دوره 8، شماره 4 - ( زمستان 1401 )
جلد 8 شماره 4 صفحات 349-336 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Afshari K, Saeedbakhsh S, ahanbakhsh M, Heidari Z. Design and Psychometric Evaluation of a Questionnaire for Finding the Factors Affecting the Acceptance and Use of the Picture Archiving and Communication Systems in Iran Based on the Unified Theory of Acceptance and Use of Technology. JMIS 2023; 8 (4) :336-349
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-394-fa.html
URL: http://jmis.hums.ac.ir/article-1-394-fa.html
افشاری کبری، سعیدبخش سعید، جهانبخش مریم، حیدری زهرا. طراحی و روایی‌سنجی پرسش‌نامه ارزیابی عوامل مؤثر بر پذیرش و استفاده از سیستم آرشیو و تبادل تصاویر پزشکی با توسعه نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری. اطلاع‌رسانی پزشکی نوین. 1401; 8 (4) :336-349
گروه مدیریت و فناوری اطلاعات سلامت، مرکز تحقیقات فناوری اطلاعات در امور سلامت، دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان، اصفهان، ایران.
متن کامل [PDF 5811 kb]
(619 دریافت)
| چکیده (HTML) (962 مشاهده)
References
متن کامل: (773 مشاهده)
مقدمه
تصاویر پزشکی به‌عنوان ابزار اصلی در تشخیص و مدیریت بیماری‌ها هستند و مزایای بی‌شماری برای بیماران دارند[1]. سیستم آرشیو و تبادل تصاویر مدیریت تصاویر پزشکی از‌نظر ثبت، ذخیره، انتقال، نمایش، بایگانی و بازیابی را با استفاده از روش‌های تصویر‌برداری دیجیتالی در بیمارستان‌ها امکان‌پذیر کرده است [2]. ازجمله چالش‌های این سیستم، عدم پذیرش از سوی کاربر و مقاومت پزشکان است که به‌عنوان یکی از تهدیدات عمده برای اجرای سیستم‌های اطلاعات مطرح است. بنابراین، لازم است بـه عوامل نگرشی مؤثر بر پذیرش این سیستم در بیمارستان‌ها توجه ویژه‌ای شود. از‌آنجا‌که سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی برای سیستم‌های اطلاعاتی می‌شود و سیستم آرشیو و تبادل تصاویر سیستم گرانی است و عدم پذیرش آن توسط کاربران و پزشکان به شکست این فناوری منجر می‌شود، شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات از سوی پزشکان بسیار مهم است [3 ,4].
برای سنجش عوامل مرتبط با پذیرش فناوری از سوی کاربر از مدل پذیرش فناوری اطلاعات استفاده می‌شود [5]. نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری حاصل یکپارچگی 8 مدل مطرح در‌زمینه پذیرش فناوری است که در سال 2003 توسط ونکاتش و همکارانش معرفی شد. این مدل دربرگیرنده 4 عامل اصلی شامل انتظار عملکردی (درک کاربر از مفید بودن یک فناوری در عملکرد شغلی وی)، انتظار کوششی (سهولت استفاده از فناوری برای کاربر)، تأثیرات اجتماعی (تأثیر باور همکاران بر کاربر برای استفاده از یک فناوری) و شرایط تسهیل‌کننده (تأثیر زیرساخت‌های فنی و سازمانی) است که تمایل رفتاری افراد را برای استفاده از یک فناوری تعیین میکند [6, 7].
استفاده از نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری به‌صورت توسعه‌یافته از‌طریق اضافه کردن متغیرهای جدید یا یکپارچگی آن با سایر مدل‌ها و نظریه‌ها می‌تواند به‌منظور کشف سایر عوامل مؤثر بر پذیرش و استفاده از فناوری مفید واقع شود و کارایی نظریه اصلی را به میزان زیادی افزایش دهد. بنابراین، در این مطالعه مدل اصلی نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری به واسطه متغیر خودکارآمدی در استفاده از رایانه (توانایی کاربر در استفاده از رایانه) به‌عنوان عامل اصلی تأثیرگذار بر تمایل به استفاده از سیستم آرشیو و تبادل تصاویر، متغیر خوش‌بینی نسبت به فناوری به‌عنوان عامل تعدیلگری و نیز 5 بعد حل مسئله (تحلیل علت مشکلات مختلف و برطرف کردن آن ها توسط سیستم آرشیو و تبادل تصاویر)، تصمیم‌گیری منطقی (بهبود فرایندهای تصمیم‌گیری و توضیح دلایل تصمیم‌گیری از‌طریق سیستم آرشیو و تبادل تصاویر)، یکپارچگی افقی و عمودی در سازمان (هماهنگ کردن فعالیت‌های کاری با همکاران و سایر متخصصین با سیستم آرشیو و تبادل تصاویر) و ارائه خدمت به مراجعین به‌عنوان عوامل استفاده از سیستم توسعه یافته است [6، 8]. از نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری و عوامل تأثیرگذار آن برای بررسی تمایل رفتاری استفاده شده است [9]. در ایران مطالعاتی در‌مورد عوامل مؤثر بر پذیرش سیستم آرشیو و تبادل تصاویر توسط کاربران با استفاده از نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری انجام شده که می‌توان به مطالعه جهانبخش و همکاران، عبدخدا و صلیح و احمدی و همکاران اشاره کرد [10, 11, 12]. پرسش‌نامه‌های طراحی‌شده در مطالعات ذکرشده محقق‌ساخته بودند، ولی عوامل توسعه‌یافتگی پرسش‌نامه مطالعه حاضر را در‌بر نداشتند. هدف از توسعه نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری با عامل خودکارآمدی این بود که افرادی که دارای سطح بالاتری از خودکارآمدی دراستفاده از رایانه بودند معمولاً نگرش مثبتی نسبت به فناوری‌های اطلاعاتی داشتند و تمایل بیشتری نیز به پذیرش و استفاده از فناوری‌های جدید نسبت به سایر افراد خواهند داشت. به‌این‌ترتیب خودکارآمدی در استفاده از رایانه می‌تواند عاملی بسیار مهم در پیش‌بینی تمایل افراد برای استفاده از سیستم‌های اطلاعات سلامت باشد.
در خصوص توسعه نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری با عامل تعدیلگر خوش‌بینی نسبت به فناوری باید گفت نگرش مثبت افراد می‌تواند آن‌ها را به‌سمت پذیرش و استفاده از فناوری سوق دهد و برعکس نگرش منفی افراد می‌تواند به خودداری از پذیرش و استفاده از آن فناوری منجر شود. کارکنان یک سازمان به‌طور معمول از سیستم اطلاعات به‌منظور انجام وظایف شغلی خود و دست‌یابی به اهدافی همچون تسهیل حل مسئله، تصمیم‌گیری منطقی، هماهنگی فعالیت‌های کاری به‌صورت افقی و عمودی در سازمان و خدمت‌رسانی به مراجعین و مشتریان سازمان استفاده می‌کنند. هر‌قدر سیستم بتواند کارکنان را در انجام این وظایف توانمند‌تر کند، به‌طور حتم کارکنان با اشتیاق بیشتری از سیستم استفاده خواهندکرد.بنابراین سازه استفاده از سیستم یک مفهوم پیچیده است که باید به شکل چند‌بُعدی مورد توجه قرار گیرد [6]. ازجمله نوآوری این مطالعه، تفاوت با ماهیت مطالعات قبلی بود. بنابراین مطالعه‌ای با هدف طراحی و روایی‌سنجی پرسش‌نامه بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش و استفاده از سیستم آرشیو و تبادل تصاویر با استفاده از توسعه نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری انجام شد.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر از نوع متدولوژیک مقطعی بود و جهت ابزارسازی در 2 بخش طراحی پرسش‌نامه و بررسی روایی و پایایی آن در سال 1398 در اصفهان انجام گرفت. جامعه پژوهش شامل 400 نفر از پزشکان رادیولوژیست، عمومی، رزیدنت، متخصص، فلوشیپ و فوق‌تخصص شاغل در6 بیمارستان آموزشی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان (نور و حضرت علی‌اصغر (ع)، الزهرا (س)، کاشانی، امام حسین (ع)، چمران و امین) بود که با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای وارد مطالعه شدند. برای تعیین حجم نمونه مورد‌نیاز جهت انجام تحلیل عاملی نظرات متفاوتی وجود دارد، ولی اکثر مطالعات حداقل نسبت نمونه به گویه را 5 و حداکثر10 نفر بیان کرده‌اند [13]. با‌توجه‌به تعداد گویه‌های این مطالعه بین 250 تا500 نفر را می‌توان در مطالعه شرکت داد که متناسب با جمعیت گروه هدف شاغل در بیمارستان‌های آموزشی در‌نهایت 400 نفر دراین مطالعه وارد شدند. معیار ورود به مطالعه پزشکانی بودند که از سیستم آرشیو و تبادل تصاویر استفاده می‌کردند و کاربران غیرپزشک یا پزشکانی‌که از این سیستم استفاده نمی‌کردند از مطالعه حذف شدند. قبل از توزیع پرسش‌نامه ملاحظات اخلاقی و حفظ محرمانگی و امانت‌داری رعایت شد.
مراحل کار
پس از بررسی ابزارهای طراحی‌شده در رابطه با نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری در مطالعات مختلف، پرسش‌نامه بومی‌شده از پژوهش هژیر و همکاران مبنای کار قرارگرفت که شامل 90 گویه بدون احتساب 8 گویه جمعیت‌شناختی بود [6، 10، 12، 14، 15]. پس از بررسی روایی و پایایی پرسش‌نامه مذکور، بدون احتساب 8 گویه جمعیت‌شناختی، 53 گویه در 12 عامل باقی ماند. این گویه‌ها شامل 5 گویه در انتظار عملکردی، یکپارچگی ارتباطات عمودی در سازمان، 4 گویه در انتظار کوششی، خودکارآمدی در استفاده از رایانه، حل مسئله، تمایل به استفاده از سیستم، تصمیم‌گیری منطقی و یکپارچگی ارتباطات افقی در سازمان، 6 گویه در شرایط تسهیل‌کننده، 7 گویه در خوش‌بینی نسبت به فناوری و 3 گویه در تأثیرات اجتماعی و ارائه خدمت به مراجعین بود. گزاره‌های هر عامل با استفاده از طیف لیکرت 5 گزینه‌ای (کاملاًمخالف، تا حدی مخالف، نه موافق نه مخالف، تا حدی موافق و کاملاً موافق) سنجیده شد. به‌منظور سنجش روایی و پایایی پرسش‌نامه طراحی شده مراحل زیر انجام پذیرفت:
روایی
روایی‌صوری
به‌منظور بررسی روایی صوری کیفی، پرسش‌نامه به 15 نفر از متخصصان (پزشکان گروه هدف، اساتید فناوری اطلاعات سلامت و متخصصان فناوری اطلاعات دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان) داده شد تا نظر خود را در‌مورد دستور زبان، جمله‌بندی، قرار گرفتن عبارات و درک آسان گویه‌های مختلف بیان کنند. برای تعیین روایی صوری به‌صورت کمی، با روش تأثیر آیتم از20 نفر از پزشکان گروه هدف که به‌صورت تصادفی انتخاب شده بودند خواسته شـد میزان اهمیت هریک از گویه‌های پرسش‌نامه را مشخص کنند. با استفاده از روش تأثیر آیتم، گویه‌های با امتیاز تأثیرکمتر از 1/5 حذف شدند [16].
روایی محتوا
برای تعیین روایی محتوا به روش کمی، از 15 نفر از متخصصان (اساتید فناوری اطلاعات سلامت و متخصصان فناوری اطلاعات دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان) درخواست شد تا هر گویه را براساس میزان ضرورت بررسی نمایند و بر مبنای آن، نسبت روایی محتوا محاسبه شد. براساس روش لاوشه با‌توجه‌به تعداد متخصصان این مطالعه، گویه‌هایی که مقدار نسبت روایی محتوا آن‌ها از 0/49 بالاتر بود حفظ شدند [17].
روش والتز و باسل برای بررسی شاخص روایی محتوا استفاده شد. به‌طوری‌که از متخصصین خواسته شد تا نظر خود را در‌مورد 3 ویژگی گویه‌های پرسش‌نامه شامل مربوط بودن، ساده بودن و واضح بودن مشخص کنند. سپس شاخص روایی محتوا برای هر گویه محاسبه شد و گویه‌هایی که مقدار شاخص روایی محتوای آن‌ها، بالاتر از 0/79 بود باقی ماندند [18].
روایی‌سازه
برای شناسایی عوامل تفسیر‌پذیر از تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش متعامد نوع واریماکس با شرکت 400 نفر از پزشکان استفاده شد. قبل از انجام تحلیل عاملی، بررسی‌کفایت حجم نمونه با معیار کیسر-مایر-اوکلین انجام شد. مقادیر بین 0/8 تا 1 نشان می‌دهد همبستگی میان داده‌ها، برای انجام تحلیل عاملی مناسب است وکفایت حجم نمونه را تأیید میکند. ازآزمون کرویت بارتلت برای تعیین مناسب بودن الگوی تحلیل عاملی استفاده شد. این آزمون باید از سطح معناداری کمتر از 0/05 برخوردار باشد [19]. مقدار بار عاملی هرگویه باید برابر یا بیش از 0/4 باشد تا یک گویه با یک عامل همبستگی داشته باشد [20].
پایایی
برای سنجش پایایی بیرونی پرسش‌نامه، از روش آزمون بازآزمون استفاده شد. به‌طوری‌که پرسش‌نامه را 30 نفر از پزشکان گروه هدف که به‌صورت تصادفی انتخاب شده بودند 2 بار با فاصله زمانی 14 روز تکمیل کردند که براساس شاخص همبستگی درون‌خوشه‌ای بررسی شد. شاخص همبستگی درون‌خوشه‌ای بیشتر از 0/70 عالی در نظر گرفته شد. برای سنجش پایایی درونی گویه‌ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقادیر 0/70 تا 0/95 رضایت‌بخش محسوب شد [21].
تحلیل آماری
متغیرهای کمی و کیفی به ترتیب براساس میانگین (انحراف‌معیار) و فراوانی (درصد) بیان شدند. از تحلیل همبستگی برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. توصیف و تحلیل داده‌ها با نرم‌افزارSPSS (نسخه 20) انجام شد.
یافته‌ها
حدود 61/8 درصد جامعه پژوهش را مردان تشکیل دادند. غالب شرکت‌کنندگان (78 درصد) در مقطع رزیدنتی مشغول تحصیل بودندکه سابقه کار زیر10 سال (88 درصد) شرکت‌کنندگان این مطالعه را توجیه میکند. حدود نیمی از جمعیت مطالعه شامل افراد30 تا 39 سال(47/3 درصد) بودند. رادیولوژیست‌ها 20 درصد جامعه پژوهشی را به خود اختصاص دادند. اغلب پزشکان موردمطالعه بین 10 تا20 سال (94/7 درصد) سابقه کار با رایانه و کمتر از 10 سال (97 درصد)سابقه کار با سیستم آرشیو و تبادل تصاویر داشتند (جدول شماره 1).
روایی‌و پایایی پرسش‌نامه به ترتیب روایی صوری، محتوا و سازه و پایایی بیرونی و درونی به شرح زیرسنجیده شد.
روایی صوری
در ارزیابی صوری به روش کیفی 28 گویه از پرسش‌نامه هژیر و همکاران به دلیل عدم کاربرد در سیستم آرشیو و تبادل تصاویر حذف شدند و تعدادی از گویه‌ها نیز بازبینی و اصلاح شدند [6]. نمره تأثیر آیتم حاصل از سنجش روایی صوری به روش کمی بین (1/51-3/4) بود و 3 گویه نمره تأثیر آیتم کمتر از 1/5 کسب کردند و از پرسش‌نامه حذف شدند.
روایی محتوا
نسبت روایی محتوا برای تمام گویه‌ها به‌جز 7 گویه، بین 0/6 تا 1 بود. 7 گویه‌ای که در این شاخص کمتر از 0/49 بودند حذف شدند. شاخص روایی محتوا بین 0/8 تا 1 متغیر بود که از آستانه قابل‌قبول برای گویه‌ها (0/79) فراتر رفته بود. 1 گویه که شاخص روایی محتوای کمتر از آستانه قابل‌قبول را داشت از پرسش‌نامه حذف شد (جدول شماره 2).
روایی‌سازه
تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش واریماکس عامل‌های انتظار عملکردی، انتظار کوششی، تأثیرات اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده، خودکارآمدی در استفاده از رایانه، تمایل به استفاده از سیستم، خوش‌بینی نسبت به فناوری، حل مسئله، تصمیم‌گیری منطقی، یکپارچگی ارتباطات افقی در سازمان، یکپارچگی ارتباطات عمودی در سازمان و ارائه خدمت به مراجعین را به ترتیب با واریانس‌های 7/5، 7/1، 3/6، 6/2، 3/4، 6، 8/5، 3/8 ،6/3، 4، 8/1 و3/2 درصد از کل واریانس‌ها استخراج کرد. واریانس کل 67/86 درصد بود. به تعبیری تعداد 53 گویه در 12 عامل قرار گرفتند. در این پژوهش، مقدار معیار کیسر-مایر-اوکلین برابر با 0/91 محاسبه شد که مبین رضایت‌بخش بودن حجم نمونه جهت انجام تحلیل عاملی بود. معناداری آزمون بارتلت (P<0/05) مناسب بودن همبستگی و قابلیت عامل شدن گویه‌ها برای انجام تحلیل عاملی را نشان داد. جدول شماره 3 بار عاملی 12 عامل اصلی را در گویه‌های باقی‌مانده پرسش‌نامه نشان می‌دهد.
.jpg)
.jpg)
مقدار بارعاملی گویه‌ها برابر یا بالاتر از 0/4 بود که نشان‌دهنده همبستگی قوی گویه‌ها با عامل مربوطه بود.
پایایی
طبق جدول شماره 4، شاخص همبستگی درون‌خوشه‌ای برای عامل‌های انتظار عملکردی، انتظار کوششی و یکپارچگی ارتباطات افقی 0/73، تأثیرات اجتماعی و تصمیم‌گیری منطقی 0/60، یکپارچگی ارتباطات عمودی و ارائه خدمت به مراجعین 0/77، حل مسئله و تمایل به استفاده از سیستم 0/85، خودکارآمدی در استفاده از رایانه 0/76، خوش‌بینی نسبت به فناوری 0/71 و شرایط تسهیل‌کننده 0/92 محاسبه شد که بیانگر پایایی بالای آزمون بازآزمون پرسش‌نامه بود.
.jpg)
شاخص همبستگی درون‌خوشه‌ای برای امتیاز کل 0/86 به دست آمد که نشان‌دهنده قابلیت اطمینان بازآزمایی قوی پرسش‌نامه بود. آلفای کرونباخ در کل نمونه‌ها 0/92 و برای همه عوامل 0/70 یا بیشتر از آن محاسبه شد که رضایت‌بخش بود.
بحث
پرسش‌نامه طراحی و روایی‌سنجی‌شده در این مطالعه، مشتمل بر 8 گویه جمعیت‌شناختی و 53 گویه با عوامل اصلی انتظار عملکردی، انتظار کوششی، تأثیرات اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده و خودکارآمدی در استفاده از رایانه، عامل تعدیلگر خوش‌بینی نسبت به فناوری، عامل وابسته و میانجی تمایل به استفاده از سیستم و عامل استفاده از سیستم در 5 بعد حل مسئله، تصمیم‌گیری منطقی، هماهنگی و یکپارچگی افقی و عمودی در سازمان و ارائه خدمت به مراجعین بود.
در مطالعه هژیر و همکاران آلفای کرونباخ برای کل پرسش‌نامه و شاخص‌های آن از 0/7 بیشتر بود و پایایی پرسش‌نامه تأیید شد. ضرایب بارهای عاملی برای همه گویه‌ها بالاتر از 0/40 بود و مقادیر پایایی مرکب برای همه سازه‌ها بیش از 0/7 ذکر شد که حاکی از قابل‌قبول بودن روایی سازه پرسش‌نامه مذکور بود. در مطالعـه مذکور شاخص روایی محتوا و نسبت روایی محتوا گزارش نشده بود. نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری در این مطالعه با پژوهش حاضر از‌نظر توسعه‌یافتگی مشابهت دارد، ولی سیستم‌های اطلاعاتی مورد‌بررسی (سامانه یکپارچه بهداشت(سیب))، جامعه (کارکنان مراقبت سلامت) و محیط پژوهش(مراکز بهداشتی) در مطالعه ذکرشده با مطالعه کنونی تفاوت دارد [6].
در پرسش‌نامه عبدخدا و صلیح، گویه‌های پرسش‌نامه مشتمل بر انتظار عملکردی، انتظار کوششی، تأثیرات اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده، تمایل به استفاده ازسیستم و استفاده ازسیستم بود که تعداد و موضوعات برخی از گویه‌ها، به‌خصوص در عامل شرایط تسهیل‌کننده و استفاده از سیستم با پرسش‌نامه پژوهش فعلی تفاوت داشت. این مطالعه در سطح یک بیمارستان آموزشی‌درمانی انجام شده بود [11]. در مطالعه جهانبخش و همکاران، پرسش‌نامه طراحی‌شده شامل انتظار عملکردی، انتظار کوششی، تأثیرات اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده و تمایل به استفاده از سیستم بود که اغلب گویه‌ها در تعداد و بعضاً در موضوعات با گویه‌های پرسش‌نامه پژوهش حاضر تفاوت داشتند.مطالعه ذکرشده نیز در سطح یک بیمارستان آموزشی‌درمانی انجام شده بود. ضریب آلفای کرونباخ کل پرسش‌نامه 0/94 بود که پایایی بالای پرسش‌نامه را نشان داد [10]. در مطالعه احمدی و همکاران پرسش‌نامه طراحی‌شده متشکل از انتظار عملکردی، انتظار کوششی، تأثیرات اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده و استفاده از سیستم بود که در رابطه با گویه‌ها و موضوعات پرسش‌نامه توضیحاتی ذکر نشده بود. مطالعه مذکور در سطح 5 بیمارستان نظامی صورت گرفته بود. ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسش‌نامه 0/91 محاسبه شد [12].
در مطالعات عبدخدا و صلیح، جهانبخش و همکاران و احمدی و همکاران که از‌نظر سیستم اطلاعاتی مورد‌بررسی با این پژوهش همسو بودند، نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری به‌صورت توسعه‌یافته بررسی نشده بود و در آن‌ها تأثیر عوامل خودکارآمدی در استفاده از رایانه، عامل خوش‌بینی نسبت به فناوری به‌عنوان تعدیلگر و عامل استفاده از سیستم آرشیو و تبادل تصاویر به‌صورت چند‌بعدی بررسی نشده بود. تنوع محیط پژوهشی مطالعه حاضر که 6 بیمارستان آموزشی‌درمانی با زمینه فعالیت فوق‌تخصصی، تخصصی و عمومی را در‌بر می‌گرفت و همچنین استفاده از کاربران با انواع تخصص‌های پزشکی در این پژوهش، به پویایی بیشتر جامعه پژوهشی منجر شد [10, 11, 12]. این امر بهره‌مندی از نظرات طیف وسیعی از پزشکان را برای ایجاد پرسش‌نامه این پژوهش فراهم آورد. علاوه‌براین، پژوهش حاضر تنها بر روی نتایج محصول یک شرکت ارائه‌دهنده سیستم آرشیو و تبادل تصاویر متمرکز نبود و 4 نوع محصول از 4 شرکت ارائه‌دهنده سیستم آرشیو و تبادل تصاویر در بیمارستان‌های دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان بررسی شدند. حجم کار بالای پزشکان، جلب همکاری برای تکمیل پرسش‌نامه را زمان‌بر کرده بود که با مراجعات مجدد این مشکل مرتفع شد.
نتیجه‌گیری
این پرسش نامه از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است و برای بررسی و پیش بینی عوامل موثر بر پذیرش و استفاده از سیستم آرشیو و تبادل تصاویر توصیه می شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله دارای کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان (IR.MUI.RESEARCH.REC.1398.516) است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد خانم کبری افشاری با شماره 398629 است و با حمایت مالی معاونت تحقیقات دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
طراحی مقاله: کبری افشاری؛ اصلاح مقاله: سعید سعیدبخش، مریم جهانبخش، زهرا حیدری؛ بررسی موضوعات فنی: سعید سعیدبخش، زهرا حیدری.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری اساتید، پزشکان و متخصصان فناوری اطلاعات دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان که در حوزه‌های بالینی و فنی از نظرات ارزشمند آنان استفاده شد سپاس‌گزاریم.
تصاویر پزشکی به‌عنوان ابزار اصلی در تشخیص و مدیریت بیماری‌ها هستند و مزایای بی‌شماری برای بیماران دارند[1]. سیستم آرشیو و تبادل تصاویر مدیریت تصاویر پزشکی از‌نظر ثبت، ذخیره، انتقال، نمایش، بایگانی و بازیابی را با استفاده از روش‌های تصویر‌برداری دیجیتالی در بیمارستان‌ها امکان‌پذیر کرده است [2]. ازجمله چالش‌های این سیستم، عدم پذیرش از سوی کاربر و مقاومت پزشکان است که به‌عنوان یکی از تهدیدات عمده برای اجرای سیستم‌های اطلاعات مطرح است. بنابراین، لازم است بـه عوامل نگرشی مؤثر بر پذیرش این سیستم در بیمارستان‌ها توجه ویژه‌ای شود. از‌آنجا‌که سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی برای سیستم‌های اطلاعاتی می‌شود و سیستم آرشیو و تبادل تصاویر سیستم گرانی است و عدم پذیرش آن توسط کاربران و پزشکان به شکست این فناوری منجر می‌شود، شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات از سوی پزشکان بسیار مهم است [3 ,4].
برای سنجش عوامل مرتبط با پذیرش فناوری از سوی کاربر از مدل پذیرش فناوری اطلاعات استفاده می‌شود [5]. نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری حاصل یکپارچگی 8 مدل مطرح در‌زمینه پذیرش فناوری است که در سال 2003 توسط ونکاتش و همکارانش معرفی شد. این مدل دربرگیرنده 4 عامل اصلی شامل انتظار عملکردی (درک کاربر از مفید بودن یک فناوری در عملکرد شغلی وی)، انتظار کوششی (سهولت استفاده از فناوری برای کاربر)، تأثیرات اجتماعی (تأثیر باور همکاران بر کاربر برای استفاده از یک فناوری) و شرایط تسهیل‌کننده (تأثیر زیرساخت‌های فنی و سازمانی) است که تمایل رفتاری افراد را برای استفاده از یک فناوری تعیین میکند [6, 7].
استفاده از نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری به‌صورت توسعه‌یافته از‌طریق اضافه کردن متغیرهای جدید یا یکپارچگی آن با سایر مدل‌ها و نظریه‌ها می‌تواند به‌منظور کشف سایر عوامل مؤثر بر پذیرش و استفاده از فناوری مفید واقع شود و کارایی نظریه اصلی را به میزان زیادی افزایش دهد. بنابراین، در این مطالعه مدل اصلی نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری به واسطه متغیر خودکارآمدی در استفاده از رایانه (توانایی کاربر در استفاده از رایانه) به‌عنوان عامل اصلی تأثیرگذار بر تمایل به استفاده از سیستم آرشیو و تبادل تصاویر، متغیر خوش‌بینی نسبت به فناوری به‌عنوان عامل تعدیلگری و نیز 5 بعد حل مسئله (تحلیل علت مشکلات مختلف و برطرف کردن آن ها توسط سیستم آرشیو و تبادل تصاویر)، تصمیم‌گیری منطقی (بهبود فرایندهای تصمیم‌گیری و توضیح دلایل تصمیم‌گیری از‌طریق سیستم آرشیو و تبادل تصاویر)، یکپارچگی افقی و عمودی در سازمان (هماهنگ کردن فعالیت‌های کاری با همکاران و سایر متخصصین با سیستم آرشیو و تبادل تصاویر) و ارائه خدمت به مراجعین به‌عنوان عوامل استفاده از سیستم توسعه یافته است [6، 8]. از نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری و عوامل تأثیرگذار آن برای بررسی تمایل رفتاری استفاده شده است [9]. در ایران مطالعاتی در‌مورد عوامل مؤثر بر پذیرش سیستم آرشیو و تبادل تصاویر توسط کاربران با استفاده از نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری انجام شده که می‌توان به مطالعه جهانبخش و همکاران، عبدخدا و صلیح و احمدی و همکاران اشاره کرد [10, 11, 12]. پرسش‌نامه‌های طراحی‌شده در مطالعات ذکرشده محقق‌ساخته بودند، ولی عوامل توسعه‌یافتگی پرسش‌نامه مطالعه حاضر را در‌بر نداشتند. هدف از توسعه نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری با عامل خودکارآمدی این بود که افرادی که دارای سطح بالاتری از خودکارآمدی دراستفاده از رایانه بودند معمولاً نگرش مثبتی نسبت به فناوری‌های اطلاعاتی داشتند و تمایل بیشتری نیز به پذیرش و استفاده از فناوری‌های جدید نسبت به سایر افراد خواهند داشت. به‌این‌ترتیب خودکارآمدی در استفاده از رایانه می‌تواند عاملی بسیار مهم در پیش‌بینی تمایل افراد برای استفاده از سیستم‌های اطلاعات سلامت باشد.
در خصوص توسعه نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری با عامل تعدیلگر خوش‌بینی نسبت به فناوری باید گفت نگرش مثبت افراد می‌تواند آن‌ها را به‌سمت پذیرش و استفاده از فناوری سوق دهد و برعکس نگرش منفی افراد می‌تواند به خودداری از پذیرش و استفاده از آن فناوری منجر شود. کارکنان یک سازمان به‌طور معمول از سیستم اطلاعات به‌منظور انجام وظایف شغلی خود و دست‌یابی به اهدافی همچون تسهیل حل مسئله، تصمیم‌گیری منطقی، هماهنگی فعالیت‌های کاری به‌صورت افقی و عمودی در سازمان و خدمت‌رسانی به مراجعین و مشتریان سازمان استفاده می‌کنند. هر‌قدر سیستم بتواند کارکنان را در انجام این وظایف توانمند‌تر کند، به‌طور حتم کارکنان با اشتیاق بیشتری از سیستم استفاده خواهندکرد.بنابراین سازه استفاده از سیستم یک مفهوم پیچیده است که باید به شکل چند‌بُعدی مورد توجه قرار گیرد [6]. ازجمله نوآوری این مطالعه، تفاوت با ماهیت مطالعات قبلی بود. بنابراین مطالعه‌ای با هدف طراحی و روایی‌سنجی پرسش‌نامه بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش و استفاده از سیستم آرشیو و تبادل تصاویر با استفاده از توسعه نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری انجام شد.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر از نوع متدولوژیک مقطعی بود و جهت ابزارسازی در 2 بخش طراحی پرسش‌نامه و بررسی روایی و پایایی آن در سال 1398 در اصفهان انجام گرفت. جامعه پژوهش شامل 400 نفر از پزشکان رادیولوژیست، عمومی، رزیدنت، متخصص، فلوشیپ و فوق‌تخصص شاغل در6 بیمارستان آموزشی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان (نور و حضرت علی‌اصغر (ع)، الزهرا (س)، کاشانی، امام حسین (ع)، چمران و امین) بود که با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای وارد مطالعه شدند. برای تعیین حجم نمونه مورد‌نیاز جهت انجام تحلیل عاملی نظرات متفاوتی وجود دارد، ولی اکثر مطالعات حداقل نسبت نمونه به گویه را 5 و حداکثر10 نفر بیان کرده‌اند [13]. با‌توجه‌به تعداد گویه‌های این مطالعه بین 250 تا500 نفر را می‌توان در مطالعه شرکت داد که متناسب با جمعیت گروه هدف شاغل در بیمارستان‌های آموزشی در‌نهایت 400 نفر دراین مطالعه وارد شدند. معیار ورود به مطالعه پزشکانی بودند که از سیستم آرشیو و تبادل تصاویر استفاده می‌کردند و کاربران غیرپزشک یا پزشکانی‌که از این سیستم استفاده نمی‌کردند از مطالعه حذف شدند. قبل از توزیع پرسش‌نامه ملاحظات اخلاقی و حفظ محرمانگی و امانت‌داری رعایت شد.
مراحل کار
پس از بررسی ابزارهای طراحی‌شده در رابطه با نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری در مطالعات مختلف، پرسش‌نامه بومی‌شده از پژوهش هژیر و همکاران مبنای کار قرارگرفت که شامل 90 گویه بدون احتساب 8 گویه جمعیت‌شناختی بود [6، 10، 12، 14، 15]. پس از بررسی روایی و پایایی پرسش‌نامه مذکور، بدون احتساب 8 گویه جمعیت‌شناختی، 53 گویه در 12 عامل باقی ماند. این گویه‌ها شامل 5 گویه در انتظار عملکردی، یکپارچگی ارتباطات عمودی در سازمان، 4 گویه در انتظار کوششی، خودکارآمدی در استفاده از رایانه، حل مسئله، تمایل به استفاده از سیستم، تصمیم‌گیری منطقی و یکپارچگی ارتباطات افقی در سازمان، 6 گویه در شرایط تسهیل‌کننده، 7 گویه در خوش‌بینی نسبت به فناوری و 3 گویه در تأثیرات اجتماعی و ارائه خدمت به مراجعین بود. گزاره‌های هر عامل با استفاده از طیف لیکرت 5 گزینه‌ای (کاملاًمخالف، تا حدی مخالف، نه موافق نه مخالف، تا حدی موافق و کاملاً موافق) سنجیده شد. به‌منظور سنجش روایی و پایایی پرسش‌نامه طراحی شده مراحل زیر انجام پذیرفت:
روایی
روایی‌صوری
به‌منظور بررسی روایی صوری کیفی، پرسش‌نامه به 15 نفر از متخصصان (پزشکان گروه هدف، اساتید فناوری اطلاعات سلامت و متخصصان فناوری اطلاعات دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان) داده شد تا نظر خود را در‌مورد دستور زبان، جمله‌بندی، قرار گرفتن عبارات و درک آسان گویه‌های مختلف بیان کنند. برای تعیین روایی صوری به‌صورت کمی، با روش تأثیر آیتم از20 نفر از پزشکان گروه هدف که به‌صورت تصادفی انتخاب شده بودند خواسته شـد میزان اهمیت هریک از گویه‌های پرسش‌نامه را مشخص کنند. با استفاده از روش تأثیر آیتم، گویه‌های با امتیاز تأثیرکمتر از 1/5 حذف شدند [16].
روایی محتوا
برای تعیین روایی محتوا به روش کمی، از 15 نفر از متخصصان (اساتید فناوری اطلاعات سلامت و متخصصان فناوری اطلاعات دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان) درخواست شد تا هر گویه را براساس میزان ضرورت بررسی نمایند و بر مبنای آن، نسبت روایی محتوا محاسبه شد. براساس روش لاوشه با‌توجه‌به تعداد متخصصان این مطالعه، گویه‌هایی که مقدار نسبت روایی محتوا آن‌ها از 0/49 بالاتر بود حفظ شدند [17].
روش والتز و باسل برای بررسی شاخص روایی محتوا استفاده شد. به‌طوری‌که از متخصصین خواسته شد تا نظر خود را در‌مورد 3 ویژگی گویه‌های پرسش‌نامه شامل مربوط بودن، ساده بودن و واضح بودن مشخص کنند. سپس شاخص روایی محتوا برای هر گویه محاسبه شد و گویه‌هایی که مقدار شاخص روایی محتوای آن‌ها، بالاتر از 0/79 بود باقی ماندند [18].
روایی‌سازه
برای شناسایی عوامل تفسیر‌پذیر از تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش متعامد نوع واریماکس با شرکت 400 نفر از پزشکان استفاده شد. قبل از انجام تحلیل عاملی، بررسی‌کفایت حجم نمونه با معیار کیسر-مایر-اوکلین انجام شد. مقادیر بین 0/8 تا 1 نشان می‌دهد همبستگی میان داده‌ها، برای انجام تحلیل عاملی مناسب است وکفایت حجم نمونه را تأیید میکند. ازآزمون کرویت بارتلت برای تعیین مناسب بودن الگوی تحلیل عاملی استفاده شد. این آزمون باید از سطح معناداری کمتر از 0/05 برخوردار باشد [19]. مقدار بار عاملی هرگویه باید برابر یا بیش از 0/4 باشد تا یک گویه با یک عامل همبستگی داشته باشد [20].
پایایی
برای سنجش پایایی بیرونی پرسش‌نامه، از روش آزمون بازآزمون استفاده شد. به‌طوری‌که پرسش‌نامه را 30 نفر از پزشکان گروه هدف که به‌صورت تصادفی انتخاب شده بودند 2 بار با فاصله زمانی 14 روز تکمیل کردند که براساس شاخص همبستگی درون‌خوشه‌ای بررسی شد. شاخص همبستگی درون‌خوشه‌ای بیشتر از 0/70 عالی در نظر گرفته شد. برای سنجش پایایی درونی گویه‌ها از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقادیر 0/70 تا 0/95 رضایت‌بخش محسوب شد [21].
تحلیل آماری
متغیرهای کمی و کیفی به ترتیب براساس میانگین (انحراف‌معیار) و فراوانی (درصد) بیان شدند. از تحلیل همبستگی برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. توصیف و تحلیل داده‌ها با نرم‌افزارSPSS (نسخه 20) انجام شد.
یافته‌ها
حدود 61/8 درصد جامعه پژوهش را مردان تشکیل دادند. غالب شرکت‌کنندگان (78 درصد) در مقطع رزیدنتی مشغول تحصیل بودندکه سابقه کار زیر10 سال (88 درصد) شرکت‌کنندگان این مطالعه را توجیه میکند. حدود نیمی از جمعیت مطالعه شامل افراد30 تا 39 سال(47/3 درصد) بودند. رادیولوژیست‌ها 20 درصد جامعه پژوهشی را به خود اختصاص دادند. اغلب پزشکان موردمطالعه بین 10 تا20 سال (94/7 درصد) سابقه کار با رایانه و کمتر از 10 سال (97 درصد)سابقه کار با سیستم آرشیو و تبادل تصاویر داشتند (جدول شماره 1).
روایی‌و پایایی پرسش‌نامه به ترتیب روایی صوری، محتوا و سازه و پایایی بیرونی و درونی به شرح زیرسنجیده شد.
روایی صوری
در ارزیابی صوری به روش کیفی 28 گویه از پرسش‌نامه هژیر و همکاران به دلیل عدم کاربرد در سیستم آرشیو و تبادل تصاویر حذف شدند و تعدادی از گویه‌ها نیز بازبینی و اصلاح شدند [6]. نمره تأثیر آیتم حاصل از سنجش روایی صوری به روش کمی بین (1/51-3/4) بود و 3 گویه نمره تأثیر آیتم کمتر از 1/5 کسب کردند و از پرسش‌نامه حذف شدند.
روایی محتوا
نسبت روایی محتوا برای تمام گویه‌ها به‌جز 7 گویه، بین 0/6 تا 1 بود. 7 گویه‌ای که در این شاخص کمتر از 0/49 بودند حذف شدند. شاخص روایی محتوا بین 0/8 تا 1 متغیر بود که از آستانه قابل‌قبول برای گویه‌ها (0/79) فراتر رفته بود. 1 گویه که شاخص روایی محتوای کمتر از آستانه قابل‌قبول را داشت از پرسش‌نامه حذف شد (جدول شماره 2).
روایی‌سازه
تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش واریماکس عامل‌های انتظار عملکردی، انتظار کوششی، تأثیرات اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده، خودکارآمدی در استفاده از رایانه، تمایل به استفاده از سیستم، خوش‌بینی نسبت به فناوری، حل مسئله، تصمیم‌گیری منطقی، یکپارچگی ارتباطات افقی در سازمان، یکپارچگی ارتباطات عمودی در سازمان و ارائه خدمت به مراجعین را به ترتیب با واریانس‌های 7/5، 7/1، 3/6، 6/2، 3/4، 6، 8/5، 3/8 ،6/3، 4، 8/1 و3/2 درصد از کل واریانس‌ها استخراج کرد. واریانس کل 67/86 درصد بود. به تعبیری تعداد 53 گویه در 12 عامل قرار گرفتند. در این پژوهش، مقدار معیار کیسر-مایر-اوکلین برابر با 0/91 محاسبه شد که مبین رضایت‌بخش بودن حجم نمونه جهت انجام تحلیل عاملی بود. معناداری آزمون بارتلت (P<0/05) مناسب بودن همبستگی و قابلیت عامل شدن گویه‌ها برای انجام تحلیل عاملی را نشان داد. جدول شماره 3 بار عاملی 12 عامل اصلی را در گویه‌های باقی‌مانده پرسش‌نامه نشان می‌دهد.
مقدار بارعاملی گویه‌ها برابر یا بالاتر از 0/4 بود که نشان‌دهنده همبستگی قوی گویه‌ها با عامل مربوطه بود.
پایایی
طبق جدول شماره 4، شاخص همبستگی درون‌خوشه‌ای برای عامل‌های انتظار عملکردی، انتظار کوششی و یکپارچگی ارتباطات افقی 0/73، تأثیرات اجتماعی و تصمیم‌گیری منطقی 0/60، یکپارچگی ارتباطات عمودی و ارائه خدمت به مراجعین 0/77، حل مسئله و تمایل به استفاده از سیستم 0/85، خودکارآمدی در استفاده از رایانه 0/76، خوش‌بینی نسبت به فناوری 0/71 و شرایط تسهیل‌کننده 0/92 محاسبه شد که بیانگر پایایی بالای آزمون بازآزمون پرسش‌نامه بود.
شاخص همبستگی درون‌خوشه‌ای برای امتیاز کل 0/86 به دست آمد که نشان‌دهنده قابلیت اطمینان بازآزمایی قوی پرسش‌نامه بود. آلفای کرونباخ در کل نمونه‌ها 0/92 و برای همه عوامل 0/70 یا بیشتر از آن محاسبه شد که رضایت‌بخش بود.
بحث
پرسش‌نامه طراحی و روایی‌سنجی‌شده در این مطالعه، مشتمل بر 8 گویه جمعیت‌شناختی و 53 گویه با عوامل اصلی انتظار عملکردی، انتظار کوششی، تأثیرات اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده و خودکارآمدی در استفاده از رایانه، عامل تعدیلگر خوش‌بینی نسبت به فناوری، عامل وابسته و میانجی تمایل به استفاده از سیستم و عامل استفاده از سیستم در 5 بعد حل مسئله، تصمیم‌گیری منطقی، هماهنگی و یکپارچگی افقی و عمودی در سازمان و ارائه خدمت به مراجعین بود.
در مطالعه هژیر و همکاران آلفای کرونباخ برای کل پرسش‌نامه و شاخص‌های آن از 0/7 بیشتر بود و پایایی پرسش‌نامه تأیید شد. ضرایب بارهای عاملی برای همه گویه‌ها بالاتر از 0/40 بود و مقادیر پایایی مرکب برای همه سازه‌ها بیش از 0/7 ذکر شد که حاکی از قابل‌قبول بودن روایی سازه پرسش‌نامه مذکور بود. در مطالعـه مذکور شاخص روایی محتوا و نسبت روایی محتوا گزارش نشده بود. نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری در این مطالعه با پژوهش حاضر از‌نظر توسعه‌یافتگی مشابهت دارد، ولی سیستم‌های اطلاعاتی مورد‌بررسی (سامانه یکپارچه بهداشت(سیب))، جامعه (کارکنان مراقبت سلامت) و محیط پژوهش(مراکز بهداشتی) در مطالعه ذکرشده با مطالعه کنونی تفاوت دارد [6].
در پرسش‌نامه عبدخدا و صلیح، گویه‌های پرسش‌نامه مشتمل بر انتظار عملکردی، انتظار کوششی، تأثیرات اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده، تمایل به استفاده ازسیستم و استفاده ازسیستم بود که تعداد و موضوعات برخی از گویه‌ها، به‌خصوص در عامل شرایط تسهیل‌کننده و استفاده از سیستم با پرسش‌نامه پژوهش فعلی تفاوت داشت. این مطالعه در سطح یک بیمارستان آموزشی‌درمانی انجام شده بود [11]. در مطالعه جهانبخش و همکاران، پرسش‌نامه طراحی‌شده شامل انتظار عملکردی، انتظار کوششی، تأثیرات اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده و تمایل به استفاده از سیستم بود که اغلب گویه‌ها در تعداد و بعضاً در موضوعات با گویه‌های پرسش‌نامه پژوهش حاضر تفاوت داشتند.مطالعه ذکرشده نیز در سطح یک بیمارستان آموزشی‌درمانی انجام شده بود. ضریب آلفای کرونباخ کل پرسش‌نامه 0/94 بود که پایایی بالای پرسش‌نامه را نشان داد [10]. در مطالعه احمدی و همکاران پرسش‌نامه طراحی‌شده متشکل از انتظار عملکردی، انتظار کوششی، تأثیرات اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده و استفاده از سیستم بود که در رابطه با گویه‌ها و موضوعات پرسش‌نامه توضیحاتی ذکر نشده بود. مطالعه مذکور در سطح 5 بیمارستان نظامی صورت گرفته بود. ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسش‌نامه 0/91 محاسبه شد [12].
در مطالعات عبدخدا و صلیح، جهانبخش و همکاران و احمدی و همکاران که از‌نظر سیستم اطلاعاتی مورد‌بررسی با این پژوهش همسو بودند، نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری به‌صورت توسعه‌یافته بررسی نشده بود و در آن‌ها تأثیر عوامل خودکارآمدی در استفاده از رایانه، عامل خوش‌بینی نسبت به فناوری به‌عنوان تعدیلگر و عامل استفاده از سیستم آرشیو و تبادل تصاویر به‌صورت چند‌بعدی بررسی نشده بود. تنوع محیط پژوهشی مطالعه حاضر که 6 بیمارستان آموزشی‌درمانی با زمینه فعالیت فوق‌تخصصی، تخصصی و عمومی را در‌بر می‌گرفت و همچنین استفاده از کاربران با انواع تخصص‌های پزشکی در این پژوهش، به پویایی بیشتر جامعه پژوهشی منجر شد [10, 11, 12]. این امر بهره‌مندی از نظرات طیف وسیعی از پزشکان را برای ایجاد پرسش‌نامه این پژوهش فراهم آورد. علاوه‌براین، پژوهش حاضر تنها بر روی نتایج محصول یک شرکت ارائه‌دهنده سیستم آرشیو و تبادل تصاویر متمرکز نبود و 4 نوع محصول از 4 شرکت ارائه‌دهنده سیستم آرشیو و تبادل تصاویر در بیمارستان‌های دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان بررسی شدند. حجم کار بالای پزشکان، جلب همکاری برای تکمیل پرسش‌نامه را زمان‌بر کرده بود که با مراجعات مجدد این مشکل مرتفع شد.
نتیجه‌گیری
این پرسش نامه از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است و برای بررسی و پیش بینی عوامل موثر بر پذیرش و استفاده از سیستم آرشیو و تبادل تصاویر توصیه می شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله دارای کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان (IR.MUI.RESEARCH.REC.1398.516) است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد خانم کبری افشاری با شماره 398629 است و با حمایت مالی معاونت تحقیقات دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
طراحی مقاله: کبری افشاری؛ اصلاح مقاله: سعید سعیدبخش، مریم جهانبخش، زهرا حیدری؛ بررسی موضوعات فنی: سعید سعیدبخش، زهرا حیدری.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری اساتید، پزشکان و متخصصان فناوری اطلاعات دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان که در حوزه‌های بالینی و فنی از نظرات ارزشمند آنان استفاده شد سپاس‌گزاریم.
References
1.ESR, EFRS. Patient safety in medical imaging: A joint paper of the European Society of Radiology (ESR) and the European Federation of Radiographer Societies (EFRS). Insights Imaging. 2019; 10(1):45. [DOI:10.1186/s13244-019-0721-y] [PMID] [PMCID]
2.Abodahab AM, Tharwat M, Alserafi A, Fawzy K. Implementations of PACS and teleradiology systems: An updated review of the literature. J Ecol Health Environ. 2020; 8(2):21-5. [Link]
3.Al-Kahtani N, Al-Dhaif E, Alsaihtati N, Farid K, AlKhater S. Clinicians’ perceptions of Picture Archiving and Communication System (PACS) use in patient care in eastern province hospitals in Saudi Arabia. J Multidiscip Healthc. 2021; 14:743-50. [DOI:10.2147/JMDH.S296828] [PMID] [PMCID]
4.Abbas R, Singh Y. Pacs implementation challenges in a public healthcare institution: A South African vendor perspective. Healthc Inform Res. 2019; 25(4):324-31. [DOI:10.4258/hir.2019.25.4.324] [PMID] [PMCID]
5.Taherdoost H. A review of technology acceptance and adoption models and theories. Procedia Manuf. 2018; 22:960-7. [DOI:10.1016/j.promfg.2018.03.137]
6.Hazhir F. [Thestudy of factors affecting the adoption and use of integrated health system from a user perspective using the extended model of unified theory of acceptance and use of technology (Persian)] [ PhD dissertation]. Isfahan: Isfahan University of Medical Sciences; 2017.
7.Dwivedi YK, Rana NP, Jeyaraj A, Clement M, Williams MD. Re-examining the unified theory of acceptance and use of technology (UTAUT): Towards a revised theoretical model. Inf Syst Front. 2019; 21(3):719-34. [DOI:10.1007/s10796-017-9774-y]
8.Chao C-M. Factors determining the behavioral intention to use mobile learning: An application and extension of the UTAUT model. Front Psychol. 2019; 10:1652. [DOI:10.3389/fpsyg.2019.01652] [PMID] [PMCID]
9.Liu L, Miguel Cruz A, Rios Rincon A, Buttar V, Ranson Q, Goertzen D. What factors determine therapists’ acceptance of new technologies for rehabilitation-a study using the Unified Theory of Acceptance and Use of Technology (UTAUT). Disabil Rehabil. 2015; 37(5):447-55. [DOI:10.3109/09638288.2014.923529] [PMID]
10.Jahanbakhsh M, Nazemi Z, Mohammadi F, Hasanzadeh A. A study of picture archiving and communication system adoption in one hospital: Applying the unified theory of acceptance and use of technology model. J Educ Health Promot. 2018; 7:103. [DOI:10.4103/jehp.jehp_149_17]
11.Abdekhoda M, Salih KM. Determinant factors in applying picture archiving and communication systems (PACS) in healthcare. Perspect Health Inf Manag. 2017; 14(Summer):1c. eCollection 2017 Summer.[PMCID]
12.Ahmadi M, Mehrabi N, Sheikhtaheri A, Sadeghi M. Acceptability of picture archiving and communication system (PACS) among hospital healthcare personnel based on a unified theory of acceptance and use of technology. Electron Physician. 2017; 9(9):5325-30. [DOI:10.19082/5325] [PMID] [PMCID]
13.Vakili MM. Assessment of construct validity questionnaires in psychological and educational research: Applications, methods, and interpretation of exploratory factor analysis. J Med Educ Dev. 2018; 11(30):4-21. [DOI:10.29252/edcj.11.30.4]
14.Venkatesh V, Morris MG, Davis GB, Davis FD. User acceptance of information technology: Toward a unified view. MIS Q. 2003; 27(3):425-78. [DOI:10.2307/30036540]
15.Al-Qeisi K, Dennis C, Alamanos E, Jayawardhena C. Website design quality and usage behavior: Unified Theory of Acceptance and Use of Technology. J Bus Res. 2014; 67(11):2282-90. [DOI:10.1016/j.jbusres.2014.06.016]
16.Rupareliya DA, Shukla YU. Face Validity of Gujarati Version of Lower Extremity Functional Scale (LEFS). Indian J Physiother Occup Ther. 2022; 16(1):13-8. [DOI:10.37506/ijpot.v16i1.17742]
17.Lawshe CH. A quantitative approach to content validity. Pers Psychol. 1975; 28(4):563-75. [DOI:10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x]
18.Waltz CF, Bausell RB. Nursing research: Design, statistics, and computer analysis. Philadelphia: FA Davis company; 1981. [Link]
19.Shrestha N. Factor analysis as a tool for survey analysis. Am J Appl Math Stat. 2021; 9(1):4-11. [DOI:10.12691/ajams-9-1-2]
20.Ngah H, Mohd Hairon S, Hamzah NA, Noordin S, Shafei MN. Development and validation of knowledge, attitude, and practice questionnaire: Toward safe working in confined spaces. Int J Environ Res Public Health. 2022; 19(3):1242. [DOI:10.3390/ijerph19031242] [PMID] [PMCID]
21.Sharma B. A focus on reliability in developmental research through Cronbach’s Alpha among medical, dental and paramedical professionals. Asian Pac J Health Sci. 2016; 3(4):271-8. [DOI:10.21276/apjhs.2016.3.4.43]
2.Abodahab AM, Tharwat M, Alserafi A, Fawzy K. Implementations of PACS and teleradiology systems: An updated review of the literature. J Ecol Health Environ. 2020; 8(2):21-5. [Link]
3.Al-Kahtani N, Al-Dhaif E, Alsaihtati N, Farid K, AlKhater S. Clinicians’ perceptions of Picture Archiving and Communication System (PACS) use in patient care in eastern province hospitals in Saudi Arabia. J Multidiscip Healthc. 2021; 14:743-50. [DOI:10.2147/JMDH.S296828] [PMID] [PMCID]
4.Abbas R, Singh Y. Pacs implementation challenges in a public healthcare institution: A South African vendor perspective. Healthc Inform Res. 2019; 25(4):324-31. [DOI:10.4258/hir.2019.25.4.324] [PMID] [PMCID]
5.Taherdoost H. A review of technology acceptance and adoption models and theories. Procedia Manuf. 2018; 22:960-7. [DOI:10.1016/j.promfg.2018.03.137]
6.Hazhir F. [Thestudy of factors affecting the adoption and use of integrated health system from a user perspective using the extended model of unified theory of acceptance and use of technology (Persian)] [ PhD dissertation]. Isfahan: Isfahan University of Medical Sciences; 2017.
7.Dwivedi YK, Rana NP, Jeyaraj A, Clement M, Williams MD. Re-examining the unified theory of acceptance and use of technology (UTAUT): Towards a revised theoretical model. Inf Syst Front. 2019; 21(3):719-34. [DOI:10.1007/s10796-017-9774-y]
8.Chao C-M. Factors determining the behavioral intention to use mobile learning: An application and extension of the UTAUT model. Front Psychol. 2019; 10:1652. [DOI:10.3389/fpsyg.2019.01652] [PMID] [PMCID]
9.Liu L, Miguel Cruz A, Rios Rincon A, Buttar V, Ranson Q, Goertzen D. What factors determine therapists’ acceptance of new technologies for rehabilitation-a study using the Unified Theory of Acceptance and Use of Technology (UTAUT). Disabil Rehabil. 2015; 37(5):447-55. [DOI:10.3109/09638288.2014.923529] [PMID]
10.Jahanbakhsh M, Nazemi Z, Mohammadi F, Hasanzadeh A. A study of picture archiving and communication system adoption in one hospital: Applying the unified theory of acceptance and use of technology model. J Educ Health Promot. 2018; 7:103. [DOI:10.4103/jehp.jehp_149_17]
11.Abdekhoda M, Salih KM. Determinant factors in applying picture archiving and communication systems (PACS) in healthcare. Perspect Health Inf Manag. 2017; 14(Summer):1c. eCollection 2017 Summer.[PMCID]
12.Ahmadi M, Mehrabi N, Sheikhtaheri A, Sadeghi M. Acceptability of picture archiving and communication system (PACS) among hospital healthcare personnel based on a unified theory of acceptance and use of technology. Electron Physician. 2017; 9(9):5325-30. [DOI:10.19082/5325] [PMID] [PMCID]
13.Vakili MM. Assessment of construct validity questionnaires in psychological and educational research: Applications, methods, and interpretation of exploratory factor analysis. J Med Educ Dev. 2018; 11(30):4-21. [DOI:10.29252/edcj.11.30.4]
14.Venkatesh V, Morris MG, Davis GB, Davis FD. User acceptance of information technology: Toward a unified view. MIS Q. 2003; 27(3):425-78. [DOI:10.2307/30036540]
15.Al-Qeisi K, Dennis C, Alamanos E, Jayawardhena C. Website design quality and usage behavior: Unified Theory of Acceptance and Use of Technology. J Bus Res. 2014; 67(11):2282-90. [DOI:10.1016/j.jbusres.2014.06.016]
16.Rupareliya DA, Shukla YU. Face Validity of Gujarati Version of Lower Extremity Functional Scale (LEFS). Indian J Physiother Occup Ther. 2022; 16(1):13-8. [DOI:10.37506/ijpot.v16i1.17742]
17.Lawshe CH. A quantitative approach to content validity. Pers Psychol. 1975; 28(4):563-75. [DOI:10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x]
18.Waltz CF, Bausell RB. Nursing research: Design, statistics, and computer analysis. Philadelphia: FA Davis company; 1981. [Link]
19.Shrestha N. Factor analysis as a tool for survey analysis. Am J Appl Math Stat. 2021; 9(1):4-11. [DOI:10.12691/ajams-9-1-2]
20.Ngah H, Mohd Hairon S, Hamzah NA, Noordin S, Shafei MN. Development and validation of knowledge, attitude, and practice questionnaire: Toward safe working in confined spaces. Int J Environ Res Public Health. 2022; 19(3):1242. [DOI:10.3390/ijerph19031242] [PMID] [PMCID]
21.Sharma B. A focus on reliability in developmental research through Cronbach’s Alpha among medical, dental and paramedical professionals. Asian Pac J Health Sci. 2016; 3(4):271-8. [DOI:10.21276/apjhs.2016.3.4.43]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
