مجله اطلاع رسانی پزشکی نوین

مقدمه
بیماری کروناویروس در سال 2019 از ووهان چین آغاز و سریعاً تبدیل به یک بیماری همه‌گیر جهانی شد [1]. شیوع سریع بیماری کووید‌-‌19 در دنیا مشکلات بی شماری برای جوامع به وجود آورد و سیستم‌ها و ساختارهای منظم موجود از‌جمله سبک زندگی انسان ها را تغییر داد [2]. مواجهه بیش‌از‌حد اطلاعاتی و همچنین اطلاعات گمراه‌کننده در مهار بیماری کووید‌-‌19 ابعاد زندگی افراد را تحت تأثیر قرار داده و سلامت روانی افراد را با مشکل مواجه کرده است [3]. با‌توجه‌به حساسیت این موضوع، سازمان جهانی بهداشت بـه موضوع مواجهه بـیش‌از‌حد اطلاعاتی و اطلاعات گمراه‌کننده در مقابله با این ویروس پرداخته است. از پیامد‌های مواجهه بیش‌از‌حد اطلاعاتی، احساس نگرانی، افسردگی، خستگی یــا تخلیه احساسی در افراد جامعه بوده است [3]. در مواجهه با بیماری‌های همه‌گیر از‌جمله بیماری کووید -19 حجم بسیار بالایی از اطلاعات پیرامون بیماری در اختیار عموم مردم قـرار می‌گیرد که در بیشتر موارد صحت‌و‌سقم مطالب منتشر‌شده مورد تأیید خبرنگاران قرار نمی‌گیرد. این امر می‌تواند به گسترش فهم نادرست از بیماری مورد‌نظر در افراد جامعه منجر شود و جنبه‌های مختلف زندگی افراد را تحت‌الشعاع قرار دهد [3].
مرور مطالعات انجام‌شده درباره شیوع این بیماری نشان از وجود پیامد‌های روان‌شناختی گسترده در سراسر جهان دارد و سلامت روانی را در سطح فردی، بین‌فردی و اجتماعی تحت تأثیر قرار داده است. اثرات روانی ظهور و گسترش سریع بیماری باعث تغییر در شرایط زندگی افراد شده و اثرات روانی مخربی مانند اضطراب، افسردگی و ترس را ایجاد کرده است [4]. در ‌این میان اینترنت به یکی از منابع اصلی اطلاعات مربوط به سلامت تبدیل شده است و به استفاده‌کنندگان از آن این امکان را می‌دهد تا به‌منظور ارتقای سلامت فردی و پیشگیری از بیماری‌ها، دانش لازم را کسب کنند [5]. گسترش استفاده از اینترنت و گوشی‌های همراه سبب شده است اطلاعات سلامت برای هر شخص، در هر مکان و زمانی در دسترس باشد. سواد سلامت مسئله مهمی در سلامت جامعه بوده و توجهات به آن در حال افزایش است [5]. 
به توانایی یافتن، درک و ارزیابی مرتبط با سلامت از منابع الکترونیک و استفاده از این اطلاعات برای شناسایی یا حل یک مشکل بهداشتی، سواد سلامت الکترونیک می‌گویند. مطالعات نشان می‌دهند از هر 10 نفر استفاده‌کننده اینترنت در کره جنوبی 9 نفر اطلاعات برخط مرتبط با سلامت را جست‌وجو کرده‌اند [5]. مطالعات نشان می‌دهد سطح سواد سلامت پایین با نتایج نامطلوب بهداشتی، رفتارهای بهداشتی زیان‌آور، رضایت کمتر بیمار و در برخی از موارد با مرگ‌و‌میر بالاتر همراه بوده و درواقع، بسیاری بر این باورند که سواد سلامت پایین موجب افزایش نابرابری‌های سلامت خواهد شد [5]. هنگ و همکاران که به بررسی تأثیر سواد سلامت الکترونیک بر رفتارهای پیشگیری از ابتلا به کووید-19 پرداخته بودند، بیان کردند سواد سلامت الکترونیک بر رعایت رفتارهای پیشگیری‌کننده از ابتلا به کووید-19 مؤثر است [6]. اوزکان و همکاران که به بررسی رابطه بین سواد سلامت الکترونیک، بهزیستی روان‌شناختی و تهدید بیماری کروناویروس پرداخته بودند به این نتیجه دست یافتند که نمرات شرکت‌کنندگان در‌مورد تهدید درک‌شده ویروس کرونا بسته به سن، جنسیت، وضعیت تأهل، سطح تحصیلات، محل سکونت، سطح درآمد، داشتن یک بیماری مزمن و مصرف مواد مخدر متفاوت است [7]. در‌نتیجه افراد باید با افزایش سطح سواد سلامت الکترونیک، درک خود از تهدیدات کروناویروس را به حداقل برسانند و در‌نتیجه سطح بهزیستی روانی خود را افزایش دهند.
در مطالعه دیگری نیز کیم و همکاران به نقش سواد سلامت الکترونیک در رفتارهای ارتقا‌دهنده سلامت در بیماران اشاره کرده و نشان داده‌اند که استراتژی‌های بهبود رفتارهای ارتقا‌دهنده سلامت در بیماران بر سطح سواد سلامت الکترونیک و عمق بخشیدن به اطلاعات برخط آن‌ها استوار است [8]. همچنین علی بوداقی و همکاران که به بررسی نقش واسطه‌‌ای نگرش به کووید-19 در رابطه سواد سلامت با رفتار سلامت‌محور شهروندان 15 تا 65 سال شهر اهواز در دوره پاندمی کووید-19 پرداخته بودند، نشان دادند سواد سلامت و نگرش به کووید-19 نقش کلیدی در بهبود رفتارهای سلامت‌محور شهروندان دارد [9].
مهم‌ترین دلیل گرایش به سوی استفاده از اینترنت در ارائه خدمات سلامت، افزایش هزینه‌های مستقیم و غیر‌مستقیم سلامت در روش سنتی بود. از‌این‌رو، سلامت الکترونیک با چند هدف کلیدی، در بخش‌های مختلفی، از‌جمله پرونده‌های سلامت بیماران، مداخلات برخط سلامت، آموزش و یادگیری، فناوری‌های تلفن همراه و تحقیق نفوذ یافت [10]. این پدیده علمی و فناورانه، مزایای بی‌شماری دارد که از آن جمله می‌توان به ایجاد ارتباطات گسترده‌تر و پوشش جغرافیایی بیشتر، شناسایی سریع‌تر بیماری‌ها، معالجه و پیشگیری از بیماری‌ها، افزایش تعامل پزشک و بیمار، واکنش سریع‌تر برای درمان، ایجاد فضای رقابتی سالم بین عوامل و دست‌اندرکاران سلامت، ارائه خدمات سلامت مناسب‌تر و ایجاد ارتباط منطقی بین متخصصان و شهروندان بدون محدودیت‌های مکانی و زمانی اشاره کرد [10]. 
با‌توجه‌به موارد مذکور داشتن سواد سلامت الکترونیک، نیازی ضروری است که باید در همه جوامع به آن رسیدگی شود. طبق بررسی پژوهشگران، مطالعه مرور نظام‌مند که تأثیر سواد سلامت الکترونیک بر وضعیت روانی افراد را بررسی کرده باشد، یافت نشد. در نتیجه هدف از این مطالعه مروری شناسایی ارتباط بین سواد سلامت الکترونیک و وضعیت روانی افراد در دوران همه‌گیری کووید-19 بوده است.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر دستورالعمل پریزما را به‌منظور شناسایی ارتباط بین سواد سلامت الکترونیک و وضعیت روانی افراد در دوران کرونا دنبال می‌کند. 
معیار ورود به این مطالعه، مقالات اصیل و انگلیسی‌زبانی بودند که به‌منظور بررسی تأثیر سواد سلامت الکترونیک بر وضعیت روانی افراد در دوران کووید-19 انجام شده‌اند. کلیه مقالات کوتاه، نامه به سردبیر، چکیده همایش‌ها، مطالعات مشاهده‌ای، مقالات مروری و همچنین مقالاتی که نسخه کامل آن‌ها به هر دلیل قابل‌دستیابی نبود و زبانی غیر از زبان انگلیسی داشتند، از روند مطالعه کنار گذاشته شدند.
پایگاه‌های اطلاعاتی و استراتژی جست‌وجو
پایگاه‌های اطلاعاتی اسکوپوس، پابمد و وب‌آوساینس برای بازیابی مقالات انگلیسی جست و جو شدند. جست‌وجوها از زمان شیوع کووید-19 تا 3 آگوست 2021 انجام شدند. استراتژی جست‌وجو شامل مفاهیم «سواد سلامت الکترونیک»، «کووید-19» و «وضعیت روانی» بود (جدول شماره 1) که 3 نفر از نویسندگان طراحی‌اش کردند.


استخراج داده
پس از انتخاب مطالعات، طبق معیارهای ورود و خروج، گردآوری داده‌ها با استفاده از فرم استخراج داده‌ها که مبتنی بر اهداف مطالعه بود، انجام شد. این داده‌ها شامل، نام نویسنده اول و سال، کشور، نوع مطالعه، هدف مطالعه، تعداد نمونه/ روش نمونه‌گیری، ابزار و نتیجه‌گیری اصلی بودند.
انتخاب مطالعات و ارزیابی کیفیت
مطالعات بازیابی‌شده، براساس استراتژی جست‌وجو، وارد نرم‌افزار EndNote شدند. در ابتدا، مقالات تکراری با استفاده از نرم‌افزار شناسایی و حذف شدند. سپس عنوان و چکیده کلیه مطالعات براساس معیارهای ورود بررسی شد و در صورت نیاز متن کامل آن‌ها مطالعه شد. عناوین، چکیده‌ها و متون کامل مقالات به‌طور مستقل توسط محققین با استفاده از چک‌لیست استروب بررسی شدند [11] و در صورت هرگونه عدم توافق، به پژوهشگر سوم جهت اطمینان از عدم سوگیری ارجاع شد. به‌این‌ترتیب، مقالاتی که حداقل در 20 مورد از 22 مورد موجود در چک‌لیست تأیید شده بودند، وارد مطالعه شدند. سپس داده‌های مورد‌نظر از مقالات واجد شرایط استخراج و در نرم‌افزار اکسل ثبت شد.
یافته‌ها
در بررسی اولیه 3 پایگاه داده‌، 116 مقاله بازیابی شدند که از میان آن‌ها 38 مقاله به دلیل تکراری بودن حذف شدند. پس از مطالعه عنوان و چکیده مقالات 46 مقاله حذف شدند و 18 مقاله به مرحله متن کامل را پیدا کردند. پس از مطالعه متن کامل 4 مورد به دلیل عدم دسترسی به متن کامل و 1 مورد به دلیل انگلیسی نبودن متن مقاله و 7 مورد به سایر دلایل از مطالعه حذف شدند، در‌نهایت 6 مقاله جهت بررسی در مطالعه حاضر باقی ماندند. خلاصه‌ای از فرایند جست‌وجو و انتخاب مطالعات در نمودار پریزما [12] نشان داده شده است (تصویر شماره 1).

نتایج حاصل از 6 مطالعه نشان داد تمام مقالات به زبان انگلیسی بودند. میانگین سنی جامعه در اکثر مقالات منتخب بین 18 تا 85 سال بود. جامعه مورد‌مطالعه کارکنان مراقبت بهداشتی (2 مطالعه)، بیماران سرپایی (1 مطالعه)، سالمندان (1 مطالعه) و عموم مردم (1 مطالعه) بودند. کشور‌های مورد‌بررسی در مقالات منتخب انگلستان (1 مطالعه)، کرواسی (1 مطالعه)، ویتنام (1 مطالعه)، ، هلند (1 مطالعه)، چین (1 مطالعه) و پاکستان (1 مطالعه) بوده است. نوع مطالعه در 83/33 درصد مقالات (5 مقاله) به روش توصیفی و 16/66 درصد (1 مقاله) به روش کوهورت آینده‌نگر بود.
در 83 درصد از مقالات (5 مقاله) از ابزار پرسش‌نامه و در 17 درصد مقالات (1 مقاله) از ابزار فرم ارزیابی استاندارد استفاده شده بود. در تمامی مطالعات به نقش مثبت سواد سلامت الکترونیک بر سلامت روانی افراد اشاره شده است. مطالعات نشان دادند سواد سلامت الکترونیک از‌طریق افزایش آگاهی و مهارت‌های مقابله‌ای افراد به کاهش ترس از کووید-19، افزایش تاب‌آوری و رفاه، حمایت از بهزیستی روانی و در‌نهایت به بهبود کیفیت زندگی افراد منجر می‌‌شود. سواد سلامت الکترونیک یک ابزار مقابله‌ای برای کووید-19 است، بنابراین می‌توان از‌طریق بهبود سواد سلامت الکترونیک، وضعیت روانی مناسبی را در افراد ایجاد کرد. جزئیات بیشتر در ارتباط با مشخصات مطالعات بررسی‌شده در جدول شماره 2 ارائه شده است.


بحث
در عصر داده‌های بزرگ، با توسعه سریع فناوری اطلاعات، اینترنت به کانال مهمی برای عموم مردم برای به دست آوردن انواع اطلاعات بهداشتی تبدیل شده است. در طول همه‌گیری کرونا، تعداد بیشتری از افراد از رسانه‌های اجتماعی برای دسترسی به اطلاعات درمورد کووید -19 استفاده کردند. با‌این‌حال، همه‌گیری کووید-19 با افزایش سریع اطلاعات نامعتبر و نادرست همراه بود.این اطلاعات نادرست در شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها و دیگر پلتفرم‌ها به‌سرعت پخش می‌شود [19]. مقدار انبوه اطلاعات تولید‌شده توسط اینترنت، تقاضاهای زیادی را درمورد توانایی عمومی برای غربالگری، ارزیابی و اعمال اطلاعات به همراه داشت. اطلاعات سلامت ناقص و نادرست بر توانایی افراد در تصمیم‌گیری انجام این اطلاعات تأثیر می‌گذارد. بنابراین داشتن سواد سلامت الکترونیک خوب بسیار مهم است [20]. بر همین اساس مطالعه حاضر با هدف شناسایی ارتباط بین سواد سلامت الکترونیک و وضعیت روانی افراد در دوران همه‌گیری کووید-19 انجام شده است.
نتایج این پژوهش نشان داد سواد سلامت الکترونیک بالا می‌تواند حافظ سلامت روانی افراد باشد. در مطالعه خالقی که با هدف تعیین سواد سلامت و ارتباط آن با کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری انجام شد، نتایج نشان داد سواد سلامت دانشجویان با کیفیت زندگی و ابعاد آن مرتبط است. بنابراین برای ارتقای عملکرد آموزشی آن‌ها که باعث کیفیت زندگی بهتر می‌شود، تمرکز بر بهبود کیفیت زندگی افراد از‌طریق افزایش سواد سلامت آن‌ها حائز اهمیت است [21] که با نتایج مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد. زی و همکاران در مطالعه‌ای که با هدف بررسی رابطه بین سواد سلامت الکترونیک و حمایت اجتماعی و علائم افسردگی در دانشجویان دختر پرستاری و ارائه مرجعی برای بهبود سلامت روان دانشجویان دختر پرستاری انجام دادند، به این نتیجه دست یافتند که هرچه سواد سلامت الکترونیک دانشجویان دختر پرستاری بهتر باشد، خطر ابتلا به علائم افسردگی کمتر است [22] که با نتایج مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد. به‌طور مشابه، در مطالعه کوگبی و همکاران که با هدف تأثیر مستقیم و غیرمستقیم سواد سلامت و دسترسی به اطلاعات بهداشتی بر کیفیت زندگی زنان مبتلا به سرطان پستان انجام دادند، نتایج نشان داد سواد سلامت الکترونیک می‌تواند علائم افسردگی را در زنان مبتلا به سرطان سینه کاهش دهد [23] که با نتایج مطالعه حاضر همسو است. در مطالعه دیگری که نگوین و همکاران با هدف بررسی تأثیر تغییرات سواد سلامت بر افسردگی و کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در ویتنام انجام دادند، نتایج نشان داد افراد با سواد سلامت بالاتر، حتی اگر مشکوک به کووید-19 باشند میزان افسردگی در آن‌ها کمتر است [24] که با نتایج مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد.
یافته دیگر مطالعه حاضر این بود که سواد سلامت الکترونیک می‌تواند به کاهش اثرات منفی ترس و اضطراب از کووید- 19 کمک کند که مؤثر بر کیفیت زندگی مرتبط با سلامتی است. در مطالعه‌ای که ژانگ و همکارانش با هدف بررسی ارتباط بین علائم روان تنی (علائم جسمی و روانی) و سواد سلامت در دانش‌آموزان دبیرستانی و راهنمایی در چین و ارائه راهنمایی برای بهبود سلامت جسمی و روانی در نوجوانان چینی انجام دادند، نتایج نشان داد دانشجویان با سواد سلامت الکترونیک بالاتر می‌توانند استرس را به‌طور مؤثرتری مدیریت کنند [25] که با نتایج مطالعه حاضر هم‍سو است. همچنین به‌طور مشابه در مطالعه‌ای که در ایران توسط لین و همکاران با هدف بررسی ارتباط زمانی بین سواد سلامت الکترونیک، بی‌خوابی، پریشانی روانی، تبعیت از دارو، کیفیت زندگی و حوادث قلبی در بیماران مسن مبتلا به نارسایی قلبی انجام شد، این نتیجه حاصل شد که سواد سلامت الکترونیکی خوب می‌تواند علائم بی‌خوابی و اضطراب را کاهش دهد [26] که با نتایج مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد. در مطالعه زی و همکاران بیان شد سواد سلامت الکترونیکی مطلوب به این معناست که افراد در استفاده از منابع بهداشتی اینترنت برای خودمدیریتی و تنظیم بهتر سلامتی‌شان توانایی زیادی دارند [22]. آزبورن و همکاران نیز دریافتند که سواد سلامت از‌طریق افزایش دانش بر خودکار‌آمدی تأثیر گذاشته و در‌نهایت بر وضعیت سلامتی تأثیر مستقیم یا غیر‌مستقیم دارد [27]. در مطالعه رایان که با هدف بررسی رابطه بین استفاده از اینترنت و سواد سلامت الکترونیک با ترس از کووید-19 انجام شد، نتایج نشان داد ارتباطی بین سواد سلامت الکترونیک و ترس از کووید-19 وجود ندارد و سواد سلامت الکترونیک افراد مستقل از ترس از کروناست [28] که با نتایج حاضر هم‌خوانی ندارد.
نتیجه‌گیری
ویروس کووید-19 با آسیب‌های روان‌شناختی و پیامدهای روانی منفی همراه بوده است. در این راستا‌، استفاده از برنامه‌های سلامت موبایل به‌عنوان مداخلات دیجیتالی در طیف گسترده‌ای از برنامه‌های مرتبط با سلامت در تقریباً همه بخش‌های مراقبت‌های بهداشتی رواج یافته است. این امر اهمیت و ضرورت داشتن سواد سلامت الکترونیک را نشان می‌دهد. در این مطالعه تلاش شد نقش سواد سلامت الکترونیک در تغییر وضعیت روانی افراد در دوران همه‌گیری کووید-19 شناسایی شود. با‌توجه‌به تعداد کم مطالعات بهتر است مطالعات بیشتری صورت گیرد و سطح سواد سلامت الکترونیک و تأثیر آن بر وضعیت روانی قشرهای مختلف جامعه در دوران همه‌گیری کووید‌-19 بررسی شود. 
به نظر می‌رسد درک ارتباط بین سواد سلامت الکترونیک و سلامت روانی افراد بتواند اطلاعات مفیدی در اختیار سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان سلامت جهت ارتقای سلامت روانی و ارتقای سواد سلامت الکترونیک افراد جامعه قرار دهد. مطالعه حاضر می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در استفاده از برنامه‌های سلامت موبایل در جهت بهبود کیفیت زندگی مرتبط با سلامت افراد، نقش مهمی ایفا کند و کمک‌کننده باشد. از محدودیت‌های مطالعه می‌توان به این مسئله اشاره کرد که در این مطالعه فقط مقالات به زبان انگلیسی بررسی شدند. چنانچه مطالعه‌ای به زبانی غیر از انگلیسی منتشر شده ‌باشد، بررسی نشده است و همچنین عدم دسترسی به متن کاملی برخی مقالات و عدم استفاده در مرور نظام‌مند محدودیت بعدی این مطالعه است. با‌توجه‌به نقش سواد سلامت الکترونیک بر سلامت روانی افراد، پیشنهاد می‌شود تا در رسانه‌ها و مراکز آموزشی‌درمانی بر اهمیت این مسئله تأکید شود تا افراد با آن آشنا شوند و برنامه‌هایی در این راستا برای افراد تدارک دیده ‌شود تا افراد از روح و روان سالمی برخوردار شوند.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مطالعه حاضر مرورسیستماتیک است و فاقد کد اخلاق و رضایت‌نامه است. همچنین تمامی استانداردهای اخلاق در پژوهش رعایت شده است.

حامی مالی
این مقاله از طرف هیچ‌گونه نهاد یا مؤسسه‌ای حمایت مالی نشده و تمام منابع مالی آن از‌طرف نویسنده اول یا نویسندگان تأمین شده است.

مشارکت نویسندگان
جمع‌آوری داده‌ها: عرفان رجبی و میثم داستانی؛ طراحی مطالعه: فاطمه عامری و نرجس هادی تولایی؛ گزارش‌دهی نتایج: نرجس تقی‌زاده و زهرا جلالی؛

تعارض منافع
نویسندگان تصریح می‌کنند که هیچ‌گونه تضاد منافعی در مطالعه حاضر وجود ندارد.

تشکر و قدردانی
نویسندگان بر خود لازم می‌دانند از همکاری و مساعدت دانشکده پیراپزشکی و بهداشت فردوس و دانشگاه علوم‌پزشکی گناباد و همه عزیزانی که در این پژوهش ما را یاری کرده‌اند، سپاس‌گزاری کنند.

References
1.Peteet JR. COVID-19 anxiety. J Relig Health. 2020; 59(5):2203-4. [DOI:10.1007/s10943-020-01041-4] [PMID] [PMCID]
2.Tajbakhsh G. [An analysis of the modern lifestyle in the post-Corona era (Persian)]. J Strateg Stud public policy. 2020; 10(35):340-60. http://sspp.iranjournals.ir/article_48015.html?lang=en
3.Mokhatri-Hesari P, Moezzi B, Montazeri A. [Infodemic, misinformation and the COVID-19 (Persian)]. Payesh. 2020; 19(3):349-53. [DOI:10.29252/payesh.19.3.349]
4.Farahati M. [Psychological impacts of the spread of Coronavirus in society (Persian)]. Soc Impact Assess. 2020; 1(2):207-25. [Link]
5.Isazadeh M, Asadi ZS, Jamshidian A, Khademi Geshlagh R. [The relationship between students’ E-health literacy and general health in a Military university of medical sciences (Persian)]. Mil Caring Sci. 2019; 6(3):228-37. [doi:10.29252/mcs.6.3.9]
6.Hong KJ, Park NL, Heo SY, Jung SH, Lee YB, Hwang JH. Effect of e-Health literacy on COVID-19 infection-preventive behaviors of undergraduate students majoring in healthcare. Healthcare. 2021; 9(5):573. [DOI:10.3390/healthcare9050573] [PMID] [PMCID]
7.Özkan O, Özer Ö, Özmen S, Budak F.Investigation of the perceived Coronavirus threat, E-health literacy, and psychological well-being in Turkey. Soc Work Public Health. 2022; 37(2):122-34. [DOI:10.1080/19371918.2021.1986451] [PMID]
8.Kim KA, Kim YJ, Choi M. Association of electronic health literacy with health-promoting behaviors in patients with type 2 diabetes: A cross-sectional study. Comput Inform Nurs. 2018; 36(9):438-47. [DOI:10.1097/CIN.0000000000000438] [PMID]
9.Boudaghi A, Arabi A. [The mediating role of COVID-19 attitudes in the relation of health literacy with citizens’ health behaviors during pandemic COVID-19 (case study: 15-65-year-old citizens in Ahva (Persian)]. Strateg Res Soc Probl Iran. 2021; 10(3):45-68. [doi:10.22108/srspi.2021.130196.1729]
10.Ghazi-Mirsaeed SJ, Ghaemizade M. [E-health literacy among postgraduate students in Tehran university of medical sciences, Iran, during 2015-2016 (Persian)]. Health Inf Manag. 2018; 14(6):243-8. [doi:10.22122/him.v14i6.3305]
11.Knottnerus A, Tugwell P. STROBE-a checklist to strengthen the reporting of observational studies in epidemiology. J Clin Epidemiol. 2008; 61(4):323. [DOI:10.1016/j.jclinepi.2007.11.006] [PMID]
12.Page MJ, McKenzie JE, Bossuyt PM, Boutron I, Hoffmann TC, Mulrow CD, et al. The PRISMA 2020 statement: an updated guideline for reporting systematic reviews. BMJ. 2021; 372:n71. [DOI:10.1136/bmj.n71] [PMID] [PMCID]
13.Blake H, Bermingham F, Johnson G, Tabner A. Mitigating the psychological impact of covid-19 on healthcare workers: A digital learning package. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(9):2997. [DOI:10.3390/ijerph17092997] [PMID] [PMCID]
14.Bosanac D, Luic L. Importance of digital literacy in the process of confronting the stress during COVID-19 pandemic. Stud Health Technol Inform. 2021; 281:1041-5. [DOI:10.3233/SHTI210343]
15.Nguyen MH, Pham TTM, Nguyen KT, Nguyen YH, Tran TV, Do BN, et al. Negative impact of fear of COVID-19 on health-related quality of life was modified by health literacy, ehealth literacy, and digital healthy diet literacy: A multi-hospital survey. Int J Environ Res Public Health. 2021; 18(9):4929. [DOI:10.3390/ijerph18094929] [PMID] [PMCID]
16.Shapira S, Yeshua-Katz D, Goren G, Aharonson-Daniel L, Clarfield AM, Sarid O. Evaluation of a short-term digital group intervention to relieve mental distress and promote well-being among community-dwelling older individuals during the COVID-19 outbreak: A study protocol. Front Public Health. 2021; 9:577079. [DOI:10.3389/fpubh.2021.577079] [PMID] [PMCID]
17.Yang BX, Xia L, Huang R, Chen P, Luo D, Liu Q, et al. Relationship between eHealth literacy and psychological status during COVID-19 pandemic: A survey of Chinese residents. J Nurs Manag. 2021; 29(4):805-12. [DOI:10.1111/jonm.13221] [PMID] [PMCID]
18.Zakar R, Iqbal S, Zakar MZ, Fischer F. COVID-19 and health information seeking behavior: Digital health literacy survey amongst university students in Pakistan. Int J Environ Res Public Health. 2021; 18(8):4009. [DOI:10.3390/ijerph18084009] [PMID] [PMCID]
19.Chong YY, Cheng HY, Chan HYL, Chien WT, Wong SYS. Covid-19 pandemic, infodemic and the role of eHealth literacy. Int J Nurs Stud. 2020; 108:103644. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2020.103644] [PMID] [PMCID]
20.Nair SC, Satish KP, Sreedharan J, Muttappallymyalil J, Ibrahim H. letter to the editor: Improving health literacy critical to optimize global telemedicine during COVID-19. Telemed J E Health. 2020; 26(11):1325. [DOI:10.1089/tmj.2020.0175] [PMID]
21.Khaleghi M, Amin Shokravi F, Peyman N. [The relationship between health literacy and health-related quality of life in students (Persian)]. Iran J Health Educ Health Promot. 2019; 7(1):66-73. [DOI:10.30699/ijhehp.7.1.66]
22.XIE C, LI S, HU J. [Association of e-health literacy and social support with depressive symptoms among female nursing students (Chinese)]. Chin J Sch Health. 2020; 41(5):716-9. [doi:10.16835/j.cnki.1000-9817.2020.05.022]
23.Kugbey N, Meyer-Weitz A, Oppong Asante K. Access to health information, health literacy and health-related quality of life among women living with breast cancer: Depression and anxiety as mediators. Patient Educ Couns. 2019; 102(7):1357-63. [DOI:10.1016/j.pec.2019.02.014] [PMID]
24.Nguyen HC, Nguyen MH, Do BN, Tran CQ, Nguyen TTP, Pham KM, et al. People with suspected COVID-19 symptoms were more likely depressed and had llower health-related quality of life: The potential benefit of health literacy. J Clin Med. 2020; 9(4):965. [DOI:10.3390/jcm9040965] [PMID] [PMCID]
25.Zhang S-c, Li D-l, Yang R, Wan Y-h, Tao F-b, Fang J. The association between health literacy and psychosomatic symptoms of adolescents in China: A cross-sectional study. BMC Public Health. 2019; 19(1):1259. [DOI:10.1186/s12889-019-7589-0] [PMID] [PMCID]
26.Lin CY, Ganji M, Griffiths MD, Bravell ME, Broström A, Pakpour AH. Mediated effects of insomnia, psychological distress and medication adherence in the association of e-health literacy and cardiac events among Iranian older patients with heart failure: A longitudinal study. Eur J Cardiovasc Nurs. 2020; 19(2):155-64. [DOI:10.1177/1474515119873648] [PMID]
27.Osborn CY, Paasche-Orlow MK, Bailey SC, Wolf MS. The mechanisms linking health literacy to behavior and health status. Am J Health Behav. 2011; 35(1):118-28. [DOI:10.5993/AJHB.35.1.11] [PMID] [PMCID]
28.Oducado RM, Tuppal C, Estoque H, Sadang J, Superio D, Real DV, et al. Internet use, eHealth literacy and fear of COVID-19 among nursing students in the Philippines. Int j educ res Innov. 2021; (15):487-502. [DOI:10.46661/ijeri.5520]