپوس، مدلاین و وب‌آو‌ساینس منتشر شده بود، پرداختند. نتایج یافته‌های آن‌ها نشان داد میزان انتشارات کشورهای مختلف، تفاوت زیادی دارد، به‌طوری که کشورهای چین، ایالات متحده آمریکا و انگلستان در رتبه اول تا سوم جهان قرار دارند. در بخش نتیجه پژوهش به لزوم همکاری‌های مختلف پژوهشگران جهان در کشورهای با درآمد بالا، پایین و متوسط در تمام زمینه‌های پیشگیری و کنترل بیماری کوویدـ19 اشاره شده است.
پاتیل [9] در پژوهش خود با استفاده از روش علم‌سنجی به بررسی انتشارات علمی (2184 رکورد) حوزه کوویدـ19 در پایگاه اطلاعاتی دیمنژنس در فاصله زمانی اول ژانویه تا 27 مارس 2020 پرداخت. یافته‌های مطالعه او نشان داد 69 کشور جهان در انتشارات علمی کوویدـ19 نقش داشته‌اند و در این بین کشورهای چین، ایالات متحده آمریکا و انگلستان در جایگاه اول تا سوم جهان قرار داشتند.
همچنین بین مجلات منتشر‌کننده مقالات، مجله لَنسِت از نظر میزان استنادات دریافتی جایگاه اول را از آن خود کرده است. بین سازمان‌های پژوهشی هم دانشگاه علوم و تحقیقات هوآژنگ و دانشگاه هنک‌کنگ در صدر قرار داشتند. نتایج مطالعه آن‌ها نشان داد بالاترین بسامد واژگان مربوط به کلیدواژههای کرونا ویروس، همه‌گیری و داده بود.
جی‌شی و همکاران [11]، پژوهشی با عنوان روند تولیدات علمی در حوزه دردهای عصبی در جهان و چین انجام دادند، این پژوهش روند جهانی تولیدات علمی در حوزه دردهای عصبی و همچنین کمیت و کیفیت تولیدات علمی کشور چین را در مقایسه با سایر کشورهای توسعه‌یافته بررسی کرد. یافته‌های پژوهش آن‌ها نشان داد ایالات متحده آمریکا نیز کشور غالب و رهبر در این حوزه محسوب می‌شود، اگرچه چین نیز دستاوردهای بزرگی داشته است.
وانگ و همکاران [12] در پژوهش خود با عنوان «تولیدات علمی در حوزه کمر‌درد در 3 سطح جهانی: آنالیز علم‌سنجی» نشان دادند که طی دوره زمانی 1995 تا 2016 در وب‌آو‌ساینس 50970 مقاله منتشر شده است که ایالات متحده آمریکا بیشترین تعداد مقالات (33 درصد و 16818) را داشته است و بعد از این کشور، کشورهای انگلیس (8/99 درصد و 4582)، آلمان (7/6 درصد و 3871)، کانادا (7/09 درصد و 3613)، استرالیا (6/01 درصد و 3063) قرار داشتند. دانشگاه هاروارد (1/8 درصد و 917) مؤسسه‌ای با بیشترین تولیدات علمی بود.
پژوهش‌های انجام‌شده در داخل کشور
حجت دهقانی بنادکی و همکاران [12] در پژوهش خود با عنوان «پژوهش‌های علمی جهان در حوزه کرونا ویروس: یک تحلیل کتاب‌سنجی» به بررسی همه مدارک نمایه‌شده با موضوع کرونا ویروس در فاصله زمانی اول دسامبر 2019 تا اول آوریل 2020 در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس پرداختند. یافته‌های پژوهش آن‌ها نشان داد بین کل مدارک نمایه‌شده (923 مدرک) با موضوع کوویدـ19، کشور چین با انتشار 348 مقاله در جایگاه نخست و به دنبال آن، ایالات متحده آمریکا در جایگاه دوم جهان قرار دارند.
همچنین بین مجلات چاپ‌کننده مقالات، مجله لنست و بی‌ام‌جی کلینیکال ریسرچ بیشترین مقالات حوزه کووید را منتشر کرده‌اند. بین دانشگاه‌های جهان دانشگاه هنگ‌کنگ و دانشگاه علوم و تحقیقات هوآژنگ در جایگاه نخست جهان قراردارند. نتایج مطالعه آن‌ها نشان داد بیشتر مقالات بر جنبه‌های مختلف بیماری کرونا از قبیل بیماری‌زایی، اپیدمیولوژی، درمان، تشخیص، پیشگیری و عوارض آن تمرکز داشتند.
در پژوهشی که با عنوان «بررسی تولید علم پژوهشگران ایرانی در زمینه ایدز: بر اساس داده‌های پایگاه اطلاعاتی وب‌آو‌ساینس» توسط امیرحسین مردای و همکاران [2] انجام شد با استفاده از روش علم‌سنجی میزان انتشارات علمی تولید‌شده توسط پژوهشگران ایرانی در زمینه ایدز در پایگاه وب‌آو‌ساینس طی سال‌های 2000 تا 2010 بررسی شد. 336 مدرکی که در تألیف آن‌ها حداقل یک نویسنده وابسته به سازمان‌های ایرانی مشارکت داشته‌اند، شناسایی شد. یافته‌های این پژوهش نشان داد روند تولیدات علمی پژوهشگران ایران از سیر صعودی با نرخ رشد سالیانه 30 درصد برخوردار بوده است.
دانشگاه علوم‌پزشکی تهران یک‌پنجم از تولیدات علمی را در میان سازمان‌های داخلی به خود اختصاص داده بود. بیشترین تحقیقات انجام‌شده در ایران متعلق به زیر‌موضوع بیماری‌های عفونی بود. همچنین 35 درصد مجلاتی که پژوهشگران ایرانی مقالات خود را در آن‌ها به چاپ رسانده‌اند، متعلق به ایالات متحده آمریکا بود.
پژوهشی که موسوی و همکاران [13] با عنوان «یک دهه مطالعات پژوهشگران ایرانی در حوزه سرطان و مقایسه آن با کشورهای منطقه و جهان (2006-2015)» و به روش پیمایشی توصیفی و با استفاده از ابزارهای علم‌سنجی انجام دادند، نشان داد تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی در حوزه سرطان طی سال‌های اخیر رشد نسبتاً قابل قبولی داشته، اما به لحاظ کیفی این مقالات در مجلات معتبر و باکیفیت بالامنتشر نشده‌اند. در این پژوهش مشخص شد که در طی سال‌های اخیر تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی در حوزه سرطان از رشد سالیانه 25 درصدی برخوردار بوده است و دانشگاه‌های علوم پزشکی تیپ برتر از مهم‌ترین مراکز تولیدکننده مدارک علمی و پژوهشگران کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته جهان از مهم‌ترین شرکای متخصصان ایرانی در تولید علم مشترک بوده‌اند.
در پیشینه‌ها و تحقیقات مشابه مشاهده شد که با استفاده از روش علم‌سنجی روند رشد مقالات، سازمان‌های همکار، نویسندگان برتر و غیره قابل دسترسی و رؤیت است و می‌تواند کمک بزرگی برای پژوهشگران برای دسترسی راحت‌تر به مطالب و یافته‌های علمی باشد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه یک مطالعه علم‌سنجی است که با استفاده از روش کتاب‌سنجی و مصورسازی در محیط پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس انجام شده است. جامعه پژوهش شامل همه مدارک منتشرشده در این حیطه موضوعی در پایگاه اسکوپوس تا پایان سال 2022 است. در این پژوهش، ابزار و روش جمع‌آوری داده‌ها، جست‌وجوی اینترنتی در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس است. کلید واژه منتخب بعد از استانداردسازی در پایگاه پاب‌مد و مِش جست‌وجو شد. اطلاعات استخراج شده و به نرم‌افزار وارد شد و مطابق با اهداف مورد پژوهش، جدول‌ها و تصویرها استخراج شد. استراتژی جست‌وجو در این پژوهش به صورت زیر است.
(TITLE-ABS-KEY (psychology) AND TITLE-ABS-KEY (psychologist)
همه اطلاعات در قالب CSV در فایل اکسل استخراج شد و با استفاده از نرم‌افزار نقشه‌کشی Vosviewer نقشه‌ها و جدول‌های مرتبط استخراج شد.
تجزیهوتحلیل داده‌ها از طریق تکنیک‌های (Citation analysis ،Co-authorship analysis ،Co-occurrence analysis Co-citation Analysis) و استفاده از نرم‌افزارهای Microsoft Excel و VOSviewer انجام شد. در این پژوهش، کل جامعه پژوهش بررسی شد.
یافته‌ها
آگاهی از وضعیت تولیدات علمی در یک حوزه خاص، به محققان علاقه‌مند کمک می‌کند تا با شکاف‌های علمی موجود در این حوزه آشنا شوند، افراد معتبر در این حوزه ها را شناسایی کنند و موضوع پژوهش‌های خود را با دید وسیع‌تری بررسی کنند [14].
جست‌وجو با استفاده از کلیدواژههای استاندارد انتخاب‌شده از مِش، جدول‌ها، تصویرها و اطلاعات زیر به دست آمد.
سال 1894 حدود 3 مدرک در مجله روان‌شناختی مروری در این پایگاه منتشر شد. سپس چندین سال مدرکی در پایگاه منتشر نشد و آمار آن صفر است، اما از سال 1940 روندی روبه‌رشد و صعودی در پیش گرفته شده است. به گونه‌ای که از سال 2012 به بعد تعداد مدارک منتشره بالای 1000 مورد هستند. تعداد مدارک سال 2022 حدود 1266 مدرک است.
پراستنادترین مقاله Positive psychology. An introduction. مربوط به سال 2000 با 7869 استناد است که در مجله روان‌شناس آمریکایی منتشر شده است.
مطابق جدول شماره 1، مجلات بسیاری در زمینه انتشار مدارک مرتبط با موضوع پژوهش در پایگاه اسکوپوس فعال هستند.
در جدول شماره 1، 15 مجله پرانتشار ذکر شده است. در صدر همه مجلات، مجله روان‌شناس آمریکایی با انتشار 1184 مدرک از پژوهشگران ایران قرار دارد.
این نقشه با دارا بودن 4625 نویسنده، 248 خوشه و 1230 لینک و قدرت اتصال دارد. در هر خوشه تعداد آیتم‌های متعدد قرار دارند.
نویسندگان مطرح و پرکار در این زمینه زیاد هستند، اما پرکارترین آن‌ها گاسلو ان جی و دیلون پ اچ با 29 مدرک در صدر قرار دارند.
مطابق جدول شماره 2، دانشگاه‌ها، مؤسسات و سازمان‌های همکار و پرانتشار در زمینه پژوهش‌شده ذکر شده‌اند که به دلیل بالا بودن تعداد آن‌ها، تنها به 15 مورد اول اشاره می‌شود.
در صدر سازمان‌ها، دانشگاه لندن با تعداد 207 مدرک منتشر قرار دارد. در مراتب بعدی دانشگاه‌های فلوریدا و کلمبیا قرار دارند.
این نقشه 119 آیتم، 36 خوشه، 395 لینک و در مجموع 1197 قدرت اتصال است. در هر خوشه تعداد آیتم‌های متفاوتی قرار دارند که در ارتباط با یکدیگر هستند و لینک‌های موجود در نقشه را می‌سازند. ایالات متحده آمریکا با رتبه یک تولید، در خوشه 6 با 1477 مدرک، 84 لینک و 393 قدرت اتصال قوی در نقشه قابل تمیز است.
مطابق جدول شماره 3، کشورهای که در زمینه انتشار مدارک پژوهشی با ایران همکار بوده‌اند، ذکر شده است.
به دلیل تعداد زیاد کشورها به تعدادی از آن‌ها اشاره شده است. بیشترین تعداد همکاری بین کشورها را ایالات متحده آمریکا با 11219مدرک در زمینه انتشارات پژوهش‌شده داشته است. در مراتب بعدی، بریتانیا (3506) و استرالیا (1342) قرار دارند. بیشترین مدارک منتشرشده مقاله (18930) و زبان غالب در مدارک منتشرشده انگلیسی است. موضوعات روانشناسی (16937)، پزشکی (8149)، جامعه‌شناسی و علوم انسانی (8005) بیشترین موضوعات پرتکرار در این پژوهش هستند.
همچنین در ادامه جست‌وجوها به بررسی این پژوهش در ایران نیز پرداختیم. حدود 4100 مدرک علمی در زمینه پژوهش از ایران در این پایگاه منتشر شده است.
TITLE-ABS-KEY (psychology) OR TITLE-ABS-KEY (psychologist) AND TITLE-ABS-KEY (iran))
اولین مقاله از ایران در سال 1960 با عنوان case of retardation among institutional children: iran است که در مجله روانشناسی ژنتیکی با 59 استناد منتشر شده است. تعداد مدارک منتشرشده در طی سال‌های اخیر روندی افزایشی داشته است (تصویر شماره 1).
روانشناسی علمی است که به مطالعه ذهن و رفتار انسان‌ها می‌پردازد و شامل تأثیرات زیست‌شناختی، فشار‌های اجتماعی و عوامل محیطی بر نحوه و چگونگی تفکر، عملکرد و حس افراد می‌شود. با استفاده از این علم، روان‌شناسان و روان‌پزشکان به معالجه اختلالات روانی افراد می‌پردازند و در جهت شناخت روان انسان‌ها گام بر‌می‌دارند.
به دست آوردن درک عمیق از روانشناسی به افراد کمک می‌کند تا به بینش کاملی نسبت به اعمال و رفتار خود برسند و اطرافیان خود را بهتر درک کنند. مواردی چون زبان بدن، مهارت‌های ارتباطی و مهارت‌های مربوط به اعتماد به نفس در چارچوب علم روانشناسی قرار می‌گیرند [1].
امروزه توان تحقیقاتی و ظرفیت علمی هر کشوری ملاک و معیار مناسب برای ارزیابی میزان پیشرفت، بالندگی و به دنبال آن توسعه کشور به شمار می‌آید؛ بنابراین با اندازه‌گیری تولیدات علمی، می‌توان تصویری از چگونگی فعالیتهای علمی یک کشور ارائه کرد [2]. یکی از ملاک‌های سنجش تولیدات علمی هر کشور، تعداد مقالات نمایه‌شده در پایگاه‌های معتبر جهان است [3].
تولیدات علمی ایران در سال‌های اخیر افزایش داشته است. در سال 1368، ایران تنها 26 مقاله در پایگاه مؤسسه اطلاعات علمی داشت، اما در سال‌های اخیر، این رقم افزایش چشمگیری داشته است. علم پزشکی ارتباط تنگاتنگی با سلامت افراد جامعه دارد و متخصصان این حوزه در راستای افزایش سطح توانمندی و عملکرد خود نیازمند بهره‌مندی بیشتر از منابع اطلاعاتی گوناگون هستند [4]. آگاهی از وضعیت تولیدات علمی در یک حوزه خاص، به محققان علاقه‌مند کمک می‌کند تا با شکاف‌های علمی موجود در این حوزه آشنا شوند، افراد معتبر در این حوزه‌ها را شناسایی کرده و موضوع پژوهش‌های خود را با دیدگاه وسیع‌تری بررسی کنند [5].
در هر حوزه علمی، فعالیتهای پژوهشی بر اساس فعالیتهای علمی پیشینیان بنا می‌شود و نیازمند آگاهی از فعالیتهای مرتبط قبلی است، اما توجه به مطالعات قبلی و جایگاه آن‌ها، مطالعات مهم موجود در یک حوزه تحقیقاتی را شناسایی می‌کند. همچنین باعث توسعه ادبیات در آن حوزه خاص شده و در طول زمان می‌تواند در تعیین موضوع‌های محوری و شناسایی افراد کلیدی و ترسیم روند تغییرات موضوعی در یک زمینه مطالعاتی و پاسخ به این سؤال که چه موضوعاتی در گذشته و آینده مطرح بوده، مفید واقع شود [6]. دستیابی به چنین اهدافی را می‌توان با استفاده از فنون علم‌سنجی محقق کرد [4].
علم‌سنجی حوزه‌ای میان‌رشته‌ای است که به دلیل گستردگی دامنه خود طیف وسیعی از موضوعات را بررسی کرده و با تمام جنبه‌های کمّی علوم و تحقیقات علمی سروکار دارد. این ارزشیابی کمّی از عوامل مهم توسعه و پیشرفت علوم محسوب می‌شود و می‌تواند بیشترین بهره‌وری را از منابع مالی و انسانی به دنبال داشته باشد [7].
از طریق انجام مطالعات علم‌سنجی می‌توان تعداد تولیدات علمی، کیفیت و اثرگذاری این تولیدات و همچنین جایگاه ملی و بین‌المللی یک نشریه در مقایسه با سایر نشریه‌های هم‌رشته را بررسی کرد. علاوه بر آن، با انجام مطالعات استنادی درباره مجله‌ها می‌توان از میزان استناد به مقاله‌های مجله در سایر برون‌داد‌های پژوهشی آگاه شد و مقاله‌های پراستناد را مشخص کرد. یافته‌های این‌گونه مطالعات، تصویر جامعی از افراد، مؤسسه‌ها، کشورها و موضوعات مطرح‌شده در نشریه را فراهم کرده و می‌تواند برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های آینده مورد استفاده دست‌اندرکاران قرار گیرد. امروزه، هزاران مجله علمی در حوزه‌های مختلف در جهان منتشر می‌شوند که بررسی و ارزیابی عملکرد آن‌ها نیازمند به تحلیل و بررسی‌های دقیق و کارشناسانه است [8].
مجلات علمی یکی از ابزارهای بسیار مهم برای انتشار یافته‌ها در حوزه سلامت نیروی کار محسوب می‌شوند، چرا که انتشار مقالات در مجله‌های تخصصی به دلایل متفاوتی مانند تازگی، کوتاه بودن مطلب، سرعت انتقال زیاد، چاپ و توزیع سریع‌تر و معرفی آخرین پژوهش‌ها به‌طور معمول برای محققان از جذابیت بیشتری برخوردار هستند [9].
از سویی دیگر، برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مجلات بیش از سایر انواع منابع استفاده شده است [10] و میزان تولیدات به همراه کیفیت مجلات و نیز میزان استفاده افراد جامعه از این منابع، یکی از شاخص‌های رشد علمی در هر جامعه محسوب می‌شود [11]. این تحقیق با هدف بررسی انتشارات علمی پژوهشگران جهانی در حوزه روانشناسی و شناسایی مهم‌ترین مراکز پژوهشی و دانشگاهی و همچنین مهم‌ترین پژوهشگران برای برآورد چشم‌اندازی از رقابت علمی و همکاری‌های ملی و بین‌المللی در بستر پیشرفت‌های نوین انجام شد.
پیشینه
تِرَن و همکاران [10] در پژوهش خود با عنوان «مطالعه همه‌گیری بیماری کووید-19: آنالیز متون جهانی با استفاده از روش‌های کتاب‌سنجی» به بررسی 5780 رکورد کتاب‌شناختی انگلیسی زبان در حوزه کوویدـ19 و SARS-CoV2 که از دسامبر 2019 تا 23 آوریل 2020 در 3 پایگاه جهانی اسکوپوس، مدلاین و وب‌آو‌ساینس منتشر شده بود، پرداختند. نتایج یافته‌های آن‌ها نشان داد میزان انتشارات کشورهای مختلف، تفاوت زیادی دارد، به‌طوری که کشورهای چین، ایالات متحده آمریکا و انگلستان در رتبه اول تا سوم جهان قرار دارند. در بخش نتیجه پژوهش به لزوم همکاری‌های مختلف پژوهشگران جهان در کشورهای با درآمد بالا، پایین و متوسط در تمام زمینه‌های پیشگیری و کنترل بیماری کوویدـ19 اشاره شده است.
پاتیل [9] در پژوهش خود با استفاده از روش علم‌سنجی به بررسی انتشارات علمی (2184 رکورد) حوزه کوویدـ19 در پایگاه اطلاعاتی دیمنژنس در فاصله زمانی اول ژانویه تا 27 مارس 2020 پرداخت. یافته‌های مطالعه او نشان داد 69 کشور جهان در انتشارات علمی کوویدـ19 نقش داشته‌اند و در این بین کشورهای چین، ایالات متحده آمریکا و انگلستان در جایگاه اول تا سوم جهان قرار داشتند.
همچنین بین مجلات منتشر‌کننده مقالات، مجله لَنسِت از نظر میزان استنادات دریافتی جایگاه اول را از آن خود کرده است. بین سازمان‌های پژوهشی هم دانشگاه علوم و تحقیقات هوآژنگ و دانشگاه هنک‌کنگ در صدر قرار داشتند. نتایج مطالعه آن‌ها نشان داد بالاترین بسامد واژگان مربوط به کلیدواژههای کرونا ویروس، همه‌گیری و داده بود.
جی‌شی و همکاران [11]، پژوهشی با عنوان روند تولیدات علمی در حوزه دردهای عصبی در جهان و چین انجام دادند، این پژوهش روند جهانی تولیدات علمی در حوزه دردهای عصبی و همچنین کمیت و کیفیت تولیدات علمی کشور چین را در مقایسه با سایر کشورهای توسعه‌یافته بررسی کرد. یافته‌های پژوهش آن‌ها نشان داد ایالات متحده آمریکا نیز کشور غالب و رهبر در این حوزه محسوب می‌شود، اگرچه چین نیز دستاوردهای بزرگی داشته است.
وانگ و همکاران [12] در پژوهش خود با عنوان «تولیدات علمی در حوزه کمر‌درد در 3 سطح جهانی: آنالیز علم‌سنجی» نشان دادند که طی دوره زمانی 1995 تا 2016 در وب‌آو‌ساینس 50970 مقاله منتشر شده است که ایالات متحده آمریکا بیشترین تعداد مقالات (33 درصد و 16818) را داشته است و بعد از این کشور، کشورهای انگلیس (8/99 درصد و 4582)، آلمان (7/6 درصد و 3871)، کانادا (7/09 درصد و 3613)، استرالیا (6/01 درصد و 3063) قرار داشتند. دانشگاه هاروارد (1/8 درصد و 917) مؤسسه‌ای با بیشترین تولیدات علمی بود.
پژوهش‌های انجام‌شده در داخل کشور
حجت دهقانی بنادکی و همکاران [12] در پژوهش خود با عنوان «پژوهش‌های علمی جهان در حوزه کرونا ویروس: یک تحلیل کتاب‌سنجی» به بررسی همه مدارک نمایه‌شده با موضوع کرونا ویروس در فاصله زمانی اول دسامبر 2019 تا اول آوریل 2020 در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس پرداختند. یافته‌های پژوهش آن‌ها نشان داد بین کل مدارک نمایه‌شده (923 مدرک) با موضوع کوویدـ19، کشور چین با انتشار 348 مقاله در جایگاه نخست و به دنبال آن، ایالات متحده آمریکا در جایگاه دوم جهان قرار دارند.
همچنین بین مجلات چاپ‌کننده مقالات، مجله لنست و بی‌ام‌جی کلینیکال ریسرچ بیشترین مقالات حوزه کووید را منتشر کرده‌اند. بین دانشگاه‌های جهان دانشگاه هنگ‌کنگ و دانشگاه علوم و تحقیقات هوآژنگ در جایگاه نخست جهان قراردارند. نتایج مطالعه آن‌ها نشان داد بیشتر مقالات بر جنبه‌های مختلف بیماری کرونا از قبیل بیماری‌زایی، اپیدمیولوژی، درمان، تشخیص، پیشگیری و عوارض آن تمرکز داشتند.
در پژوهشی که با عنوان «بررسی تولید علم پژوهشگران ایرانی در زمینه ایدز: بر اساس داده‌های پایگاه اطلاعاتی وب‌آو‌ساینس» توسط امیرحسین مردای و همکاران [2] انجام شد با استفاده از روش علم‌سنجی میزان انتشارات علمی تولید‌شده توسط پژوهشگران ایرانی در زمینه ایدز در پایگاه وب‌آو‌ساینس طی سال‌های 2000 تا 2010 بررسی شد. 336 مدرکی که در تألیف آن‌ها حداقل یک نویسنده وابسته به سازمان‌های ایرانی مشارکت داشته‌اند، شناسایی شد. یافته‌های این پژوهش نشان داد روند تولیدات علمی پژوهشگران ایران از سیر صعودی با نرخ رشد سالیانه 30 درصد برخوردار بوده است.
دانشگاه علوم‌پزشکی تهران یک‌پنجم از تولیدات علمی را در میان سازمان‌های داخلی به خود اختصاص داده بود. بیشترین تحقیقات انجام‌شده در ایران متعلق به زیر‌موضوع بیماری‌های عفونی بود. همچنین 35 درصد مجلاتی که پژوهشگران ایرانی مقالات خود را در آن‌ها به چاپ رسانده‌اند، متعلق به ایالات متحده آمریکا بود.
پژوهشی که موسوی و همکاران [13] با عنوان «یک دهه مطالعات پژوهشگران ایرانی در حوزه سرطان و مقایسه آن با کشورهای منطقه و جهان (2006-2015)» و به روش پیمایشی توصیفی و با استفاده از ابزارهای علم‌سنجی انجام دادند، نشان داد تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی در حوزه سرطان طی سال‌های اخیر رشد نسبتاً قابل قبولی داشته، اما به لحاظ کیفی این مقالات در مجلات معتبر و باکیفیت بالامنتشر نشده‌اند. در این پژوهش مشخص شد که در طی سال‌های اخیر تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی در حوزه سرطان از رشد سالیانه 25 درصدی برخوردار بوده است و دانشگاه‌های علوم پزشکی تیپ برتر از مهم‌ترین مراکز تولیدکننده مدارک علمی و پژوهشگران کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته جهان از مهم‌ترین شرکای متخصصان ایرانی در تولید علم مشترک بوده‌اند.
در پیشینه‌ها و تحقیقات مشابه مشاهده شد که با استفاده از روش علم‌سنجی روند رشد مقالات، سازمان‌های همکار، نویسندگان برتر و غیره قابل دسترسی و رؤیت است و می‌تواند کمک بزرگی برای پژوهشگران برای دسترسی راحت‌تر به مطالب و یافته‌های علمی باشد.
مواد و روش‌ها
این مطالعه یک مطالعه علم‌سنجی است که با استفاده از روش کتاب‌سنجی و مصورسازی در محیط پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس انجام شده است. جامعه پژوهش شامل همه مدارک منتشرشده در این حیطه موضوعی در پایگاه اسکوپوس تا پایان سال 2022 است. در این پژوهش، ابزار و روش جمع‌آوری داده‌ها، جست‌وجوی اینترنتی در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس است. کلید واژه منتخب بعد از استانداردسازی در پایگاه پاب‌مد و مِش جست‌وجو شد. اطلاعات استخراج شده و به نرم‌افزار وارد شد و مطابق با اهداف مورد پژوهش، جدول‌ها و تصویرها استخراج شد. استراتژی جست‌وجو در این پژوهش به صورت زیر است.
(TITLE-ABS-KEY (psychology) AND TITLE-ABS-KEY (psychologist)
همه اطلاعات در قالب CSV در فایل اکسل استخراج شد و با استفاده از نرم‌افزار نقشه‌کشی Vosviewer نقشه‌ها و جدول‌های مرتبط استخراج شد.
تجزیهوتحلیل داده‌ها از طریق تکنیک‌های (Citation analysis ،Co-authorship analysis ،Co-occurrence analysis Co-citation Analysis) و استفاده از نرم‌افزارهای Microsoft Excel و VOSviewer انجام شد. در این پژوهش، کل جامعه پژوهش بررسی شد.
یافته‌ها
آگاهی از وضعیت تولیدات علمی در یک حوزه خاص، به محققان علاقه‌مند کمک می‌کند تا با شکاف‌های علمی موجود در این حوزه آشنا شوند، افراد معتبر در این حوزه ها را شناسایی کنند و موضوع پژوهش‌های خود را با دید وسیع‌تری بررسی کنند [14].
جست‌وجو با استفاده از کلیدواژههای استاندارد انتخاب‌شده از مِش، جدول‌ها، تصویرها و اطلاعات زیر به دست آمد.
سال 1894 حدود 3 مدرک در مجله روان‌شناختی مروری در این پایگاه منتشر شد. سپس چندین سال مدرکی در پایگاه منتشر نشد و آمار آن صفر است، اما از سال 1940 روندی روبه‌رشد و صعودی در پیش گرفته شده است. به گونه‌ای که از سال 2012 به بعد تعداد مدارک منتشره بالای 1000 مورد هستند. تعداد مدارک سال 2022 حدود 1266 مدرک است.
پراستنادترین مقاله Positive psychology. An introduction. مربوط به سال 2000 با 7869 استناد است که در مجله روان‌شناس آمریکایی منتشر شده است.
مطابق جدول شماره 1، مجلات بسیاری در زمینه انتشار مدارک مرتبط با موضوع پژوهش در پایگاه اسکوپوس فعال هستند.
در جدول شماره 1، 15 مجله پرانتشار ذکر شده است. در صدر همه مجلات، مجله روان‌شناس آمریکایی با انتشار 1184 مدرک از پژوهشگران ایران قرار دارد.
این نقشه با دارا بودن 4625 نویسنده، 248 خوشه و 1230 لینک و قدرت اتصال دارد. در هر خوشه تعداد آیتم‌های متعدد قرار دارند.
نویسندگان مطرح و پرکار در این زمینه زیاد هستند، اما پرکارترین آن‌ها گاسلو ان جی و دیلون پ اچ با 29 مدرک در صدر قرار دارند.
مطابق جدول شماره 2، دانشگاه‌ها، مؤسسات و سازمان‌های همکار و پرانتشار در زمینه پژوهش‌شده ذکر شده‌اند که به دلیل بالا بودن تعداد آن‌ها، تنها به 15 مورد اول اشاره می‌شود.
در صدر سازمان‌ها، دانشگاه لندن با تعداد 207 مدرک منتشر قرار دارد. در مراتب بعدی دانشگاه‌های فلوریدا و کلمبیا قرار دارند.
این نقشه 119 آیتم، 36 خوشه، 395 لینک و در مجموع 1197 قدرت اتصال است. در هر خوشه تعداد آیتم‌های متفاوتی قرار دارند که در ارتباط با یکدیگر هستند و لینک‌های موجود در نقشه را می‌سازند. ایالات متحده آمریکا با رتبه یک تولید، در خوشه 6 با 1477 مدرک، 84 لینک و 393 قدرت اتصال قوی در نقشه قابل تمیز است.
مطابق جدول شماره 3، کشورهای که در زمینه انتشار مدارک پژوهشی با ایران همکار بوده‌اند، ذکر شده است.
به دلیل تعداد زیاد کشورها به تعدادی از آن‌ها اشاره شده است. بیشترین تعداد همکاری بین کشورها را ایالات متحده آمریکا با 11219مدرک در زمینه انتشارات پژوهش‌شده داشته است. در مراتب بعدی، بریتانیا (3506) و استرالیا (1342) قرار دارند. بیشترین مدارک منتشرشده مقاله (18930) و زبان غالب در مدارک منتشرشده انگلیسی است. موضوعات روانشناسی (16937)، پزشکی (8149)، جامعه‌شناسی و علوم انسانی (8005) بیشترین موضوعات پرتکرار در این پژوهش هستند.
همچنین در ادامه جست‌وجوها به بررسی این پژوهش در ایران نیز پرداختیم. حدود 4100 مدرک علمی در زمینه پژوهش از ایران در این پایگاه منتشر شده است.
TITLE-ABS-KEY (psychology) OR TITLE-ABS-KEY (psychologist) AND TITLE-ABS-KEY (iran))
اولین مقاله از ایران در سال 1960 با عنوان case of retardation among institutional children: iran است که در مجله روانشناسی ژنتیکی با 59 استناد منتشر شده است. تعداد مدارک منتشرشده در طی سال‌های اخیر روندی افزایشی داشته است (تصویر شماره 1).
پراستنادترین مقاله با عنوان:
Impact of COVID-19 pandemic on mental health in the general population: A systematic review مربوط به سال 2020 با 2466 استناد است.
پراستنادترین نویسنده، منتظری با 52 مدرک و 990 استناد است. پرکارترین پژوهشگران در این زمینه میرغفوروند با 72 مدرک و 813 استناد، عبادی و پاک‌پور با 53 مدرک هستند.
3810 مقالات مجلات به زبان انگلیسی، بیشترین حجم مدارک منتشرشده را به خود اختصاص داده که بیشتر در حوزه پزشکی و روانشناسی است. مجله جهانی علوم سلامت (118) و مجله پیشگیری از سرطان آسیا اقیانوسیه (104) مجلات هسته و اصلی در این زمینه هستند. دانشگاه تهران (809) و دانشگاه شهید بهشتی (382) برجسته‌ترین سازمان‌های فعال در این زمینه هستند. بعد از ایران، بیشترین همکاری در این زمینه با کشورهای ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و استرالیا است (تصویر شماره 2).
Impact of COVID-19 pandemic on mental health in the general population: A systematic review مربوط به سال 2020 با 2466 استناد است.
پراستنادترین نویسنده، منتظری با 52 مدرک و 990 استناد است. پرکارترین پژوهشگران در این زمینه میرغفوروند با 72 مدرک و 813 استناد، عبادی و پاک‌پور با 53 مدرک هستند.
3810 مقالات مجلات به زبان انگلیسی، بیشترین حجم مدارک منتشرشده را به خود اختصاص داده که بیشتر در حوزه پزشکی و روانشناسی است. مجله جهانی علوم سلامت (118) و مجله پیشگیری از سرطان آسیا اقیانوسیه (104) مجلات هسته و اصلی در این زمینه هستند. دانشگاه تهران (809) و دانشگاه شهید بهشتی (382) برجسته‌ترین سازمان‌های فعال در این زمینه هستند. بعد از ایران، بیشترین همکاری در این زمینه با کشورهای ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و استرالیا است (تصویر شماره 2).
بعد از زبان انگلیسی (4027) بیشترین تعداد (58) مدرک به زبان فارسی منتشر شده است.
در نقشه علمی پژوهشگران ایرانی (تصویر شماره 3)، این نقشه 978 آیتم، 31 خوشه و 307400 لینک دارد.
در نقشه علمی پژوهشگران ایرانی (تصویر شماره 3)، این نقشه 978 آیتم، 31 خوشه و 307400 لینک دارد.
در هر خوشه تعدادی زیادی آیتم وجود دارد که از طریق لینک‌ها با یکدیگر در ارتباط هستند.
بحث
یکی از راه‌های سنجش کیفیت و تأثیر مقالات، استفاده از مجموعه‌ای از شاخص‌های کتاب‌سنجی، از جمله استناد و شاخص‌های استنادی به عنوان شاخص اصلی است [14]. با این حال، استناد محدودیت‌هایی، از جمله زمان ماندگاری مقاله جهت استناد شدن دارد [15]، هر چه زمان بیشتری از انتشار مقاله گذشته باشد، شانس استناد شدن آن مقاله بیشتر می‌شود. به همین دلیل است که مقالات منتشرشده بعد از سال 2017، به نسبت استنادات کمتری دریافت کرده‌اند؛ زیرا زمان زیادی از انتشار آن‌ها نگذشته است و هنوز پتانسیل دریافت استنادات بیشتری دارند.
با توجه به اطلاعات به‌دست‌آمده در ارتباط با حوزه موضوعی روانشناسی در این پایگاه و تجزیهوتحلیل پژوهش‌های انجام‌شده قبلی، می‌توان دریافت کرد که اطلاعات مرتبط با این موضوع روندی روبه‌رشد و صعودی دارد. وانگ [12]، موسوی و همکاران [14] و دهقان [13] نیز در پژوهش‌های خود به صعودی بودن روند رشد مدارک مرتبط با موضوعات مورد پژوهش خود اذعان داشتند. اطلاعات به صورت بین‌المللی در سطح جهان در حال گسترش است و پژوهشگران و مؤسسات برتری در سطح جهان در ارتباط با این بیماری در حال بررسی، پژوهش و ارزیابی هستند.
همان‌گونه که پاتیل [9] و ژای و همکاران [8] و جی‌شی [11] در پژوهش بررسی پیشرفت‌های پژوهشی کشورهای مختلف جهان در حوزه کوویدـ19 دریافتند که کشورهای چین و ایالات متحده آمریکا بیشترین مطالعات را در زمینه کوویدـ19 انجام داده‌اند که درباره پژوهش انجام‌شده فعلی نیز صادق است. همچنین بین دانشگاه‌های جهان دانشگاه هنگ‌کنگ و بین محققان یون کوک یانگ درجایگاه نخست جهان قرار دارند. نتایج مطالعه آن‌ها نشان داد همکاری‌های علمی بین‌المللی شرط لازم برای سرعت بخشیدن به پیشرفت‌های تحقیقاتی و دستیابی به موفقیت‌های علمی است.
مطابق نتایج به‌دست‌آمده در مجموع 26194 مدرک توسط پژوهشگران جهان درباره موضوع روانشناسی در این پایگاه نمایه شده که با میانگین استناد به ازای هر مدرک 40/2 و میانگین h-index انتشارات بازیابی‌شده 12 بود. بیشتر مدارک منتشرشده مقالات اصیل و به زبان انگلیسی بودند و بیشترین مقالات پژوهشگران جهانی در مجله روان‌شناس آمریکایی (204) منتشر شده بودند. مؤسسه ملی سلامت ذهن (1186)پرتولیدترین سازمان گاسلو ان جی و دیلون پ اچ، با 29 مدرک منتشر شده، پرکارترین نویسنده هستند. بیشترین همکاری با پژوهشگران ایالات متحده آمریکا بود. موضوع علوم روانشناسی بیشترین تعداد مدارک منتشر شده را دارا بود.
همان‌طور که پاتیل [9] در پژوهش خود مجله لَنسِت از نظر میزان استنادات دریافتی جایگاه اول را از آن خود کرده است و این‌که در این پژوهش دانشگاه علوم و تحقیقات لییروی اروپا مقام نخست را داشت و در پاتیل [9] دانشگاه علوم و تحقیقات هوآژنگ و دانشگاه هنک‌کنگ در صدر قرار داشتند. پربسامدترین کلیدواژه در این پژوهش، روانشناسی است. همان‌طور که در پژوهش پاتیل [9] و تِرَن [10] بالاترین بسامد واژگان مربوط به کلیدواژههای کرونا ویروس، همه‌گیری و داده بود. در این پژوهش با توجه به محدودیت دسترسی به پایگاه اسکوپوس، مدت زیادی صرف این کار شد.
نتیجه‌گیری
در این مطالعه، پراستنادترین مقالات، پرتولیدترین و پراستنادترین نویسندگان، مؤسسات و کشورها تعیین شدند. نقشه هم‌تألیفی محققان و کشورها و نیز نقشه هم‌رخدادی کلیدواژگان ترسیم شد. این مطالعه می‌تواند برای محققان و متخصصان در موضوعات داغ و جالب در حوزه روانشناسی و مشارکت در آن مفید و مؤثر واقع شود.
در این مطالعه، شاخص‌های آلتمتریکس بررسی نشده‌اند که این یکی از محدودیت‌های بزرگ مطالعه حاضر است. پیشنهاد می‌شود که به عنوان مطالعات بعدی مشابه با مطالعه حاضر در ارتباط با روانشناسی انجام گیرد. همچنین می‌توان مطالعاتی در ارتباط با بررسی شاخص‌های آلتمتریکس مربوط به نویسندگان برتر یا بررسی شاخص‌های آلتمتریکس مقالات انجام داد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پایان‌نامه دارای تأییدیه اخلاق از دانشگاه آزاد ملایر با شماره 21480 است.
حامی مالی
این مقاله از طرف دانشگاه آزاد ملایر حمایت مالی می‌شود.
مشارکت نویسندگان
گردآوری اطلاعات: آذردخت گیتی؛ گردآوری اطلاعات، تجزیهوتحلیل و تهیه مقاله: داود جعفری؛ تهیه مقاله: محسن بهرامی.
تعارض منافع
بنابر اظهارنویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از زحمات مرضیه گلچین برای همکاری در استخراج اطلاعات از پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس تشکر و قدردانی می‌شود.
بحث
یکی از راه‌های سنجش کیفیت و تأثیر مقالات، استفاده از مجموعه‌ای از شاخص‌های کتاب‌سنجی، از جمله استناد و شاخص‌های استنادی به عنوان شاخص اصلی است [14]. با این حال، استناد محدودیت‌هایی، از جمله زمان ماندگاری مقاله جهت استناد شدن دارد [15]، هر چه زمان بیشتری از انتشار مقاله گذشته باشد، شانس استناد شدن آن مقاله بیشتر می‌شود. به همین دلیل است که مقالات منتشرشده بعد از سال 2017، به نسبت استنادات کمتری دریافت کرده‌اند؛ زیرا زمان زیادی از انتشار آن‌ها نگذشته است و هنوز پتانسیل دریافت استنادات بیشتری دارند.
با توجه به اطلاعات به‌دست‌آمده در ارتباط با حوزه موضوعی روانشناسی در این پایگاه و تجزیهوتحلیل پژوهش‌های انجام‌شده قبلی، می‌توان دریافت کرد که اطلاعات مرتبط با این موضوع روندی روبه‌رشد و صعودی دارد. وانگ [12]، موسوی و همکاران [14] و دهقان [13] نیز در پژوهش‌های خود به صعودی بودن روند رشد مدارک مرتبط با موضوعات مورد پژوهش خود اذعان داشتند. اطلاعات به صورت بین‌المللی در سطح جهان در حال گسترش است و پژوهشگران و مؤسسات برتری در سطح جهان در ارتباط با این بیماری در حال بررسی، پژوهش و ارزیابی هستند.
همان‌گونه که پاتیل [9] و ژای و همکاران [8] و جی‌شی [11] در پژوهش بررسی پیشرفت‌های پژوهشی کشورهای مختلف جهان در حوزه کوویدـ19 دریافتند که کشورهای چین و ایالات متحده آمریکا بیشترین مطالعات را در زمینه کوویدـ19 انجام داده‌اند که درباره پژوهش انجام‌شده فعلی نیز صادق است. همچنین بین دانشگاه‌های جهان دانشگاه هنگ‌کنگ و بین محققان یون کوک یانگ درجایگاه نخست جهان قرار دارند. نتایج مطالعه آن‌ها نشان داد همکاری‌های علمی بین‌المللی شرط لازم برای سرعت بخشیدن به پیشرفت‌های تحقیقاتی و دستیابی به موفقیت‌های علمی است.
مطابق نتایج به‌دست‌آمده در مجموع 26194 مدرک توسط پژوهشگران جهان درباره موضوع روانشناسی در این پایگاه نمایه شده که با میانگین استناد به ازای هر مدرک 40/2 و میانگین h-index انتشارات بازیابی‌شده 12 بود. بیشتر مدارک منتشرشده مقالات اصیل و به زبان انگلیسی بودند و بیشترین مقالات پژوهشگران جهانی در مجله روان‌شناس آمریکایی (204) منتشر شده بودند. مؤسسه ملی سلامت ذهن (1186)پرتولیدترین سازمان گاسلو ان جی و دیلون پ اچ، با 29 مدرک منتشر شده، پرکارترین نویسنده هستند. بیشترین همکاری با پژوهشگران ایالات متحده آمریکا بود. موضوع علوم روانشناسی بیشترین تعداد مدارک منتشر شده را دارا بود.
همان‌طور که پاتیل [9] در پژوهش خود مجله لَنسِت از نظر میزان استنادات دریافتی جایگاه اول را از آن خود کرده است و این‌که در این پژوهش دانشگاه علوم و تحقیقات لییروی اروپا مقام نخست را داشت و در پاتیل [9] دانشگاه علوم و تحقیقات هوآژنگ و دانشگاه هنک‌کنگ در صدر قرار داشتند. پربسامدترین کلیدواژه در این پژوهش، روانشناسی است. همان‌طور که در پژوهش پاتیل [9] و تِرَن [10] بالاترین بسامد واژگان مربوط به کلیدواژههای کرونا ویروس، همه‌گیری و داده بود. در این پژوهش با توجه به محدودیت دسترسی به پایگاه اسکوپوس، مدت زیادی صرف این کار شد.
نتیجه‌گیری
در این مطالعه، پراستنادترین مقالات، پرتولیدترین و پراستنادترین نویسندگان، مؤسسات و کشورها تعیین شدند. نقشه هم‌تألیفی محققان و کشورها و نیز نقشه هم‌رخدادی کلیدواژگان ترسیم شد. این مطالعه می‌تواند برای محققان و متخصصان در موضوعات داغ و جالب در حوزه روانشناسی و مشارکت در آن مفید و مؤثر واقع شود.
در این مطالعه، شاخص‌های آلتمتریکس بررسی نشده‌اند که این یکی از محدودیت‌های بزرگ مطالعه حاضر است. پیشنهاد می‌شود که به عنوان مطالعات بعدی مشابه با مطالعه حاضر در ارتباط با روانشناسی انجام گیرد. همچنین می‌توان مطالعاتی در ارتباط با بررسی شاخص‌های آلتمتریکس مربوط به نویسندگان برتر یا بررسی شاخص‌های آلتمتریکس مقالات انجام داد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پایان‌نامه دارای تأییدیه اخلاق از دانشگاه آزاد ملایر با شماره 21480 است.
حامی مالی
این مقاله از طرف دانشگاه آزاد ملایر حمایت مالی می‌شود.
مشارکت نویسندگان
گردآوری اطلاعات: آذردخت گیتی؛ گردآوری اطلاعات، تجزیهوتحلیل و تهیه مقاله: داود جعفری؛ تهیه مقاله: محسن بهرامی.
تعارض منافع
بنابر اظهارنویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از زحمات مرضیه گلچین برای همکاری در استخراج اطلاعات از پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس تشکر و قدردانی می‌شود.
References
1.Rezaie F. Learn more about the history of psychology-What are the main courses of psychology? (Persian) [Internet]. 2017 [Updated 2024 January 31]. Available from: [Link]
2.Mardani AH, Mardani A, Sharif Moghadam H. [A survey of knowledge production of Iranian researchers on AIDS: Evidence from the Web of Science Database (Persian)]. J Health Adm, 2013. 14(45):27-36. [Link]
3.Ehtesham H. [Evaluation of scientific output of researchers at Birjand University of Medical Sciences in web of science during 2000-2011 (Persian)]. J Birjand Univ Med Sci. 2012. 19(3):324-31. [Link]
4.Riahi A, Sohbatiha F. [Visualization of scientific products and journals at the global level: Casting a glance at Islamic Republic of Iran (Persian)]. J Modern Med Inf Sci. 2015; 1(2):1-11. [Link]
5.Yaminfirooz M, Riahi A. [Scientific production of Iran in the field of occupational and professional health and determined its level in the word during 2000-2016 (Persian)]. Alborz Univ Med J. 2018; 7(1):66-76. [DOI:10.29252/aums.7.1.66]
6.Pu QH, Lyu QJ, Su HY. Bibliometric analysis of scientific publications in transplantation journals from Mainland China, Japan, South Korea and Taiwan between 2006 and 2015. BMJ Open. 2016; 6(8):e011623. [DOI:10.1136/bmjopen-2016-011623] [PMID] [PMCID]
7.Pekel E, Pekel G. Publication trends in corneal transplantation: A bibliometric analysis. BMC Ophthalmol. 2016; 16(1):194. [DOI:10.1186/s12886-016-0379-x] [PMID] [PMCID]
8.Zhai F, Zhai Y, Cong C, Song T, Xiang R, Feng T, et al. Research progress of coronavirus based on bibliometric analysis. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(11):3766. [DOI:10.3390/ijerph17113766] [PMID] [PMCID]
9.Patil SB. A Scientometric analysis of global COVID-19 research based on dimensions database. SSRN. 2020; 1-15. [DOI:10.2139/ssrn.3631795]
10.Tran BX, Ha GH, Nguyen LH, Vu GT, Hoang MT, Le HT, et al. Studies of novel coronavirus disease 19 (COVID-19) pandemic: A global analysis of literature. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(11):4095. [DOI:10.3390/ijerph17114095] [PMID] [PMCID]
11.Ye J, Ding H, Ren J, Xia Z. The publication trend of neuropathic pain in the world and China: A 20-years bibliometric analysis. J Headache Pain. 2018; 19(1):110. [DOI:10.1186/s10194-018-0941-4] [PMID] [PMCID]
12.Wang B, Zhao P. Worldwide research productivity in the field of back pain: A bibliometric analysis. Medicine. 2018; 97(40):e11566. [DOI:10.1097/MD.0000000000011566] [PMID] [PMCID]
13.Riahi A, Mousavi Chalak A, Zare A. [Scientific output and production of Islamic Republic of Iran researchers in the field of cancer and compare with regional and world countries (2006-2015) (Persian)]. J Med Counc Iran. 2017; 35(3):240-9. [Link]
14.Dehghanbanadaki H, Seif F, Vahidi Y, Razi F, Hashemi E, Khoshmirsafa M, et al. Bibliometric analysis of global scientific research on Coronavirus (COVID-19). Med J Islam Repub Iran. 2020; 34(1):354-62. [DOI:10.47176/mjiri.34.51]
15.Harnad S. Validating research performance metrics against peer rankings. Ethics Sci Environ Polit. 2008; 8(1):103-7. [DOI:10.3354/esep00088]
1.Rezaie F. Learn more about the history of psychology-What are the main courses of psychology? (Persian) [Internet]. 2017 [Updated 2024 January 31]. Available from: [Link]
2.Mardani AH, Mardani A, Sharif Moghadam H. [A survey of knowledge production of Iranian researchers on AIDS: Evidence from the Web of Science Database (Persian)]. J Health Adm, 2013. 14(45):27-36. [Link]
3.Ehtesham H. [Evaluation of scientific output of researchers at Birjand University of Medical Sciences in web of science during 2000-2011 (Persian)]. J Birjand Univ Med Sci. 2012. 19(3):324-31. [Link]
4.Riahi A, Sohbatiha F. [Visualization of scientific products and journals at the global level: Casting a glance at Islamic Republic of Iran (Persian)]. J Modern Med Inf Sci. 2015; 1(2):1-11. [Link]
5.Yaminfirooz M, Riahi A. [Scientific production of Iran in the field of occupational and professional health and determined its level in the word during 2000-2016 (Persian)]. Alborz Univ Med J. 2018; 7(1):66-76. [DOI:10.29252/aums.7.1.66]
6.Pu QH, Lyu QJ, Su HY. Bibliometric analysis of scientific publications in transplantation journals from Mainland China, Japan, South Korea and Taiwan between 2006 and 2015. BMJ Open. 2016; 6(8):e011623. [DOI:10.1136/bmjopen-2016-011623] [PMID] [PMCID]
7.Pekel E, Pekel G. Publication trends in corneal transplantation: A bibliometric analysis. BMC Ophthalmol. 2016; 16(1):194. [DOI:10.1186/s12886-016-0379-x] [PMID] [PMCID]
8.Zhai F, Zhai Y, Cong C, Song T, Xiang R, Feng T, et al. Research progress of coronavirus based on bibliometric analysis. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(11):3766. [DOI:10.3390/ijerph17113766] [PMID] [PMCID]
9.Patil SB. A Scientometric analysis of global COVID-19 research based on dimensions database. SSRN. 2020; 1-15. [DOI:10.2139/ssrn.3631795]
10.Tran BX, Ha GH, Nguyen LH, Vu GT, Hoang MT, Le HT, et al. Studies of novel coronavirus disease 19 (COVID-19) pandemic: A global analysis of literature. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(11):4095. [DOI:10.3390/ijerph17114095] [PMID] [PMCID]
11.Ye J, Ding H, Ren J, Xia Z. The publication trend of neuropathic pain in the world and China: A 20-years bibliometric analysis. J Headache Pain. 2018; 19(1):110. [DOI:10.1186/s10194-018-0941-4] [PMID] [PMCID]
12.Wang B, Zhao P. Worldwide research productivity in the field of back pain: A bibliometric analysis. Medicine. 2018; 97(40):e11566. [DOI:10.1097/MD.0000000000011566] [PMID] [PMCID]
13.Riahi A, Mousavi Chalak A, Zare A. [Scientific output and production of Islamic Republic of Iran researchers in the field of cancer and compare with regional and world countries (2006-2015) (Persian)]. J Med Counc Iran. 2017; 35(3):240-9. [Link]
14.Dehghanbanadaki H, Seif F, Vahidi Y, Razi F, Hashemi E, Khoshmirsafa M, et al. Bibliometric analysis of global scientific research on Coronavirus (COVID-19). Med J Islam Repub Iran. 2020; 34(1):354-62. [DOI:10.47176/mjiri.34.51]
15.Harnad S. Validating research performance metrics against peer rankings. Ethics Sci Environ Polit. 2008; 8(1):103-7. [DOI:10.3354/esep00088]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
